Egjipti: Dallime mes rishikimesh
[redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
AXRL (diskuto | kontribute) No edit summary |
|||
Rreshti 1:
{{KUTIAEgjipti
|SIPËRFAQJA = 1.010.407,87
|SIPËRFAQJA: VENDI = 30
|SIPËRFAQJA: UJË = 0,632
|POPULLSIA = 89.145.000
|POPULLSIA: VITI = 2015
|POPULLSIA: VENDI = 15
|POPULLSIA: DENDËSIA = 84
}}
'''Egjipti''' ose '''Misiri''' ([[Arabishtja|arabisht]]: مصر'' Miṣr)'', zyrtarisht i nohur si '''Republika Arabe e Egjiptit '''ose '''e Misirit''', është vend kryesisht në [[Afrika veriore|Afrikën e Veriut]], ndërsa Gadishulli i Sinait, si pjesë e tij, gjendet në [[Azia|Azi]]. Në këtë mënyrë, Egjipti është vend transkontinental, dhe konsiderohet të jetë një fuqi e madhe në [[Afrika veriore|Afrikën e Veriut]], rajonin [[Mesdheu|Mesdhetar]], [[Afrika|kontinentit afrikan]], pellgun e [[Lumi Nil|Nilit]], [[Umma|botën Islame]] dhe [[Deti i Kuq|Det të Kuq]]. Duke mbuluar një sipërfaqe prej 1.010.407 km<sup>2</sup>, Egjipti kufizohet me [[Deti Mesdhe|Detin Mesdhe]] në veri, Rripin e Gazës dhe [[Izraeli|Izraelin]] në verilindje, [[Deti i Kuq|Detin e Kuq]] në lindje, [[Sudan|Sudanin]] në jug dhe me [[Libi|Libinë]] në perëndim.▼
▲'''Egjipti''' ose '''Misiri''' ([[Arabishtja|arabisht]]: مصر'' Miṣr)'', zyrtarisht i
Egjipti është një nga vendet më të populluara në [[Afrikë]] dhe [[Lindja e Mesme|Lindje të Mesme]]. Pjesa më e madhe e popullsisë, e vlerësuar rreth 77,400,000 jetojnë pranë bregut të lumit [[Nil]], në një sipërfaqe rreth 40.000 km<sup>2</sup>, ku gjendet e vetmja tokë e punueshme bujqësore. Fushat e mëdha të shkretëtirës [[Sahara]] janë rrallë banuara. Gati gjysma e banorëve të Egjiptit jeton në zonat urbane, me më të përhapur në të gjithë qendrat e shumë të populluar të [[Kairo]] më të madhe, [[Aleksandri]] dhe qytete të tjerë të mëdhejn në deltën e Nilit. ▼
▲Egjipti është një nga vendet më të populluara në [[Afrikë]] dhe [[Lindja e Mesme|Lindje të Mesme]]. Pjesa më e madhe e popullsisë, e vlerësuar rreth 77
Egjipti është i famshëm për civilizimin e tij të lashtë dhe disa nga monumentet më të famshëm të botës, duke përfshirë komplekse Giza piramidale dhe sfinks Madhe e saj. rrënojat e saj të lashtë, të tilla si ato të Memphis, Thives, Karnak dhe Lugina e mbretërve, janë një fokus i rëndësishëm i studimeve arkeologjike, si dhe objekte nga këto vende janë shfaqur tashmë në muzeume të mëdha në mbarë botën. Egjipti konsiderohet gjerësisht si një komb të rëndësishme politike dhe kulturore të Lindjes së Mesme.
Egjipti ka një nga ekonomitë më të zhvilluara dhe të larmishëm në Lindjen e Mesme, me sektorët, si turizëm, bujqësi, industri dhe shërbim me ritme thuajse të barabartë në prodhimin kombëtar. Si pasojë, ekonomia egjiptian është zhvilluar me shpejtësi, pjesërisht për shkak të legjislacionit që synon joshur investimet, i shoqëruar me dy të brendshme dhe të stabilitetit politik, së bashku me tregtinë e kohëve të fundit dhe liberalizimin e tregut.
