Versioni i datës 28 gusht 2015 20:53 redakto Goelia (diskuto \| kontribute) 1.368 edits vNo edit summary ← Redaktim më i vjetër		Versioni i datës 19 tetor 2015 21:37 redakto zhbëje AXRL (diskuto \| kontribute) Përdorues automatikisht të kontrolluar, Redaktorët, Kontrolluesit 16.559 edits No edit summary Ndryshimi më pas →
Rreshti 8: [[Muhameti]] ([[Gjuha arabe\|arabisht:]] محمد = i lartë-lëvduari, i shumë-lëvduari) ka lindur rreth vitit 570 pas Krishtit si biri i një tregtari nga fisi i [[Kuraish-ët\|kuraish-ëve]] në [[Mekka\|Mekkë]], në [[Arabia Saudite\|Arabinë Saudite]] të sotme. Sipas trashëgimisë islame, atij iu shfaq në moshën rreth 40 vjeçare për herë të parë [[Gabrieli (kryengjëlli)\|kryengjëlli Gabriel]], i cili i diktoi në vazhdim të jetës së tij për vite me rradhë vargjet e [[Zbulesa\|zbulesës]] hyjnore, [[kurani]]n. Zbulesat e Muhametit u mblodhën dhe u kontrolluan vazhdimisht që gjatë kohës kur jetonte ai dhe së fundi, nën sundimin e [[Uthman ibn Affan-i]]t, i të tretit të të ashtuquajturve [[Kalifi\|kalifëve]] legjitimë, u mblodhën e u [[Kanoni (fetar)\|kanonizuan]]. Shpallja e mesazhit të një monoteizmi pa kompromise gjeti vetëm pak simpatizantë në Mekkën politeiste të asaj kohe, kështu që komuniteti i ri mysliman e pa veten të detyruar nën presionin e kundërshtarëve të braktisë Mekkën dhe të mërgojë në veri, në [[Yathrib-i\|Yathrib]] (''sot [[Medina\|Medinë]]''). Kjo ngjarje hyri në histori si ''[[Hixhreti\|hixhra]]'' (ose ''hixhreti'') dhe u caktua me vendim të [[Kalifati\|kalifit]] të dytë [[Umar ibn al-Chattab-i]]t si viti i parë i [[Era islame\|erës islame]].<ref>Albrecht Noth: ''Früher Islam'' (''Islami i hershëm''). Në: Ulrich Haarmann (botues): ''Geschichte der arabischen Welt'' (''Historia e botës arabe''). C.H. Beck, 1991. f. 11</ref> Në Yathrib filloi në këtë kohë karriera ushtarake dhe politike e profetit. Menjëherë pas mbërritjes në këtë oazë, Muhameti lidhi një kontratë aleance me banorët e atjeshëm, të ashtuquajturën "''[[Marrëveshja e Medinës\|marrëveshjen e Medinës]]''".<ref>Për një përmbledhje të shkurtër të ''marrëveshjes së Medinës'' shih W. Montgomery Watt: ''Islamic Political Thought'' (''Mendimi politik islamik''). Edinburgh University Press, 1980. f. 4-6</ref> Më pas vijuan përballje ushtarake me kuraish-ët paganë: sulmimet e organizuara nga profeti mbi karvanët çuan në [[Beteja e Badr-it\|betejën e Badr-it]], e cila u pasua nga ajo e [[Beteja e Uhud-it\|Uhud-it]]. Si sulmi i madh i fundit nga ana e kuraish-ëve mbi Medinën ishte e aushtuquajtura [[beteja e llogoreve]]. Ndërkohë pati konflikte me tre fiset çifute më me rëndësi në Yathrib: [[banu kainuka-t]] dhe [[banu nadir-ët]] u përzunë nga ky oaz, ndërsa meshkujt e [[banu kuraiza-t\|banu kuraiza-ve]] u ekzekutuan, pasuria e tyre u nda mes myslimanëve ndërsa gratë dhe fëmijët u shitën si skllevër. Lufta e Muhametit dhe trupave të tij kundra kuraish-ëve dhe aleatëve të tyre çoi më 628 pas Kr. në një marrëveshje paqeje. Pas shkeljes së kësaj marëveshjeje nga ana e mekkanasve pasoi pushtimi i Mekkës më 630 pas Kr.