Elmaz Dokle
Joined 27 qershor 2015
Content deleted Content added
Rreshti 103:
Fejesa e dy të rinjëve zakonisht bëhej kur djali mbushte moshën për të shkuar ushtar, (18 -19, vjeç) Familja e djalit që është në dijeni se cilën vajzë do djali dhe ka kryer ritet paraprake sipas zakonit, i dërgon familjes së vajzës "Zgovornikun'' (Të dërgurin për bisedë), person që ka lidhje krushqie ose farefisnore me të dy familjet dhe ka aftësi ndërmjetësismi. Ai, në një ditë të caktuar, shkon tek prindrit e vajzës dhe u thotë: "Siç e dini vajza e juaj dhe djali i "X"-it dashurohen prej kohesh, babai i djalit më ka dërguar, që ta prisni në shtëpi për t`ju kërkuar dorën e vajzës tuaj. Kur kërkesa e të derguarit pranohet caktohet dita se kur do të priten prindrit e djalit për të marrë fjalën. Në rastet e radha, kur kërkesa refuzohet i dërguari, që është mik me të dy familjet dhe që ka dijeni të plotë se vajza dhe djali nuk ndahen, pridërëve të vajzës u thotë: "Unë u dola borxhit erdha sipas adetit, që tu propozojë që dashurinë e dy të rinjëve ta finalizojmë në martesë, ju nuk pranoni, nëse ndodh që vajza t’u ik pas të dashurit, faji dhe turpi do të bjerë mbi ju". Kjo nuk përjetohet si kërcnim ose ultimatum, por si një sygjerim prej dashamiri.Kur propozmi pranohet, në ditën e caktuar, babai i djalit vetë i tretë, me dajën e djalit dhe "Zgovornikun'' në mbrëmjen e të ejtes, ose të së hënës shkon në shtëpinë e vajzës dhe i kërkon dorën e vajzës për djalin. Pasi bisedojnë, babai i djalit i thotë babait të vajzës : "Unë të kamë pëlqyer për mik, po ashtu edhe djali dhe vajza duhen me njeri tjetrin; prandaj të kërkojë që me izën të zotit ti lidhim në fejesë". Babai i vajzës i jep dorën krushkut duke i thënë: ''Për hajr na qoftë, të na trashëgohen, me muhabet e jetë të gjatë!''. Hizmetqinjët sjellin kafenë e përhajrit. Babai pasi e pi kafenë hedh në filxhan një sasi lekësh të barazëvlefshëm me një monedhë floriri turke ''Tristarnik''. Pas kësaj vijnë në dhomë edhe gratë e shtëpisë që urrojnë për fejesën. Në fund bisedohet për ditën kur dhe si do të merret shenja e fejesës e cila zakonisht merret mbas 10-15, ditësh që nevojiten për përgaditjen e saj.Në ditën e caktuar për marrjen e mahramës (Kërpa) "Zgovorniku" ose daja i djalit i shoqëruar me 5 - 6 vetë, shkojnë për të marë shënjën e fejesës, të cilen ja venë në shpinë, ose e varrin në dy shkopinjë që të duket dhe ashtu duke kaluar nëpër rrugën kryesore të fshatit të përcjellur nga kureshtarët e çojnë mahramën në shtëpinë e djalit, ku priten me këngë, valle e urrime për çiftin e ri. Pasi futet në dhomë ja heqin mahramën nga shpina dhe e varin në faqen e murit, për ta parë të gjithë. Në këtë kohë grat dhe vajzat këndojnë:
1 1
Neka tije, zgovornike, hairlija, Të qoftë ore shkues, për hajër,
Ti c`ftele, zgovornike, ruke i noge! Ti t`lumshin, shkues, këmbë e duar!
Si donesllo, zgovornike, kitno k`rpçe, Ke sjellë, shkues, shamin me lule,
Kitno k`rpçe, zgovornike, mllanestino. Shamin me lule, o shkues, të nuses.
Ni si kuqa, zgovornike, zaliçelo, Shtëpin tonë, o shkues, na e hijeshove,
I sve svuje, zgovornike, nasmiallo. Dhe fare fisin, o shkues, e gazmove.
2 2
Neka tije, mili babo, hairlija, Të qoftë, baba i dashur, për hair,
Hairlija, mili babo, vekujeçno, Për hair, baba dashur, për jetë,
Shto si mirat, mili babo, ti doçekaf, Për miradin, baba i dashur, që ke mbrit,
Ot Nevena, mili babo, prva ezhda, Prej Nevenit ,baba i dashur, djalit të parë,
Da ti dojde, mili bobo, kitno kërpçe Me të sjell, babai dashur, shamin e fejesës.
