Content deleted Content added
Rreshti 281:
 
MARE NGA LIBRI "BORJE DHE BORJANET" I AUTORIT ELMAZ DOKLE, BOTIM I VITIT 2010 I
 
== DASMA NE KRAHINEN ETNOGRAFIKE TE GORES (KUKES) ==
 
 
1.Dasma (svadba ):
Ceremonia e martesës së djalit në të folmen e gorës emërtohet “Svadba”, ndërsa ajo e vajzës “Këna”. Ato bëhen ditën e ejte ose të djelën. Gjashtë ditë përpara, dhëndri dhe nusja shkojnë në komunë për të lidhur ''nixha" (celebrimin). Nusja shoqërohet nga vëllai dhe kunata, ndërsa dhëndri, nga 3 - 4 shokë si dëshmitarë. Katër ditë para, djemë dhe vajzat shkojnë për të mbledhur fier të njomë, të cilin e shtrojnë në dhomën e dhëndrit dhe dhomat ku rijnë gratë. Këtë ditë caktohet edhe "majmari'' (mbarëstori, shoqëruesi i dhëndrit), i cili duhet të jetë më i madh në moshë se dhëndri, rishtaz i martuar, me të dy prindër gjallë. Po këtë ditë caktohen hyzmetqinjët (shërbyesit ), guzhinjerët, ndihmësit e tyre,magjatoret. Drejtuesin i dasmës e bënë vetë i zoti i shtëpisë ose një nga djemët që i vjenë për dore për këto punë.
 
2.Hapja e dasmës, zënia e kulaçit:
Ky rit bëhet ditën e hënë ose të ejten në mëngjez, sapo të ketë dalë ylli imëngjezit (xvezda denica) Në prezencën e familjes së ngushtë të dhëndrit. Nëna e dhëndrit në një govat hedhë miell gruri sheqer dhe ujë dhe e thrret dhëndrin që ta përziej brumin me grykën e revoles,ai pasi e përzien del në dritare ose ballkonin e shtëpisë dhe shtie tre herë në ajër, për të lajmëruar hapjen e dasmës.
Pas kësaj nëna përfundon gatimin e kulaçit, duke futur në brumë një monedhë metalike. Me ç’ rast këndohet:
 
Neka tije,mlladi junak, hairlija, Të qoftë, për hajër, o trimi i ri,
Hairlija,mlladi junak, sivna pushka! Për hajër, pushka e fortë, o trimi i ri!
Ke zamesish, mlladi junak, bllagi kollaç Do të zësh,kulaç të ëmbël, o trimi i ri ,
Da sevije, mlladi junak zaranite, Për ta provuar, s`pari, o trimi i ri,
Zaranite,mlladi junak, so mllanesta. Për ta hangër, me nusen, o trimi i ri.
 
Ndërkohë dhëndri, me mbarërstorin, të ndihmuar nga djemët e fisit, ngrejnë në sofatet e derës së jashtme të oborit, ose në ballkonin e shtëpisë, flamurin shtetëror dhe flamurin e dasmës.
(Flamuri i dasmës përgaditet nga familja e një të riu fatëkeq, që vdes mbasi ti këputet dita e dasmës ose në ditët e dasmës. Në të vihen reliket e të ndjerit. Si kapuçi, shamija e fejesës, kutia e duhanit, shamija që vejnë krushqit në kapele etj, ai mbahet nga familjae të ndjerit dhe meret në të gjitha dasmat). Në këtë moment në shtëpin e nuses, dërgohen 2- 4 arka (kofçexi) ku janë vendosur Jorganët, halijat e blera dhe pasi i ngarkojnë në kuaj të shoqëruar nga djemët e fisit i`a dërgojnë nuses për t’i mbushur me pajën që ka përgaditur. Nisja e arkave për në shtëpin e nuses shoqërohet me këngë:
Stani,mili babo, ti ne sedi, Ngrihu, e mos ri, baba i dashur,
Daizpratish, mili babo, llude deca, Të dërgosh, djemët e ri, baba i dashur,
Vomllaneste, mili babo, Nevenove. Tek nusja, e Nevenit, baba i dashur.
Da oneset,mili babo, sharen kofçek, Të dërgojnë, arkat e bukura, babai dashur,
Sharenkofçek, mili babo,s veten qilim. Arkat e bukura, qilimin e kuq,baba i dashur.
 
"Sllushaj,ja mllanesto sho velime: "Pa ndigjo, oj nuse, ç`pot ë themi:
Evo tige, ja mllanesto, llude deca, Po të vijnë, oj nuse, djemët e ri,
Daotvorish, ja mllanesto, obe porte. Të hapësh, oj nuse ,të dykanatat,
El tinoset, ja mllanesto, sharen kofçek, Po të sjellin, oj nuse, arkat epajës,
Sharenkofçek, ja mllanesto, sveten qilim, Arkat e pajës, oj nuse, qilimin e kuq,
Shto tikupif, ja mllanesto, mili babo”. Që t` bleu, oj nuse, vjehri i dashur”.
 
Gratë fillojnë qëndisjen e shamisë së dhëndrit që pasi e qëndisin e varinnë mur për ta shikuar e dorovitur të afërmit. Me këtë rast improvizohen këngë si:
 
Shllushaj,milla nane, shto velime: Ndëgjo, nënë e dashur, ç`po të themi:
Vagjajpare, milla nane, sho si bralla, Nxiri paret, nënë e dashur, që ke mbledhur,
Danaredish, milla nane, kitno k`rpçe, Tëregullosh, e dashur nënë, shamin me lule,
Zamllanesta,milla nane, Mirenova. Për nusen, e dashur nënë, të Mirenit,
Të hënën në mbramje hapen dhomat për vizitorët, veç për burat e veç për grat, që vijnë për të urruar. Në hyrje të portës së madhe i presin djemë të fisit që i drejtojnë për në konakët e caktuar për pritje. Burrat pasi përshëndetenme të pranishmit ''Merhaba" - ''Merhaba'' e urojnë të zotin e shtëpisë:(Neka vije hairlija svadba, da vise qerdosaje) Për hajr ju qoftë dasma të ju trshëgohen. Ai u a kthen: (Fallavi, po brgo ke vas da dojdeme) Ju faliminderitsa më shpejtë të vijme tek ju. Pas urimit, serviren duhani e kafja. Pasi kalon vala e urimeve, fillojnë batutat e kënga më pas loja filxhanash. Në ditën e dytë të dasmës bëhet grumbullimi i enëve të guzhinës, pasi nuk është e thënë qënjë familje të ketë enë për gatuar për 150 deri 200, veta për tre vakte.
 
3.Pritja e lodrave:
Të premten, mbas dite rethh orës 16, vijnë lodrat, që janë kaparuar mëparë.(Ata vinin zakonisht, nga Glloboçica, siç kanë qënë usta Xhema, në curle dhe Xhemalia i parë në lodër, nga Brekija, tajfa e usta Mergjanit me djemët Mahmudin e tjerë, Tajfa e usta Musa Magjipit në curle dhe, djalin e tijë virtuoz Xhemalia i II - të në lodër, ose dyshja e famëshme, usta Isai në curle e Xhemalia në lodër. Këta mjeshtra vinin me shumë dëshirë në Borje, sepse trajtoheshin njerëzisht, dhe vilnin bakshishe të majme nga Borjanët meraklijë, kjo është aqë e vertet, sa usta Xhema nga Glloboçica ka pas deklaruar: "Unë me tajfën time, në dasmat e Borjes, shkoj pa Pazar".Në kohët e sotëme, disa djem Borjan, e kanë mësuar zanatin e lodragjijve, ata thiren nëpër dasma e ahengje.)Ustallarët hyjnë në fshat nga lindja, kur i afrohen fshatit japin sinjalin me lodra, që tu dalin përpara. Pritja e tyre bëhet në "Gorno Brce".Përpara u dalin i Zoti i shtëpisë i shoqëruar burrat e farefisit, dhëndri me mbarëstorin, shokët e tij e tjerë.
Pasi u urrojnë mirëseardhjen ustallarëve, fillon nibeti i vogël, që i kushtohet të zotit të dasmës. Të afërmit u hedhin bakshish ustallarëve, duke u a venë kartëmonedhat në curle nën kapuç,ose në rypat e lodrës. Pasi mbaron nibeti, nisen drejtë shtëpisë së dhëndrit të prirë nga më plaku i fisit e pas tijë të tjerët në një kollon sipas moshës, pas kollonës vijnë dy - tre grupe të rinjësh duke kënduar: këngën e Omer Agës
 