<ref>''The Encyclopaedia of Islam''. New Edition. Brill, Leiden. Vol. 6, f. 147 ("Makka"): "A breach of the terms of this treaty by Meccan allies led to a great Muslim expedition against Mecca with some 10,000 men. The town was surrendered almost without a blow, and all the Meccans, except a handful who were guilty of specific offences against Muhammad or some Muslim, were assured their lives and property would be safe if they behaved honourably." (''Shkelja e kushteve të kësaj marrëveshjeje nga ana e aleatëve mekkanas, çoi në një ekspeditë me rreth dhjetëmijë vetë kundra Mekkës. Qyteti u dorëzua gati pa asnjë përpjekje dhe të gjithë mekkanasve, me përjashtim të një grusht prej tyre që ishin fajtorë për shkelje ndaj Muhametit si dhe ndonjë myslimani, iu premtua se do t'u sigurohej jeta dhe prona, në qoftë se do të silleshin hijshëm.'')</ref> Kur më 632 pas Kr. profeti vdiq, territori i zotërimit islamik shtrihej mbi të gjithë gadishullin arabik.<ref>Për një përmbledhje shih: W. Montgomery Watt: ''Muhammad at Medina'' (''Muhameti në Medinë''). Oxford University Press, 1962. f. 78-151; Elias Shoufani: ''Al-Ridda and the Muslim Conquest of Arabia'' (''Al-Ridda dhe pushtimi mysliman i Arabisë''). University of Toronto Press, 1973. f. 10-48</ref>▼ ▲Lufta e Muhametit dhe trupave të tij kundra kuraish-ëve dhe aleatëve të tyre çoi më 628 pas Kr. në një marrëveshje paqeje. Pas shkeljes së kësaj marëveshjeje nga ana e mekkanasve pasoi pushtimi i Mekkës më 630 pas Kr.<ref>''The Encyclopaedia of Islam''. New Edition. Brill, Leiden. Vol. 6, f. 147 ("Makka") : "A breach of the terms of this treaty by Meccan allies led to a great Muslim expedition against Mecca with some 10,000 men. The town was surrendered almost without a blow, and all the Meccans, except a handful who were guilty of specific offences against Muhammad or some Muslim, were assured their lives and property would be safe if they behaved honourably." (''Shkelja e kushteve të kësaj marrëveshjeje nga ana e aleatëve mekkanas, çoi në një ekspeditë me rreth dhjetëmijë vetë kundra Mekkës. Qyteti u dorëzua gati pa asnjë përpjekje dhe të gjithë mekkanasve, me përjashtim të një grusht prej tyre që ishin fajtorë për shkelje ndaj Muhametit si dhe ndonjë myslimani, iu premtua se do t'u sigurohej jeta dhe prona, në qoftë se do të silleshin hijshëm.'')</ref> Kur më 632 pas Kr. profeti vdiq, territori i zotërimit islamik shtrihej mbi të gjithë gadishullin arabik.<ref>Për një përmbledhje shih: W. Montgomery Watt: ''Muhammad at Medina'' (''Muhameti në Medinë''). Oxford University Press, 1962. f. 78-151; Elias Shoufani: ''Al-Ridda and the Muslim Conquest of Arabia'' (''Al-Ridda dhe pushtimi mysliman i Arabisë''). University of Toronto Press, 1973. f. 10-48</ref> Shih edhe: ''[[Historia e fesë islame]]'' Line 22 ⟶ 24: [[Skeda:Prayer in Cairo 1865.jpg\|parapamje\|right\|„Falje në Kajro“ nga [[Jean-Léon Gérôme]], 1865]] [[Skeda:Kabaa.jpg\|parapamje\|right\|Sjellja shtatë herë rreth Kaaba-s (''[[Qabeja\|Qabesë]]'') është pjesa më e rëndësishme e haxh-it, e pelegrinazhit të myslimanëve për në Mekkë]] === Pesë shtyllat === Pesë „shtyllat“ (arabisht: اركان arkān) e fesë islame janë detyra themelore që ka për detyrë t'i përmbushë çdo mysliman:<ref name="Halm f. 60">(Halm, Heinz, Der Islam. Geschichte und Gegenwart (''Feja islame. Historia dhe e sotmja''). C.H. Beck, München 2008, f. 60, ISBN 978-3-406-56285-3)</ref> Line 32 ⟶ 35: ==== Shpallja e besimit ==== E para e këtyre detyrave është [[Shehadeti\|shpallja e besimit islam]], ose ''shahada (shehadeti'') (arabisht: الشهادة šahada), që thuhet si vijon: Line 48 ⟶ 50: ==== Të falurit ==== Të falurit, ([[Namazi\|salāt-i]], (arabisht: صلاة), ''ose namazi'') kryhet në kohë të caktuara të ditës, për të cilat bën thirrje [[muezini]]: gjatë gdhimit, në mesditë, pasdite, gjatë muzgut dhe pas ngrysjes.<ref>shih ''The Encyclopaedia of Islam''. New Edition. Brill, Leiden. Vol. 8, f. 925</ref> Line 76 ⟶ 77: * zoti i vetëm (allahu) * [[Engjëlli\|engjëjt]] e tij * [[zbulesa]] e tij (librat e shenjtë: [[Torah\|torah-ës]], [[ungjilli]]; veçse sipas kuranit dhe [[Hadithi\|hadith-it]] shkrimet e ~~hebrejve~~hebrenjve dhe të të krishterëve janë të falsifikuara dhe të ndryshuara). (→ [[Tahrif-i]]) * të dërguarit e tij, [[Profeti\|profetët]] e zotit: ndër të tjerë [[Adami dhe Eva\|Adami]], [[Abrahami]], [[Moisiu]], [[Jezusi]] dhe së fundi Muhameti * dita e [[Gjyqi i mbramë\|gjyqit të mbramë]] dhe [[jeta e përtejme]]: njeriu do të japë llogari një ditë për veprat e tij dhe ose do të dënohet me [[Ferri\|ferrin]], ose do të shpërblehet me [[Parajsa\|parajsën]]. Line 95 ⟶ 96: Sharia (arabisht: الشريعة = šariʿa) (''ose sheriati'') është e drejta islamike, e cila përfshin të gjitha fushat e jetës duke i rregulluar ato sipas rregullave hyjnore të pandryshueshme. Këto rregulla janë fiksuar me shkrim sidomos në kohën e herëshme të [[abbasidët\|abbasidëve]] dhe përbëjnë deri më sot bazën e të drejtës islamike. Zbatimi konkret i saj bëhet me anë të [[fatva]]-ve, ekspertizave ligjore ose vendimeve doktrinale që jepen nga teologët juristë ([[Myftiu\|myftitë]]) duke u bazuar në interpretimin e kuranit dhe të [[Sunneti\|sunna-s]] sipas rregullash tradicionale (''usul al-fikh''). Fatva ka nga të gjitha sferat e jetës, ligjet martesore, tregtare, të kontratave dhe ato penale ashtu si edhe rregullimi i marrëdhënieve me botën jo-myslimane. Por sharia nuk duhet kuptuar si e drejtë e kodifikuar megjithëse ka ~~patur~~pasur edhe përpjekje për kodifikim. Gjithmonë kur flitet për „futjen e sharias“ si sistem ligjor, bëhet fjalë vetëm për pjesë të sharias. (shih [[#zbatimi i sharias\|më poshtë]]) Jurisprudenca klasike islamike ka parashikuar si qëllim të [[xhihadi]]-t hegjemoninë e fesë islame dhe kështu bashkë me të hyrjen në fuqi të sharia-s në mbarë botën. Line 131 ⟶ 132: === Grupime të tjera === Nga islami sunnit kanë dalë :▼ ▲Nga islami sunnit kanë dalë: * [[ahmadiyya]]-t Nga islami shiit: Rreshti 148: === Praktikimi i sharias === ''shih artikullin kryesor: [[Sheriati\|Sharia]]'' Line 161 ⟶ 160: === „St. Petersburg Declaration“ === Si fillimi i një „epoke të re të iluminizmit për fenë islame“ e konsideroi veten më 4 dhe 5 mars 2007 në