3 3
Neka tije, mlladi junak, hairlija, Të qoftë, për hair, o trim,
Hairlija, mlladi junak, vekujeçno! Për hair, për jetë, o trim,
Dali ti se, mlladi junak, vera fati, Se të erdhi, shamija me lule, o trim,
Kitno kërpçe, Mlladi junak, ot mllanesta. Shamija, prej nuses, trimi i ri.
4 4
Sllushaj, ja devojko, shto velime, Pa ndigjo, o vajzë ç`po të themi,
Ti cëftele, ja devojko, tvuje ruke, Ti të lumshin, o vajzë, ato duar,
Da ti cëftet, ja devojko, ka c`veçina, Ti të lumëshin, o vajzë, si lulet,
Ka karafil, ja devojko, ka tërndafil, Si karafili, o vajzë si tërndafili,…
Si imalla, ja devojko, Zllatne ruke Paske qënë, o vajzë, duar artë,..
Për të pranishmit shtrohet bukë. Shenjën e fejesës pas tre katër ditë ekspozimi, nëna e djalit e futë në arkën e saj, për t`ja nxjerrë djalit ditën e martesës, të cilën kur vishet dhëndër e vë në anën e majtë, nën kindën e xhamadanit. Në rastet e prishjes së fejesës mahrama i kthehet vajzës.
Line 132 ⟶ 139:
Ditën e fejesës, caktohet edhe zgjatja e kohës së saj, periudhë që zgjat 2 - 3 vjet, e nevojshme për përgaditjen e pajës.Dy - tre muaj pas fejesës nëna e djalit çonë harxhet e para (Pafte, muline, mëndafsh për qëndisje, beze për këmisha, dy - tre kg. lesh për të përgadit çorape e norta për pokllonin e dytë, shami koke që t’i mbajë gjatë kohës së fejesës, basma të ndryshme për jelek e mitan që nusja e ardhshme"thyej e dorën". Ky ritual quhet "Përf pokllon". Nëna e djalit me pesë deri shtatë gra e vajza (Nuse te shtëpisë, bija ose kunata), përgatit pogaçen dhe në një ditë feste (natë e madhe, dita e dytë e Bajramit ose dita e tretë e Shëngjergjit, ditë e henë ose e ejte; niset për ti çuar hargjet (pokllon) Ceremonia kryhet para dite. Gratë që shkojnë për te çuar harxhet shoqërohen deri në dalje të mahallës së tyre me këngë:
Hairlija, ja mllanesto, kiten pokllon, Për hair, oj nuse, hargjet me lule,▼
Sve svileno, ja mllanesti, i sërmeno, Të mëndafshat, oj nuse, t`sërmta,▼
Imash nana, ja mllanesto, meraklija, E ke nënën, oj nuse, meraklije,…▼
Neka tije,
▲Hairlija, ja mllanesto, kiten pokllon, Për hair, oj nuse, hargjet me lule,
Ti qe idesh milla nane vo mllaneste, Ti do të shkosh te nusja nënë e dashur,▼
▲Sve svileno, ja mllanesti, i sërmeno, Të mëndafshat, oj nuse, t`sërmta,
Vo mllaneste milla nane Shabanove, Te nusja e Shabanit nënë e dashur,▼
▲Imash nana, ja mllanesto, meraklija, E ke nënën, oj nuse, meraklije,…
Teshko gajle ja mllanesto bella vovna , Gajle të madhe oj nuse lesh të bardhë,▼
Dani tkajesh ja mllanesto da ni pletesh, Të punosh oj nuse qilima e çorape,▼
Dani praish ja mllanesto svetni daroj, Të përgatisësh oj nuse çezë të kuqe,▼
Neka tije milla nane hairlija, Për hair të qoftë nënë e dashur,
Digni dremka ja mllanesto na polica, Gjumin qit, oj nuse, në policë,▼
▲Ti qe idesh milla nane vo mllaneste, Ti do të shkosh te nusja nënë e dashur,
Qe prespivash ja mllanesto na stolica. Tani do flesh oj nuse në stolicë.▼
▲Vo mllaneste milla nane Shabanove, Te nusja e Shabanit nënë e dashur,
Ti nosime ja mllanesto teshko gajle, Po të sjellim oj nuse gajle të madhe.
▲Teshko gajle ja mllanesto bella vovna , Gajle të madhe oj nuse lesh të bardhë,
▲Dani tkajesh ja mllanesto da ni pletesh, Të punosh oj nuse qilima e çorape,
▲Dani praish ja mllanesto svetni daroj, Të përgatisësh oj nuse çezë të kuqe,
▲Digni dremka ja mllanesto na polica, Gjumin qit, oj nuse, në policë,
▲Qe prespivash ja mllanesto na stolica. Tani do flesh oj nuse në stolicë.