Jahnikona, Omer aga, dojdi doma, Hipi kalit, Omer aga, ktheu në shtëpi,
Oj, Omeraga, dojdi doma. Ej, Omer aga, hajde në shtëpi.
Kuça tiga, Omer aga, bastisale, Shtëpin, Omer aga, ta kanë bastisur,
Oj, Omeraga, bastisale. Ej, Omer aga, ta kanë bastisur.
Deca tige,Omer aga ,iztepale, Fëmijët e tu,Omer aga,ti kanë vrarë,
Oj, Omeraga, iztepale. Ej, Omer aga, ti kanë vrarë.
Zhena tiga, Omer aga, premuzhile, Gruan tënde, Omer aga, e kanë rimartuar,
Oj, Omeraga, premuzhile. Ej, Omer aga,rimartuar.
 
Pas të rinjëve vjen dhëndri me mbarëstorin dhe në fund lodrat. gjatë rrugës vargun e gëzuar e përshendetin kureshtarët të vendosur në të dy anët e rrugës. Të pranishmit ndalojnë në sheshin qëndror të fshatit, aty hiqen vallet e burrave, më pas vijojnë rrugën me këngë e valle duke u ndaluar në disa sheshe për vallëzim, kështu vazhdojnë, deri sa të mbrijnë në shtëpin e dhëndrit. Kur mbrijnë në oborrin e shtëpisë u dalin përpara të dy prindrit e dhëndrit dhe gjithë fare-fisi, me këtë rast dy prindërve u kushtohet një nibet,të cilin e dëgjojnë të kapur dorë për dore, anash u rinë dhëndri me mbarstorin hallat, tezet axhallarët. Ndërsa vajzat dhe gratë u këndojnë:
 
Neka tije,milla nane ,hairlija, Të qoftë, për hair, nënë e dashur,
Hairlija,milla nane vekujeçno, Për hair, përjetësishtë, nënë e dashur,
Shto simirat, milla nane, doçekalla! Për miradin, që ke aritur, nënë e dashur!
Smeçekale, milla nane, so godine, Kemi pritur, me vite, nënë e dashur,
Pa sega sme,milla nane, doçekale, Dhe tani,ka ardhe dita nanë e dashur,
Smezhalile, milla nane, ke zhenile. Kemi qënë, hasret, nënë e dashur.
 
Gjatë kohës që ustallarët luajnë nibetin, babai i darovit me kartëmonedha. Nëna mbanë në duar, peshqeshet që i ka ndarë, për të darovitur lodraxhinjët. Pasi përfundon nibeti, ustallarët marin mekamin e valles së "Brodit'', të cilën e heq nëna, pas saj babai, dhëndrri, mbarëstori, motrat e me radhë sipas afërsisë.
Pasi i kalon radha e heqjes së valles, nëna u jep bakshish ustallarëve,duke u dhuruar çorape, peshqire,mahrama. Vallja nuk pushon deri sa tu kalojë rradha të gjithë pjestarëve të familjes së ngushtë. Pas kësaj ustallarët shkojnë në konakun e caktuar për ta, ku u serviren petulla që nëna e djalit i ka gatuar enkas për ta dhe buka e darkës me pak raki si stimulant. Pasi pushojnë pakë dalin në oborr, për të vazhduar ahengun, ku kërcejnë së bashku, pa teklif djem e vajza, bura e gra. Ndërkohë në dhomat e caktuara vijnë njerëzit për urim, këndohen këngë burërishte e luhet filëxhanas. Nuk mungojnë edhe kureshtar që vijnë për të parë dasmën. Ahengu i kësaj nate mbyllet me vallzimin e burave. Në këtë ditë caktohen 10 -15 djemë (dërvari) të cilët të nesërmen në mëngjez duhet të shkojnë në mal për të mbledhur drutë e nevojshëm për guzhinën e dasmës.
 
Druvarët, mishi i dasmës, grishja në dasëm, petkaxhinjtë, mbledhja edasmoreve:
Dita e shtunë është pika kulmore e dasmës. Në këtë ditë zhvillohet një spektakël i vërtet gjigand, ku protagonist kryesor janë familjarët e aktortë gjithë të ftuarit, spektator i gjithë fshati i madh dhe i vogël që del në pikat dominante të fshatit, për ta parë këtë festë, të përtritjes së jetës:
 
Mishi i dasmës:
Në mëngjezë, para se të nisen druvarët në mal, 3 - 4 djem të ngarkuar si ndihmësa në guzhinë, marrin kaun e bagëti të tjera që janë të caktuar për tu therr për mishin e dasmës. I mbulojnë me sixhade e lule, u venë në kokë kurora me lule, në qafë shamia e të shoqëruar nga dhëndri e mbarëstori, me lodra içojnë në çezmën më të afërt për tu dhënë ujë.
(Therja e bagëtive me ceremoni bëhet, pasi ato konsiderohen si kurban të përtritjes së familjes) Pasi pijnë ujë, bëhet therrja nga kasapi, ndërsa coptimi dhe ndarja e mishit nga guzhinjrët e dasmës,pas kësaj menjëhere guzhinjerët kurdisin saxhakët dhe vendosin kazanët për të përgatitur, drekën për druvarët dhe darkën për dasmorët.
 
Druvarët (dërvavari ) dhe grishja e dasmorëve:
Këto dy rite kryhen të gërshetuara në kohë. Druvarët, nisen heret në mëngjez, për të mbledhur drutë që nevojiten për guzhinën e dasmës, ndërsa dhëndrri me mbarëstorin, pak më vonë, të shoqëruar nga lodrat, shkojnë për të grishur në dasëm, në fillim vllazërinë. U trokasin në derë. Del i zoti i shtëpisë, mbas tijë gjithë pjestarët e familjes, pasi degjojnë një fragment nga nibeti (melodinë e grishjes), i darovitin lodraxhnjtë dhe të prirë nga zoti shtëpisë marin një valle. Më pas dhëndri me mbarëstorin, të shoqëruar nga lodrat shkojnë shtëpi për shtëpi për të ftuar në dasëm farefisin etj. (Në dasmat e mëdha thirret i gjithë fshati) Me këtë rast dhëndri është i veshur me robat e zakonëshme, shoqëruesi mban një shkop në dorë me të cilin troket derë më derë, duke u thën: "Jeni të ftuar në dasëm"(Da dojdete na svadba ) të ftuarit pasi e urojnë i darovitin lodragjitë. Më të afermit grishen me bythec, (So zuanci) duke u thënë: Të vijësh në dasëm vetë i dymddhjet këta quhen “Zuanik”. Rreth ores 12ºº mbaron grishja në dasëm dhe dhëndri e mbarëstori, me lodrat dalin për të pritur druvarët, të cilët të shoqëruar me lodra e të kënduar nga vajzat i shkarkojnë drut e zjarit në oborr,i stivosin në kamare në një vënd afër guzhinës, pastaj ftohen për të hangër bukë. Me këtë rast gatuhet mish fasule dhe pite, gjatë shkarkimit, stivosjes sëdruve dhe ngrenjes së bukës, vajzat improvizojnë:
 
Jadte, jadte,ja dërvari, ne brotajte, Hani, hani, ju druvarë, mos mendoni,
I ja drvari, nebrotajte. Hej druvar, mos mendoni.
Shto troshime,ja dërvari, ne zhalime, Ç`haxhojmë,ej druvar, s`na vjen keq,
I ja dërvari,ne xhalime. Hej druvar,s`na vjen keq.
Svadbanije, ja dërvari, v`hubaf vakat, Dasmen e kemi, ej druvar, në mot të mirë,
I ja dërvari,v`hubaf vakat. Hej druvar, në mot të mirë.
Sme radile, jadërvari, za deneska, Kemi punuar, ej druvar, për këtë ditë,
Ija dërvari,za deneska. Hej druvar, për këtë ditë.
 