Saint Petersburg (Florida, SHBA) një konferencë myslimanësh shekullarë nga vende të ndryshme islamike dhe perëndimore, e cila u morr me interpretimin shekullar të fesë islame, me domosdoshmërinë e një kritike të brendshme të kuranit, me gjendjen aktuale të lirisë së mendimit në shoqëritë myslimane dhe me çështje të edukimit. Iniciatorë ishin ndër të tjerë myslimanë disidentë si [[Ayaan Hirsi Ali]], [[Irshad Manji]] dhe [[Ibn Warraq]]. Në përfundim u nënshkrua e ashtuquajtura „[[St. Petersburg Declaration]]“ (''Deklarata e Saint Petersburg-ut''), ku ndër të tjera kërkohet ndarja e shtetit nga feja, respektimi i të drejtave universale të njeriut, abrogimi (''heqja'') e sharias dhe e gjithë ndëshkimeve me vrasje dhe praktikave gjymtuese si edhe barazia e plotë e të drejtave të gruas në fenë islame dhe në vendet islamike.<ref>[http://secularislam.org/blog/post/SI_Blog/21/The-St-Petersburg-Declaration shih: ''St. Petersburg Declaration'']</ref> == Vendet e shenjta të fesë islame == Line 168 ⟶ 166: Pas saj vjen [[Medina]], në veri të Mekkës, vendi ku feja islame shpalosi së pari ndikimin e saj politik. Vendi i tretë i shenjtë për myslimanët është [[~~Jeruzalemi~~Jerusalemi]] që sipas traditës myslimane ka dhënë drejtimin e parë të ''kibla''-s dhe është vendi të cilin myslimanët e kanë caktuar si pozicionin gjeografik të [[Xhamia Al Aksa\|xhamisë al-Aksa]] që përmendet në [[Kurani\|kuran]] (sure 17: „[[Isra dhe miraxh-i\|i ngjitjes në qiell të profetit Muhamet]]“). Mandej ekzistojnë një numër i madh vendesh pelegrinazhi me rëndësi të ndryshme. Këto janë kryesisht varre, psh. të shoqëruesve të Muhametit, të imamëve shiitë ose të shenjtorëve [[Sufizmi\|sufi]]. Kryesues në numrin e vendeve të shenjta janë sufizmi pakistanez dhe islami popullor afrikanoverior (shih: [[Feja islame në Afrikë]]) me vende adhurimi varresh. Me përjashtim të tre vendeve të para të shenjta, statusi i vendeve „të shenjta“ (si edhe [[adhurimi i shenjtorëve]] vetë) në fenë islame është një temë tejet kontroverse. Line 174 ⟶ 172: Për [[shiitët]] dhe [[alevitët]] paraqesin gjithashtu edhe qytetet [[Qerbelaja\|Qerbela]] dhe [[Kufa]] vende të shenjta, ku çdo vit bëhen pelegrinazhe. ~~Jeruzalemi~~Jerusalemi paraqet në listën e vendeve të shenjta një rast të veçantë pasi pretendimi i nxjerrë nga kurani nuk bazohet në prova historike. Megjithatë ai është për myslimanët në mënyrë të njëzëshme një e vërtetë besimi duke e vendosur atë në praktikë në të njëjtën shkallë me „të vërtetën historike“. == Kritika ndaj fesë islame == ''Shih artikullin kryesor [[Kritika ndaj fesë islame]]'' Kritikë ndaj fesë islame mbi baza politike, etike, filozofike, shkencore ose teologjike ka ~~patur~~pasur që prej kohës së lindjes së saj. Kritikë bëhet si ndaj bazave themelore të të fesë islame ashtu edhe ndaj traditave kulturore dhe normave shoqërore të saj. == Marrëdhëniet me fetë e tjera == Line 201 ⟶ 199: === Situata aktuale e bahai-tëve === ''shih artikullin kryesor [[Bahai-tët]]'' Line 224 ⟶ 221: [[Kategoria:Feja]] [[Kategoria:Feja islame]] [[tt:Íslam]]

Islami: Dallime mes rishikimesh