Line 167 ⟶ 178:
Pas kësaj nëna përfundon gatimin e kulaçit, duke futur në brumë një monedhë metalike. Me ç’ rast këndohet:
Neka tije,mlladi junak, hairlija, Të qoftë, për hajër, o trimi i ri,▼
▲
Ndërkohë dhëndri, me mbarërstorin, të ndihmuar nga djemët e fisit, ngrejnë në sofatet e derës së jashtme të oborit, ose në ballkonin e shtëpisë, flamurin shtetëror dhe flamurin e dasmës.
Line 177 ⟶ 190:
Stani,mili babo, ti ne sedi, Ngrihu, e mos ri, baba i dashur,
Daizpratish, mili babo, llude deca, Të dërgosh, djemët e ri, baba i dashur,
Vomllaneste, mili babo, Nevenove. Tek nusja, e Nevenit, baba i dashur.
Da oneset,mili babo, sharen kofçek, Të dërgojnë, arkat e bukura, babai dashur,
Sharenkofçek, mili babo,s veten qilim. Arkat e bukura, qilimin e kuq,baba i dashur.
"Sllushaj,ja mllanesto sho velime: "Pa ndigjo, oj nuse, ç`pot ë themi:
Evo tige, ja mllanesto, llude deca, Po të vijnë, oj nuse, djemët e ri,
Daotvorish, ja mllanesto, obe porte. Të hapësh, oj nuse ,të dykanatat,
El tinoset, ja mllanesto, sharen kofçek, Po të sjellin, oj nuse, arkat epajës,
Sharenkofçek, ja mllanesto, sveten qilim, Arkat e pajës, oj nuse, qilimin e kuq,
Shto tikupif, ja mllanesto, mili babo”. Që t` bleu, oj nuse, vjehri i dashur”.
Gratë fillojnë qëndisjen e shamisë së dhëndrit që pasi e qëndisin e varinnë mur për ta shikuar e dorovitur të afërmit. Me këtë rast improvizohen këngë si:
Zamllanesta,milla nane, Mirenova. Për nusen, e dashur nënë, të Mirenit,
Line 207 ⟶ 221:
Jahnikona, Omer aga, dojdi doma, Hipi kalit, Omer aga, ktheu në shtëpi,
Oj, Omeraga, dojdi doma. Ej, Omer aga, hajde në shtëpi.
Kuça tiga, Omer aga, bastisale, Shtëpin, Omer aga, ta kanë bastisur,
Oj, Omeraga, bastisale. Ej, Omer aga, ta kanë bastisur.
Deca tige,Omer aga ,iztepale, Fëmijët e tu,Omer aga,ti kanë vrarë,
Oj, Omeraga, iztepale. Ej, Omer aga, ti kanë vrarë.
Zhena tiga, Omer aga, premuzhile, Gruan tënde, Omer aga, e kanë rimartuar,
Oj, Omeraga, premuzhile. Ej, Omer aga,rimartuar.
Line 220 ⟶ 234:
Neka tije,milla nane ,hairlija, Të qoftë, për hair, nënë e dashur,
Hairlija,milla nane vekujeçno, Për hair, përjetësishtë, nënë e dashur,
Shto simirat, milla nane, doçekalla! Për miradin, që ke aritur, nënë e dashur!
Smeçekale, milla nane, so godine, Kemi pritur, me vite, nënë e dashur,
Pa sega sme,milla nane, doçekale, Dhe tani,ka ardhe dita nanë e dashur,
Smezhalile, milla nane, ke zhenile. Kemi qënë, hasret, nënë e dashur.
Line 242 ⟶ 256:
Jadte, jadte,ja dërvari, ne brotajte, Hani, hani, ju druvarë, mos mendoni,
I ja drvari, nebrotajte. Hej druvar, mos mendoni.
Shto troshime,ja dërvari, ne zhalime, Ç`haxhojmë,ej druvar, s`na vjen keq,
I ja dërvari,ne xhalime. Hej druvar,s`na vjen keq.
Svadbanije, ja dërvari, v`hubaf vakat, Dasmen e kemi, ej druvar, në mot të mirë,
I ja dërvari,v`hubaf vakat. Hej druvar, në mot të mirë.
Sme radile, jadërvari, za deneska, Kemi punuar, ej druvar, për këtë ditë,
Ija dërvari,za deneska. Hej druvar, për këtë ditë.
| |||