"Behej një dasëm në mahallën e epërme, një ditë më parë na kishin caktuar druvar. Të nesërmen heret në mëngjez shkuam në malin e poshtëm. pasi i mblodhëm drut, i ngarkuam kafshët dhe u nisëm për në fshat. Në hyrje të fshatit, nëpër sofatet e portave na prisnin të dashurat (gledanice) që na hidhnin lule(Çahmice) mbi barën e drurëve, ashtu në varg seicili pas kalit të vetë, arritëm në "Julica" ku na priste dhëndri me shoqëruesin dhe lodrat. Aritëm në oborrin e shtëpisë së dhëndrit, i shkarkuam drutë, i stivosem në kamare afër vendit të caktuar për gatim,përcollëm kuajt nëpër shtëpia dhe u kthyem për të hangër drekën e druvarëve.Aty, përveç djemëve që shërbenin, ndodhej edhe plaku i mençur dhe i nderuar Muharrem Alimani. Pasi na vunë në sofër sahanin me mish fasule, Muharremi na nxiste të hanim duke na thënë: Hani djema se fasulet e druvarëve janë mehlem, për mirërritjen e djemëve, ato shërojnë nëntë sëmundje. Në një dasëm si kjo, më është sëmurur babai, prej shtatë ditësh nuk kishte futur gjë në gojë, na kërkoi fasule nga të druvarve, ja sollëm i hangri dhe mbas tre ditësh ka shkuar në "Gjurgjevllëk" për të lëruar arën”
Pasi hanë druvarët dhe ustallarët, bëhet nisja e për të çuar petkat e nuses zakonisht shkojnë 9-11 ose 13 burra, nga më të afërmit e shtëpisë së dhëndrit.
 
Petkaxhinjt (halishtari):
Riti i petkaxhinjëve fillon me përgaditjen e kuajve të cilët mbulohen me sixhade nga më të mirat, zbukurimin me lulet e stinës. Vemendje të madhe i kushtohet kalit ku do të kalëroi babai i dhëndrit. Ky proces shoqërohet me lodra, e këngë që këndohen nga grupe vajzash, nusesh e grash. Pasi i vendosin dujqit në kal me bizhuterit që i dërgohen nuses, i mbulojnë me qilim, babai idjalit hipën në kal, bëhet nisja. Ata rreshtohen në një kolonë, të gjithëve u vihen kurora e tufa me lule. Në fund të kollonës ecën babai i djalit e hipur në kal, të cilin e mbajnë për freri dhëndri dhe mbarëstori e në fund lodraxhinjtë që herë mbas here me meloditë që marrin i ndjellin petkaxhinjët t`u hedhin bakshishe. Babai djalit kujdeset, që mos të vonohen, mbasi mos mbritja në orën e caktuar, paragjikohet si mos respekt për mikun dhe pritësit.
Në hyrje të mahallës së nuses, petkaxhinjve u dalin para pritësit (preçekanci", kënari), dasmorët e ftuar nga ana e vajzës u urojnë mirëseardhjen. Lodrat pushojnë, kalin e vjehrit të nuses e marin në dorëzim dy vllezërit ose kushrinjët e nuses, ndërsa dhëndri me lodrat kthehen në shtëpi. Pasi hanë bukë lodragjinjët nisen për të mbledhur dasmoret.Petkaxhinjtë pasi kanë aritur në oborrin e shtëpisë së vajzës, të prirë nga daja i sajë, ftohen për të hyrë në dhomën e përgaditur për ta. Pasi përshendeten ndërrojnë cigaret, pinë kafenë e mirëseardhjes, u shtrohet buka. Me ta ulet vetëm daja i vajzës. Gjatë gjithë kohës këndohen, nga i pari deritek i fundit:
 
Sllushaj,Halishtari, shto velime: Pandigjoni, petkagji, ç`po jut themi:
“Jadte,Halishtari, ne brotajte, Hani,petkagji, e mos u mendoni,,
Shtotroshime, halishtari, ne xhalime. Çfarëshpënzojmë, petkagji, s`na vjen keq,
Këna nije, halishtari, vo bollvakat, K`nanan e kemi o petkagji, vakët të begat,
Zadeneska, nasha dejka, rabotalla”. Për këtë ditë,vajza e jonë ka punuar”.
 
Më tejë u këndohet të gjithë petkaxhgjinjëve:
 
Shllushaj,mili babo shto velime: Pandigjo, ç`pot ë themi, i dashur baba,:
"Tashto si se, mili babo, zasilillo, Po pse je, turr kështu, i dashur baba,
Ti shtojadesh, mili babo, ka krava, Ti po hanë, si lopa, i dashur baba,
Kakva nikat, mili babo, ne mërvice, Ke rënë, në llokma mishi, i dashur baba,
Namërvice, mili babo, na trupice”. Në llokma mishi, trupa druri, baba i dashur’’.
Neçekajte, halishtari, druga manxha, Mos prisni, ju petkagji, gjellra të tjera,
 
Ne imame,halishtari, da vi stajme, Nuk kemi, o petkagji, ç`tju vejmë,
Shtoimame, halishtari, vi dadohme. Ç`patëm, o petkagji, u a sollëm.
Konak visme, halishtari, ugotvile, Konakun ,o petkagji, u`a përgatitëm,
Tikva ikompiri, halishtari, vi varime. Kunguj dhe patate, o petkagji, ua ziem.
Konakvije, Halishtari, vo koshara, Konakun e keni, o petkagji, në koshare,
Mestodyshek, halishtari, sllama vi je, Për dyshek, o petkagji, kashtën shtruar keni,
Mestojastek, Halistari, lisnik vi je. Përjastek, o petkagji, duaj dushku keni,
 
Slluhaj,mili babo shto velime: Pa ndigjo o baba i dashur, ç`të themi:
Stani,mili babo, ti shto çekash, Pa ngrihu, baba i dashur, ti ç`prêt,
Veçeaksham, mili babo, se uçini. Tani më, baba i dashur, është ngrisur?!
Trisahata, mili babo, ka si doshof Prej tre orësh, baba dashur, ti ke ardhur,
Ti siruçaf, mili babo, si oglladnef, Ke drekuar, baba i dashur, uria të ka marë,
Joshtedoma, mili babo, ne idano. Ende pa shkuar, baba i dashur, në shtëpi.
 
Në sofrën e petkaxhinjëve shërbehen: çorbë gore, tasqebab, mish jahni, mish fasule, mish oriz, gubjanik i shoqëruar me kos ose mjalt dhe në fund ambëlsira.Në tepsinë e gubjanikut pas ngrënjes hidhen bakshishe nga 500 -1000 lekë, të cilat i jepen magjatores.Pasi bisedohet për orën e daljes se nuses, ndërohen cigaret midis dhomave dhe sillet "sikter kafesi" (kafja e ndarjes). Edhe në tabakan e mbledhjes së filgjanave hidhen bakshishe që variojnë nga 200 - 500 lekë që u takojnë kafexhinjëve. Pasi kanë hangër edhe te ftuarit e kënas, i kërkohet leje dajes:"A na jepet leje për të dalë, ju e kryet kënan, kurse ne e kemi dasmën përpara"
Pasi u jepet leja dalin, me këtë rast ndonjërit i mbushen këpucët me ujë për të qeshur, kalojnë në "shtrungë" (një nga një) ku vajzat dhe grat u vejnë lule e kurora në qafë, në dujqit vihen të falmet, (daroj) që u ka vënë të afërmëve nusja dhe teshat që nusja i ka përgatit dhëndrit. Nisen të përcjellur nga dasmorët e kënas (kënari).Kalin e vjehrrit deri në të dalë të mahallës së vajzës e mbajnë për freri dy vllezërit e nuses, të cilin ia dorëzojnë dhëndrit dhe shoqëruesit të tijë që kanë dalë me i prit. Të reshtuar si në vajtje me lodra e curle kthehen në shtëpinë e dhëndrit.
Ndërsa petkaxhjit shpërndahen dhëndri mer një bukë e fut në mbështjedhësene kuqe të grave dhe së bashku me shoqëruesin dhe lodrat nisen për të mbledh dasmoret, duke u nisur nga skaji i fshatit, në disa shtëpi i ndërrohet buka që ka me vehte, ashtu shtëpi pas shtëpije, dasmorët mblidhen duke ecur me këngë e valle.
Të gjithë të kapur dorë për dore në valle, kalojnë në rrugën qëndrore të fshatit, duke mos e këputur vargun e vallës për asnjë çast, në sheshet kryesore të mahallave siç janë: "Dovno brce'', "Jasen", "Haxhijinduqan", "Këshlla", "Julica" e tjerë sipas vëndndodhjes se shtëpisë së dasmës, ndizet vallja ushtojnë curlet e lodrat, pasi mblidhen dasmorët nga të dy mahallat kryesore, vazhdon vallja në oborin e shtëpisë, ndërkohë shtrohet buka për dasmoret, ndërsa dhëndri me shoqëruesit dhe lodrat dalin e presin të grishmit, (Zuanci) Të cilët vijnë me grupe grupe. Më meraklinjët, për curle dhe lodra i shkundin xhepat duke u hedhur bakshishe ustallarëve. Në afërsi të shëpisë vajzat ukëndojnë:
 
Da bi hair, ja zuanci, bi videle, Të mira, paqi ju, o të ftuar
Tashto ni ste, ja zuanci, sajdisale. Që na keni, respektuar,o të ftuar.
Dali ste se, ja zuanci, umorile A mujtët, me ardhë, o të ftuar,
El idete, ja Zuanci, ot daleko. Se ju, vini nga larg, o të ftuar.
 
Pasi akomodohen nëpër konaqe (për çdo të grishur dhe tajfen që ka mbrapa caktohet një konak, të grishmit nuk përzihen në dhoma) u serviret kafja, ndërkohë takohen me të zotin e dasmes, te cilit i`a urojnë dasmën, buka u shërbehet në mbramje sipas dhomave, Pas buke të grishmit mund të dalin për të vallëzuar ose për të shikuar. Në këtë natë ahengu vazhdon deri në të gëdhirë,të grishmit që kanë ardhë nga largë flejnë në konak, të tjerët kthehen në shtëpite tyre për të ardhe të nesërmen për të marrë nuse.
 
Zgjimi i nuses, gara e kuajve, marrja e nuses, sehiri:
 
Zgjimi i nuses:
Një ditë para se të dalë nga shtëpia e prindërve, vajza rri në shtrat e mbuluar më një gëzofë (sedi pod kozhuf). Asaj i rijnë pranë shoqet më të afërta që nuk i ndahen deri sa ta përcjellin të hipur në kal dhe i këndojnë:
 
Iznaspise,nasha dejko, josh noçeska, Fli rehat, edhe sonte, vajza e jonë ,
Vopostela, nasha dejko, materina. Në shtratin, e nënës, vajza e jonë.
Hallallise,nasha dejko, so sve svuje, Hallallosu, me farefisin, vajza e jonë,
So matere,nasha dejko, so babeta, Me maman, e baban, vajza e jonë,
So braça,nasha dejko i so sestre. Me vllezër, e me motra, vajza e jonë.
Ti keidesh, nasha dejko, v`tugja kuqa, Do të shkosh, n`shtëpi t` huaj, vajza e jonë
Tugja kuqa, nasha dejko, tugji lugji. Shtëpi të huaj, njerëz të huaj, vajza e jonë.
 
Të ejten ose te djelën në ditën e dasmës, pa u gëdhir, dhëndri me mbarëstorin të shoqëruar nga lodrat shkojnë tek shtëpia e nuses, për ta zgjuar nga gjumi i natës së fundit të vajzërisë. Tek dera e shtëpisë i presin: babai ivajzës, nëna, motrat, dhe shoqet më të afërta. Pas përshëndetejes, ustallarët luajnë nibetin, e babai i vajzës i darovit ustallarët. Pas nibetit, vajza del me shami të lëshuar mbi sy, me rrobat e vajzërisë, pa opinga vetëm me çorape.Futet në valle të cilën e heq njera nga motrat e saja. Në këtë valle ajo shoqërohet vetëm nga motrat dhe 10 – 15 nga shoqet më të ngushta. Pas pak ajo, e nxitur nga shoqet, merr shaminë dhe heq vallen e fundit të vajzërisë. Pas 2-3 vallesh, dhëndri ja merr shaminë nga dora, me të cilën nusja e heq vallen dhe i prinë në valle. Ky është një moment mallëngjyes që shoqërohet me këngë, por edhe me lotë gëzimi, pasi vajza ndahet nga gjinia dhe kalon me një status tjetër shoqëror. Kur fillon të dalë drita; dhëndri kthehet me gjithë lodrat në shtëpi, ndërsa vajza futet në shtëpi, heq rrobat e vajzërisë që ia falë motres më të vogël, ose ndonjerës prej shoqeve më të ngushta dhe përgaditet për tu bërë nuse, punë të cilën e bën majmarica (telakja, mbarëstorja)
 
Gara e kuajve:
Të djelën ose të ejten, rreth orës 9ºº nën tingujt e lodrave qe i bijen melodisë së mbledhjes së njerzve për garën e vrapimit të kuajve (tërka), në një shesh të mahallës mblidhen të gjithë kalorësit (binegjit) që kanë kuaj vrapi,ose që janë caktuar si të tillë nga poseduesit e kuajve të vrapit. Të prirë nga i zoti i dasmës që merr me vete shpërblimet që do tu jepen kalorësve fitues nga vendi parë deri tek vendi i tretë, nisen për në "Tërqalishte" (pistën e vrapimit të kuajve, ku bëhet grumbullimi.) Kalorësit dhe komisioni i caktuar për nisjen e kuajve shkojnë në start. Spektatoret rijnë në vendin ecaktuar 50 - 100 m. larg finishit nga ku shihet e gjithë pista e vrapimit. Edhenë finish ka një komision.Pasi shkojnë në vendin e nisjes kuajt radhiten duke, u vënë një litar në lartësinë e gjokësit, që mbahet nga dy anëtar të komisionit të garës. Me dhenien e shenjës së nisjes, litarin e lëshojnë për toke dhe nis gara që shoqërohet me lodra e curle. Kur garuesit arrrijnë në gjysëm të distancës, në finish vendoset një litar ose nje vijë me guriçka për te përcaktuar se cili nga kuajt e kapërcen i pari cakun. Kalit fitues i jepet si shpërblim një dash, të dytit 1500 - 2000 lekë dhe të tretit 5 m. basëm. Gjithashtu kalit fitues, të rethuar nga tifozët e tij, i kushtohet nibeti.
Në garën e vrapimit të kuajve vihen baste midis tifozve të kuajve të veçantë. Pasi mbaron gara e kuajve të shoqëruar me lodra që qëndrojnë rreth kalit dhe kalorësit fitues kthehen në fshat.
Në Borje, kuaj gare kanë mbajtur Omer Tuçe, kalin e kuq të mbiquajtur "Svetko", Hazër Banushi, kalintë quajtur ''Dori", Bajram Çorapi, kalin "Allgje", i famshëm kaqënë kali "Çilë" i Nijaz Ollomanit, i mbiquajturi "Akrepi", që e ka përfaqësuar Borjen në garat me fshatrat e tjerë dhe shumë kuaj të tjerë që borjanët i sillnin nga Bosnja dhe Kosova. Sipas adetit të fshatit tonë, kuajët e vrapit dhe bartesit e nuseve kur vdesin varosen diku në bahçet e të zotëve të tyre.
Pas garës së vrapimit, nga ora 11ºº deri në orën 13ºº shtrohet dreka për të gjithë dasmorët djem, burra, vajza, gra etj. Në drekë ftohen edhe jabanxhinjëte ardhur nga fshatrat fëqinjë për të ndjekur vrapimin e kuajve dhe mundjen qëzhvillohet mbasi të meret nusja.
 
Pritja e të grishurve (zuanci so nosto):
Pasi kthimit nga gara e vrapimit të kuajve bëhet pritja e të gishurëve. Të përcaktuarit mblidhen tek shtëpia e personit që i ka grishur duke marrë me vete dhuratat që do të çojnë në dasëm.I vendosin në shkopinj ku kanë ngulur molla dhe ua japin më të rinjëve për ti mbajtur që do t’i prijnë të kollonës. Pas tyre vijnë të tjerë sipas moshës dhe në fund i grishuri (zuaniku) i hipur në kal me dashin të zbukuruar me lule në prehër. Në hyrje të mahallës ku bëhet dasma i presin dhëndrri, mbarestori dhe lodrat që ishoqërojnë deri sa të hyjnë në oborrin shtëpisë. Vajzat e nuset e këndojnë:
 
Da bihair, ja zuanci, bi videle, Hair, paçi ju, të grishur.
Ta shto niste, ja zuanci, sajdisale. Qëna keni sajdisur, ju të grishur.
Dali stese, ja zuanci, umorile, A mos, jeni lodhur, ju të grishur,
El idete,ja zuanci, ot daleke. Se po vini, nga largë, ju tëgrishur.
 
Babai im Qemal Dokle (1911-1969) më ka treguar."Po martohej Faik Ollomani, djali i Ali Agës, ndër të tjerë kishin grishur edhe dhëndrin e tyre: Shukri Hoxha( Shuke), djalin e mullah Jusufit, nipin e dokleve. Shukja, s`bashku me te bijëne Ali Agës, tre muaj pas martesës, u ndanë nga hoxha dhe ikin për të banuar tek"Lajkot". Në ditën që duhet të çonte dhuratat; Shukja në vënd të dashit vendos që të çojë për dhuratë një mëzat, në dy brirë i lidhë nga një gjel të gjallë, shpinën ia mbulon me sigjade persie. Të ftuarit e tij përpara Shukja pas tyre e pas tij dy djem që mbanin mëzatin u nisëen përt ë çuar dhuratat. Lodrat u dalin përpara në "Julica", në të dy anët errugës qenë mbledhur i madh e i vogël për të parë, çudinë e pa parë deri atëherë në fshatin tonë. Mulla Jusufi s`bashku me mikun Ram Dokle, ishin ulur në verandën e kafes së Jusufit, për të pirë kafe, kur ja pa vjen vargu i të grishurve të Shukes të shoqëruar me tre çifte lodrash, që drejtoheshin nga usta Xhema i Glloboçices, Hoxha shikon indiferent, por Rama e ngacmon: - Jusuf pa shiko, djali i juaj e nipi ynë po u çon Aliagëve peshqesh mëzat me dy gjela në brirë. Jusufi ia kthen: - Leje or mik, këto janë lojra të Ali Agës, që do tëhakmerret ndaj meje, pse ia kam përzën vajzën nga shtëpia, Shukja i ka xhepat e shpuar”.
 
Marrja e nuses, krushqit (svatoj):
Gjatë gjithë ditëve të dasmës, bukën e dhëndrit e përgatit vetëm nëna etij, ajo ja servirë në një tepsi në dhomën e caktuar si "gjerdek". Me të ha vetëm majmari.Kjo bëhet nga droja e helmimit ose e futjes së maxhive ne ushqimin e dhëndrit.Pasi ka përfunduar drekimi lodrat me melodi të veçantë lajmërojn mbledhjen e krushqëve (svatoj). Femrat këndojnë:
 
Berite se,kitni svatoj, kititese, Mlidhuni, o krushq, ju zbukurohuni,
Ke ideme,kitni svatoj, za mllanesta, Do shkojmë, o krushq, për nusen,
Da zimame,kitni svatoj, mllada nusa, Do të marim,o krushq, nusen e re,
Mllada nusa, kitni svatoj, Nevenova. Nusen e re, o krushq, të Nevenit.
 
Dy djem të fisit iheqin bajrakët nga dera e shtëpisë. Me anë të një ripi të vendosur në qafë qëpërfundon më një dru të shpuar në mes ku vendoset fundi i shtizës së flamurit i ngrejnë lartë flamujt dhe u prijnë krushqëve. Atyre u bashkohet edhe "Pepelushi" një njëri që mban kraha qafë një strajcë të mbushur me hi dhe një shkop në majën e të cilit vendos një shami që e valvitë. Pas bajrakëve,në kollonë për një vijnë: Imami i xhamisë së fshatit, me radhë sipas moshës dhe në fund kollonës që lëvizë me regull vendosen babai i djalit i hipur në kal të bardhë, në të cilin në kthim do të hipë nusja dhe dy deri tre veta të fisit me kuaj të zakonëshem ku kanë hipur, daja dhe axha i djalit që në kthim do të ngarkohen arkat e nuses. Pas tyre të rinj me kuajt e vrapit dhe në fund lodrat dhe të rinj të tjerë që ecin në grupe grupe duke kënduar. Dhëndri me shoqëruesin i përcjellin krushqit deri në në hyrje të mahallës së nuses, pas kësaj ata kthehen në shtëpi për tu veshur dhëndër.Rituali i marrjes së nuses kryhet duke përshkuar unazën e vogël të fshatit. Për të shkuar tek shtëpia e nuses ndiqet rruga më e shkurtër, me qëllim që nusja të përshkojë rrugën më të gjatë, ahengu të bëhet sa më i gjatë e më i shikueshëm.Flamurtarët herë as here u kujtojnë krushqëve që mos të nxitohen duke bertitur "Ajak, ajak delikanli ajak, haj, haj". Pepelushi duke levizur paralel me vargun e krushqëve, sa para sa prapa, bërtet: "Mashalla, Mashalla kojima lloshi oçi da mu puknet'' dhe hedh në ajër hi, për ta mbrojtur krushqit nga syri i lig, ndërsa të rinjtë këndojnë këngen "Polekomte kiteni svatoji,konji ne morajte", herë pas here bashkohen kokë më kokë dhe me një zë të fuqishëm lëshojnë "piskamën" (kriskaje) “Ha dede mori Borjanko, ha, ha, ihuuhuuu! Nga ana tjetër nga"Gorno brce" u përgjigjen vajzat: ''Kedeste more borjani Ha, ha, ha, Ihuuu.
Në hyrje të rrugicës që të çon në shtëpinë e nuses, në një vend të hapurlodrat ndalojnë dhe bëhet pritja krushqëve nga përcjellësit (praçanci), ata i presin të radhitur në rrjesht për një. Pasi përshendeten, u bëjnë vënd të ulen në cerga që janë shtruar enkas për këtë qëllim. Tre kuajt me të cilët do të meret nusja dhe paja i marrin në oborrin e shtëpisë së nuses. Flamurmbajtësit qëndrojnë në këmbë duke e mbajtur të ngritur flamujt, me shtizë në tokë pranë këmbës së djathët. Është shënjë jo e mirë, nëse nga lodhja flamurmbajtësit e lëshojnë flamurin për toke. Nusja me anë ta njerzve të sajë e darovit bajrakun me peshqesh që varet në majën e shtizës së bajrakut. Peshqeshet që i vihen bajrakut nga dy anët u jepen poseduesvetë bajrakut. Me këtë rast krushqëve u serviret duhan dhe ujë.
Lodrat marin melodi vallesh, duke i ftuar në valle përcjellësit e vajzës,ndërsa krushqit rijnë dhe shikojnë, pas kësaj ftohen në valle krushqit që kërcejnë disa valle, e në fund vallëzojnë s` bashku krushq e përcjedhës.Ndërkohë që krushqit dhe përcjellësit vallëzojnë, në sheshin para shtëpisë se vajzës kalorësit bëjnë shetijen duke i vrapuar kuajt nëper rrugën kryesore të fshatit. Pasi kanë kërcyer të gjithë, një njeri nga të afërmit e vajzës e thrret babain e djalit që të marë nusen, e cila pasi përshendetet me të afërmit hipën në kalë e mbuluar me duak të kuq. Në këtë moment babai i djalit, nxjerrë nga xhepi një qese të mbushur me oriz dhe monedha metalike i hedh mbi duakun e nuses,e cila bënë temena duke e përkul tre herë kokën. (Hedhja e orizit dhe e monedhave te imta metalike mbi duakun e nuses bëhet, që të shtohen me kalamajtë.) Nusja del nga shtëpia e përcjell me lotë gëzimi e dhimbjej nga prindrit e këngë nga shoqet:
 
Ne se strashi, nasha dejko, ne se pllashi, Mos u tremb, vajza e jonë, mos u frikëso,
Tvujesvuje, nasha dejko, so tebe je, Njerzit e tu, vajza e jonë, me ty janë,
Ne tesama, nasha dejko, ostavame. Nuk të lëmë, vetëm, vajza e jonë,
Svi kashto sme, nasha dejko, çe dojdeme, Gjithësa jemi, vajza e jonë, do të vijmë,
Si imalla,nasha dejko, golem igball. Ti ke pasë, vajza e jonë, fatë të madh.
 
Kalin e nuses e mbajnë dy vllezërit e sajë. Anash i rijnë dy nga kushrinjët, atyre u prin vjehri i cili tani ecen në këmbë pesë gjashtë hapa para kalit të nuses, ndërsa "Pepelushi" për ta mbrojtur nusen nga syri i keq, hedh hinë ajër dhe bërtet:
 
Mashënlla, Mashalla,
Mashënlla, Mashalla,
Koj ima lloshioçi Kush ka sytë e këqij
Da mu puknet! T’i pëlcasin!
Pas nuses vijnë dy deri tre kuaj të ngarkuar me sëndukët e pajës e të mbuluar me qilim e sixhade që i ka përgatit nusja. Kuajt shoqërohen nga djemët e fisit të nuses deri në hyrje të mahallës së dhëndrit pas kësaj i marin djemet e fisit të djalit. Në momentin që delë nusja nga gjinija krushqit në shënjë sihariqi shtijnë tre herë në ajër,kurse të rinjët bejnë gara vrapimi me kuaj se kush do të shkojnë i pari në shtëpinë e dhëndrit, për t’i dhënë sihariqin nënës se nusja doli. Më i shkathti shpërblehet me një palë çorape leshi. Rjeshtimi i krushqëve dhe i përcjellësve pas daljes nuses bëhet në këtë mënyrë: Në krye të kollonës ecin flamujt, pas tyre imami i fshatit, pas tij më i moshuari i fisit, e pastaj me radhë sipas moshes, pas krushqëve vijnë lodraxhnjt pas tyre vargu i përcjellësve, pas tyre,dy ose tre kujt e ngarkuar me sandukët e pajës, pas sandukëve, babai i djalit që i prinë nuses dhe ne fund nusja e hipur në kalë të bardhë e cila deri në tëdalë të mahallës së saj përcillet edhe nga vajzat me këngë. Gjatë gjithë rrugës së krushqëve njeri nga bajrak mbajtësit bërtet: Ajak, ajak, delikanli, ajak,haj, haj (Avash, avash, djema, avash, hej, hej), ndërsa "Pepelushi" në vijim: “Mashallah,mashallah koj ima loshi oçi damu puknet!” duke tundur shaminë në shkop e hedhur hi në ajër. për të mbrojtur nusen nga syri i keq. Pasi përshkojnë për rreth dy orë harkun e gjatë të unazës së fshatit, i afrohen mahallës së dhëndrit, aty u dalin 5 - 6, djelm nga fisi i dhëndrit dhe marin kuajt e ngarkuar me sanduk për ti vendosur në dhomën, ku do të palohet nusja. Ndërkohë dhëndri, del në njerën nga dritaret e shtëpisë dhe e ndjek ardhjen e nuses, nëpër rrethin eunazës, rrjetën e marles apo rrjetën e sitës së bukës (shikimi nëpërmjet unazës bëhet, që ti qëndrojën besës së dhënë në fejesë, shikimi nëpërmjet rrjetes, që mosti shikojnë njeri tjetrit kusuret e vogla dhe shikimi nëpërmjet sitës të mos i lëshojnë fjalët pa i situr e pa i menduar mirë.)
Përcjellësit e përcjellin nusen deri në oborrin e shtëpisë së dhëndrit. Kur nusja vjen në oborin e shtëpisë. Halla e madhe u del përpara me një govat me ujë dhe një tufë lulesh i spërkat me ujë të gjithe krushqit. Para hyrjes së shtëpisë nusen e zbresin nga kali vllezërit, kalin e bardhë e kapërxen një djalë tre here duke kaluar mbi shalë e nën bark. (Kjo bëhet që kali të mos pësojë gjë nga emocioni dhe rruga që kapërshkuar për dy orë.)
Dy vllezërit e shoqërojnë motrën, duke e mbajtur për krahu dhe të prirë nga prindrit e djalit që e kalon prakun e shtëpisë me këmbë të djathtë. Vjehra i nxjerrë tre buke të cilët nusja i puth tre herë. Vajzat që ndodhen e oborr këndojnë me shpoti:
 
Evo ti ga, milla nane, gullobica Ja ku e ke, nënë e dashur,pëllumbeshën,
Ne ti ide,milla nane, gullubica, Nuk të vjen,nënë e dashur, pëllumbesha,
Toko ide,milla nane, veshterica, Por po të vjen, nënë e dashur, gjarprusha,
Da tijade, milla nane, gjigerica. Ka me ta hangër, nënë e dashur, gjigerin,
 
Ose:
 
Sho jerada, milla nana, sina zheni, Sa e gëzuar, është nana, marton djalin,
Sinazheni, milla nana, svina nosi, Djalin marton, nëna, dosen fut në shtëpi,
Ke tidojde, milla nane, vampirica, Ka me të ardhe, nënë, vampirja,
Ke tijade, milla nane, gjigerica. Ka me të hangër, nanë, mëlçinë.
 
Pas kësaj nusen e çojnë në dhomën ku do të nusëroj, për disa momente prindrit e djalit dalin nga dhoma dhe vllezërit ja heqin duakun dhe çizmet që ka patur mbathur, e vendosin motrën tek sëndukët me pajë, që janë të mbuluar me qilima, ja drejtojnë robat, i japin të pijë pak ujë nga ibriku që është vendosur enkas aty, e porosisin për herë të fundit, që mos ti korisi dhe thrrasin prindrit e djalit, të hyjnë në dhomë u drejtohen: “Ja ku e keni nusen,t`ju trashëgohet me djalin!” Nusja u bënë temena vjehrrit dhe vjehrrës duke përkulur kokën tre here e ua puth dorën. dhe përqafohet me vllezërit. Plaku del të përcjellë dy vllezërit, ndërsa nëna merr një djalë të vogël, me të dy prindër të gjallë, i vë një shami të kuqe mbi kokë, ia futë nuses në gjinjë dhe e çonë tek shtroja e nuses që të rokulliset dy tre herë, (kjo bëhet me qëllim që martesa të jetë e plleshme). Vllezërit e shoqëruar nga babai i djalit, dalin të përlotur dhe të kënduar gratë dhe vajzat:
 
Ti nezhellaj, more Sokol, fajda nema, Mos qaj, ore Sokol, se nuk ka fajde,
Samo siga, more Sokol, ti donesllo. Vete solle, ore Sokol, në këtë derë,
Ti sijallo, more Sokol, karamançe Ti ke hangër, ore Sokol, karamanen,
Karamançe,more Sokol, opashishte. Karamenen, ore Sokol, megjithë bisht.
Dy vllezërit pasi, bashkohen me përcjellësit kthehen në shtëpinë e tyre. Në këtë kohë në dhomën e nuses futen dy shoqërueset t’i rijnë anash gjatë gjithë palimit. Njera nga hallat e copton bukën që ka puth nusja dhe u ajep fëmijëve që ndodhen në oborrin e shtëpisë. Pasi pushon pak dhe shkarkohet nga emocionet e ndarjes nga prindrit, nusja fillon palimin nën shoqërinë e vizitoreve dhe këngëve që nuk pushojnë, ku i vihen në pah, hiret, bukuriafizike dhe shpirtërore e nuses, por shpesh me fjalë cytëse e provokuese..
 
Dali spijesh, ja mllanesto, el`stramujesh, Aje tuj fjet, oj nuse, apo tuj nusërue,
Eli brotash, ja mllanesto, ka ke projdesh, Apo mendohesh, oj nuse, si do ja kalosh,
So Alija, ja mllanesto, hullavogo, Me Aliun, oj nuse, mëndësh të lujtur,
Vezden sedi, ja mllanesto, po sokaci, Gjithë ditën, oj nuse, solloratet sokakëve,
S`decaigra, ja mllanesto, hashegana! Me fëmijët luan, oj nuse, droqëkas!
Kona vodi,ja mllanesto, peshak hodi, Me kal për dore,oj nuse, në këmb ecën,
Reka gazi,ja mllanesto, zheden hodi. Lumin kalon, oj nuse, nga etja vuan,
 
Kakva nisi, ja mllanesto, ka sadena, Ti na je, oj nuse, si e mbjell,
Katërndafil, ja mllanesto, vo stret bahça, Si tërndafili, oj nuse, në mes të bahçes,
Ni okinat,ja mllanesto, ni mirishnat. I pa këputur, oj nuse, i pa marrë erë.
ProjdeNeven, ja mllanesto, go okina, Kaloi Neveni, oj nuse, dhe e këputi,
Go okina,ja mllanesti, go mirishna, E këputi, oj nuse, e i mori erë,
I so tebe,ja mllanesto, se zasaka. Dhe me ty, oj nuse, u dashurua.
 
Pas një ore në dhomën e nuses, vjen dhëndri, për t`ja hapur sytë. I shoqëruar nga mbarëstori, vendoset përball sajë në distancë të afërt dhe ithotë: Tre herë hapi syt, nëse ajo nuk i hap, atëherë ai bashkon gishtin e madhme gishtin e mesit dhe me gishtin e mesit e godet lehtë tre herë në lule të ballit. Nusja i hap sytë dhe shikon partnerin që e ka zgjedh vetë. Ky ifundit i hedh ndonjë batutë përkledhëse. Pas këtij momenti dhëndri del. në portën e shtëpisë ku e presin nëna, babai, motrat, hallat, tezet etj. aty i dedikohet nibeti, ustallarët daroviten me kartëmonedha dhëndri u prinë familjarëve në valle. Pas kësaj del, bënë xhiro në rrugën kryesore të fshatit i shoqëruar nga mbarestotri deri kur lodrat lajmërojnë për nisjen në"sehir" (garë lojrash sportive), që ëhet reth orës 16.
 
Sehiri:
Me sinjalin që japin lodrat, njerëzit mblidhen për t’u nisur në sehir. Del dhëndri me gëzofin krahëve, i shoqëruar nga mbarestori që mban në parakrah sixhaden që i ka sjellë nusja dhëndrit, për tu ulur në sehir. Dalin edhe pjestarët e tjerë të familjes me dhuratat që do tu jepen sportistëve dhe nën tingujt e lodrave që i biejnë melodisë së sehirit nisen.Kurr mbrijnë atje, komisioni i lojrave thrret sportistët në arenë. Mundësit të zhveshur rreshtohen para spektatorëve, bëjnë temena e fillojnë nxehjen dhe pasi çiftohen sipas peshave fillon ndeshja duke nisur me peshën më të lehtë deri tek çifti i bash. Përveç mundjes bëhen gara në hedhje guri, këcim tre hapësh e një hapësh, hedhje shtize dhe vrapim në distance të mesme 200 dhe500 m. (Në të kaluarën janë organizuaredhe ndeshja e gjelave, e qenëve, e deshëve dhe e demava). Për më të mirët të zotë t shtëpisë vënë bakshishe: bash pelivanit i jepet dashi. Me këtë rast vihene dhe baste nga tifozët.
 
Futja e dhëndrit në gjerdek:
Për mbrëmjen e futjes së dhëndrit në gjerdek, shtrohen tre - katër sofra me bukë, ku marin pjesë vetëm burra. Kjo bukë emërtohet sofra e hoxhës, ku marin pjesë njerëzit më të afërt të familjes së dhëndrit. Me këtë rast gatuhen gjellrat më të mira që të mbetet i kënaqur hoxha. Ndërkohë që shtrohen sofrat,vajzat i këndojnë nuses:
 
Çini garjet, ja llanesto, temnina je, Bëjë gajret, oj nuse, është erësuar,
Qushina,ja mllanesto, zatemajllo. Skutat, oj nuse, po erësohen.
Ke tidojde, ja mllanesto, bef karafili, Po të vjenë, oj nuse, karafili i bardhë,
Befkarafil, ja mllanesto, so bef kozhuf. Karafili` bardhë, oj nuse, me gëzof tëbardhë.
Ke tivraqa,j a mllanesto, deçki porez, Do të të kthej, oj nuse, taksën evajzërisë,
Mllogo musi, ja mllanesto, dosagjalla. Mbasi shumë, oj nuse, e ke munduar.
 
Pasi mbaron darka bëhet riti ifutjes së dhëndrit në gjerdek. Rreth orës 20ºº, pasi kanë dalë shoqërueset e nuses nga gjerdeku dhe nusja ka mbet vetëm në dhomë, thirret dhëndri për t’ufutur në gjerdek. Para derës e presin dy prindrit, bijat e shtëpisë, kunatat dhe kushrinjët. Hoxha i këndon duan e posaçme për këtë rast. Dhëndri i veshur me gëzof përqafohet me babën dhe nënën dhe i shtyr nga mbrapa shpine nga të pranishmit futet në gjerdek, ku pas derës e pret nusja në këmbë. Pasi e mbyll derën, e përqafon dhe puth nusen ulet në karike, që t`ia heq këpucët nusja. Ajo ia heq këpucët, i shtron në tokë,gëzofin që dhëndri të ulet dhe të falë tre "reçate" namaz. Jashtë para derës këndojnë:
 
Sllushaj,ja mllanesto, shto velime: Pa ndigjo, oj nuse, ç`po të themi
"Kakvoçudo, ja mllanesto, ti uçini, Ç `farë gafe, oj nus, e ti bëre,
Sifatilla, ja mllanesto, leva ruka, Ti ke kapur, oj nuse, dorën e majtë,
Sisobulla, ja mllanesto, leva noga?! Ti ke zbathur, oj nuse, këmbën e majtë?!
 
Pasi ngrihet nga falja, ashtu në këmbë, nusja i heq robat dhëndrit dhe ai nuses, deri sa të zhvishen. Ndërsa dhëndri dhe nusja kanë rënë në shtratin bashkëshortor, nëna ri roje gjithë natën tek dera e gjerdekut, kurse vajzat dhe nuset u këndojnë:
 
Da li ste se, du dve mllade,razpoznale,
Du dve mllade, raspoznale?
Ka zajçiça, dy dve mllade,smrekarçiça,
Du dve mllade, smrekarçiça,
Ka piliça, du dve mllade,shumarçiça,
Du dve mllade,s humarçiça.
 
Ose:
 
Sllushaj, novo zhena, sho velime: Pa ndigjo, o dhendër, ç`të themi:
"Shtosi billo, novozhena, ti dremlivo, “Paske qënë, o dhendër, gjumash,
Shtonemasi, novozhena, ti da stanesh, Që flen, o dhëndër, e nuk ngihesh,
Ti dalubish, novizhena, mllada nusa”. Të dashurosh, o dhendër, nusen e re”.
 
Ngrënja e kulaçit:
Në mëngjez duke dal drita, nëna troket në derën e gjerdekut, nusja që është kujdesur që trokitja e derës ta gjej të veshur i hap derën. Nëna i jep kulaçin të gatuar kur kanë çelur dasmën. Dhëndrri e nusja të ulur në gjunjë hanë nga kulaçi i dasmës. Ndërkohë janë ngritur të gjithë pjestarët e familjes të cilëveu serviret nga ky kulaç. Personi që e gjenë monedhën e vendosur në kulaç konsiderohet me fat.
 
Çuarja e nuses për të mbushur ujë:
Pasi shijohet kulaçi, nëna i prin nuses që mban ibrik në dorë për të mbushur ujë në çezmen e lagjes shoqëruar me këngë nga gratë dhe vajzat. Pasi mbush ujë kthehet në shtëpi, i hedh ujë vjehrrit për të larë sytë. Pas kësaj mblidhen të gjithë në dhomën e nuses. Ajo u tregon pajën që ka sjellë. Pastaj ekspozohet për tu parë nga të gjithë që vijnë për ta parë nusen. Aty nga ora9ºº vijnë të ftuarit për të sjell dhuratat (Nosto) për nusen dhe shtëpinë e dhëndrit, ata priten me lodra, dajallarët, axhallarët hallat sjellin desh, të tjerët lekë ose basma sipas mundësisë. Rreth orës 11º lodraxhjit i bijnë nibetit të mbarimit të dasmës, marin hakun e punës dhe përcillen nga i zoti ishtëpisë.
 
Fshirja e shtëpisë dhe bashkimi i nuses me familjen e burrit:
Tre ditë pas dasmës, vjehrra i tregon nuses të ndarat e shtëpisë që atë ditë i pastron. I tregon çezmën ku do të mbushë ujë dhe lajë rrobet, vëndin ku hidhen mbeturinat etj. E gjithë ceremonia shoqërohet me këngë nga vajzat dhe nuset. Pas kësaj dite nusja përzihet me familjen e burrit.
 
Gostia e parë:
Një javë pas dasmës 10 - 12 veta, bura dhe gra, nga familja e vajzës vijnë për ta marrë bijën në gostin e parë. Ajo rri në gjini dy deri tre ditë. Në ditën e tretë prindrit e djalit s`bashku me dhëndrrin shkojnë për ta marr. Dhëndrrit me këtë rast i kurdiset një reng. E nxjerin në oborr i japin një sopatë dhe e provojnë nëse mund ta çajë cungun, që i kanë nxjerrë duke e ngacmuar me batuta: "Do të ta mbajmë nusen, mbasi ti nuk je i zoti i punës'' etj. Kjo situate kalohet me të qeshura. Pas dy-tre muajsh bëhet gostia e vogël. Nusja ri në gjini dy javë dhe në dimër gostia e madhe që zgjatë pesë javë.
 
Buka e nuses (leb):
Dy deri tre javë pas gostisë së parë të afërmit e djalit, axhallarët,dajallarët, hallat, tezet dhe të tjerë e thrrasin nusen në buke, ku marin pjesë vetëm gratë. Nuses i prinë vjehrra dhe dy ose tre pjestarë të familjes, njeraprej ë cilëve mbanë sahanin me petulla dhe peshqeshet që u ka sjellë nusja, në këtë gosti marrim pjesë sipas rastit dhe fisit 25 - 30 gra, të cilave ushtrohet drekë me gjellra karakteristike dhe zhvillohen muhabete grash, gjatë gjithë kohës nusja rinë në këmbë për të nderuar pjesëmarëset, pas dite kthehennë shtëpi.
 
Lënja e mjekrës nga pleqët:
Pleqët e moshës 65 -70 vjeç, zakonisht lenë mjekër dhe mbajnë bastun, me këtë rast më të afërmit u shkojne ne te pame me petulla e dhurata si peshqirë, kuti cingare, bastuntë blerë në Prizren ose Bosnje etj. Bëhet urimi: “E gëzofsh mjekrën, ta mbash me shëndet e nder.” Burri pasi lë mjekër nuk shkon në punë, ai merr pjesë vetëm në ziafete.
 
Vdekja:
Kur ndodhë vdekja të zotët e shtëpisë menjëherë lajmërojnë hoxhën e fshatiti cili del në të dy xhamitë e mahallave dhe me këndon "Eselan" (duan lajmëruese se një rob zoti ka ndruar jetë) dhe në të folmen e fshatit lajmëron xhematin se "X"-i, ka ndëruarjetë dhe varimi behet në "X" orë. Pas kësaj hoxha shkon në shtëpinë e të vdekurit, për ta përgaditur xhenazen që pasi e gatit vendoset në dhomën e grave ku e vajtojnë. Burat priten në dhomë të veçantë, ndërkohë është lajmëruar varrëmihësi për të përgatitur varrin dhe druvarët kanë shkuar në "Umreno Shumiçe" (Malin e vdekur) për të prerë pllatkat.
Në orën e caktuar,gjenazja vihet në tabut, mbulohet me (Çarçafin e jeshilët në të cilin janë animuar ajete nga kurani) dhe më të afërmit e nxjerin para derës së shtëpisë. Vendoset në tokë dhe i këndohet një dua. Hoxha i drejtohet xhematit me pyetjen: "Ej xhemat si e njihni këtë njeri, që po lenë këtë botë". Njerzit sipas rastit përgjigjen"Allah biler" (Allahu e di), "Qimbiler" (Nuk e dimë). Po kapas raste kur kanë thënë të vërtetën siç e kanë menduar p.sh. "ka qënë hajdut”?! Pas kësaj meret gjenazja dhe dorë më dorë përcillet në varreza. Në hyrje të varezave ndodhet një rasë e madhe e ngritur pakësa nga toka që quhet "Musa llatash". Vendoset aty dhe nën drejtimin e imamit, bëhet falja e sajë, në fund merret dhe vendoset buzë varrit, aty më të afërmit e fusin në varr me fytyrë nga lindja, i lirojnë lidhësen e qefinit vejnë pllatkat, mbi to bar dhe pastaj e mbulojnë me dheun që ka dale nga gërmini i varrit. Pasi rregullohet, varrit i hedhin një ibrik me ujë duke filluar nga këmbët deri tek koka. Hoxha i këndon duan duke i thirrë në emër."Ej filan biti dunja gjeldi ahret" (Ej filan iku dynjaja të pret ahreti) E pastaj kthehen në shtëpi Për jabanxhinjtë dhe me të afermit shtrohet buka e cila gatuhet nga komshinjtë. Të gjitha shërbimet e varimit paguhen nga zoti i shtëpisë. (Kyrregull është kaqë i fortë sa kur prindi i ndanë fëmijët, një pjesë të pasurisë e mbanë në emrin e tijë, që të përdoret për shpenzimet e varimit, ose të trashëgohet nga ai person, qoftë edhe djali i tijë, që ka paguar shpenzimet e varimit.) Unë kamë qënë prezent nënjë rast kur familjarët e të vdekurit i paguanin një gruaje për punën, që ka bërë për nxemjen e ujit të gjenazes. Ajo nuk i pranonte, por familjarët e bindën, duke i thënë: Meri këto para se i ndjeri për s`gjalli i ka lënë për këto shërbime, as ne, as i vdekuri nuk mundet ti mbajë në qafë në botën tjetër.
Pritja e organizuar për ngushllime behet vetëm tre ditë. Ditën e tretë të afërmit e të vdekurit lajnë të gjithë teshat e shtëpisë, rrobat e trupit të të ndjerit u a falin të afërmëve, ndësa qilimin, sexhaden dhe posteçitë i ia falin xhamisë së fshatit, që përdoren për tu shtraur në dysheme. Me pas shpërndajnë "Zadushanice" (hallvë ose petulla për shpirtin e të vdekuriit ) që fillojnë në ditën e tretë pas vdekjes e vazhdojnë ditën e shtatë, të dyzetë, në 6 mujor dhe deri në përvjetorin e parë të vdekjes.
Në këto ditë i dërgojnë të holla hoxhës ose myezinit për ti kënduar syre nga Kurani për shpirtin e të vdekurit. Me rastin e kurban Bajramit sipas mundësive,therrin një dash kurban për shpirtin e të vdekurit ose organzojnë “Mevlud”.
 
Marre nga libri "Borje dhe Borjanet" botim i vitit 2010, i autorit Elmaz Dokle