== Etimologji ==
Emri i lashtë egjiptian të vendit është Kemet (km.t) [𓆎 𓅓 𓏏 𓊖], që do të thotë "toka e zezë", duke iu referuar tokë pjellore e zezë e rrafshin e përmbytjes Nil, të dallueshme nga deshret (dšṛt), ose "tokë e kuqe" e të mërzitshme. [5] Emri i realizohet si dhe Kimi kīmə në fazën Koptike të gjuhës egjiptian, dhe u shfaq në fillim të grek si Χημία (Khēmía). [6] Një tjetër emër është t3-mry "tokë e në breg të lumit" . Emrat e Epërme dhe të Ulët Egjipt u Ta-Sheme'aw (t3-SM w ˁ) "sedgeland" dhe Ta-Mehew (t3 mḥw) "vend verior", respektivisht. ▼
▲Emri i lashtë egjiptian të vendit është Kemet (km.t) [𓆎 𓅓 𓏏 𓊖], që do të thotë "toka e zezë", duke iu referuar tokë pjellore e zezë e rrafshin e përmbytjes Nil, të dallueshme nga deshret (dšṛt), ose "tokë e kuqe" e të mërzitshme. [5] Emri i realizohet si dhe Kimi kīmə në fazën Koptike të gjuhës egjiptian, dhe u shfaq në fillim të grek si Χημία (Khēmía). [6] Një tjetër emër është t3-mry "tokë e në breg të lumit" . Emrat e Epërme dhe të Ulët Egjipt u Ta-Sheme'aw (t3-SM w ˁ) "sedgeland" dhe Ta-Mehew (t3 mḥw) "vend verior", respektivisht.
Miṣr, arabisht dhe emri modern zyrtar i Egjiptit (egjiptian arabisht: Maṣr), është me origjinë çifute, direkt i afërt me fjalë të tjera semite për Egjipt si מִצְרַיִם Hebrew (Mitzráyim), fjalë për fjalë do të thotë "të dy ngushticat" (një referencë për ndarjen dynastic e Egjiptit lartë dhe e ulët). Fjala connoted fillimisht "metropol" ose "qytetërimit" dhe do të thotë "shtet", ose "-kufirit tokë".
Egjipt anglisht emri i tij ishte huazuar nga Lindja frëngjisht Egypte, nga latinisht Aegyptus, nga Aígyptos lashtë grek (Αἴγυπτος), nga Linear B më parë një-mia-pi-ti-yo. Mbiemër aigýpti-, aigýptios ishte huazuar në Koptike si gyptios, kyptios, dhe pastaj në arabisht si qubṭī, prapa formuar në qubṭ, që nga anglisht Copt. Format greke ishin huazuar nga vonë egjiptian (Amarna) Hikuptah "Memphis", një korrupsion i parë egjiptian-Hwt Ka emrin-Ptah (ḥwt-k3-ptḥ), do të thotë "shtëpia e Ka (shpirtin) e Ptah", emër i një tempull për Ptah zot në Memphis. Straboni dhënë fjalën për një etimologji popullore në të cilën Aígyptos (Αἴγυπτος) evoluar si një kompleks nga huptiōs Aigaiou (Aἰγαίου ὑπτίως), do të thotë "më poshtë" Egje.
== Historia ==
Line 28 ⟶ 29:
=== Egjipti para-historike ===
[[Skeda:All Gizah Pyramids.jpg|thumb|right|[[Piramidat e Gizës]]]]
Nuk është dëshmi e carvings shkëmb përgjatë tarraca Nil dhe në shkretëtirë oases. Në
Nga rreth 6000 pes kulturën neolitike rrënjë në Luginën e Nilit. Gjatë kohës së neolitit, kulturat e disa predynastic zhvilluar në mënyrë të pavarur në të Epërme dhe të Ulët Egjipt. Kultura Badarian dhe seri pasardhës Naqada konsiderohen në përgjithësi si të prekursorëve të qytetërimit Dynastic egjiptian. Të hershme të njohur site Ulët egjiptian, Merimda, daton Badarian nga rreth shtatëqind vjet. Bashkëkohore komunitetet egjiptiane e Ulët coexisted me homologët e tyre jugore për më shumë se dy mijë vjet, të mbetur disi të veçantë kulturore, por mban kontakte të shpeshta me të tregtisë. Dëshmi të hershme të njohur të mbishkrimet hieroglifik egjiptian u shfaq gjatë periudhës predynastic mbi anijet qeramika Naqada III, datë në rreth 3200
=== Egjipti i lashtë ===
{{Main|Egjipti i lashtë}}
[[Skeda:Saqqara BW 5.jpg|thumb|left|[[Piramidat nga Djoser]]]]
[[Skeda:Egypt.Giza.Sphinx.02.jpg|thumb|left|The [[Great Sphinx of Giza|Great Sphinx]] and the [[Giza pyramid complex|Pyramids of Giza]], built during the [[Old Kingdom]], are modern national icons that are at the heart of Egypt's thriving tourism industry.]]
Një mbretëri e unifikuar u krijua rreth 3150 para Krishtit nga mbreti Menes, duke çuar në një seri të dinastive që sundoi Egjiptin për tre mijëvjeçarëve të ardhshëm. Egjiptianët më pas referuar në vendin e tyre të bashkuar si tawy [𓇾 𓇾], do të thotë "dy tokave", dhe më vonë kemet [𓆎 𓅓 𓏏 𓊖] (Koptike : Kimi), "tokë e zezë", një referencë në tokë pjellore e zezë depozituar nga ana e lumit Nil. kulturës egjiptiane lulëzoi gjatë kësaj periudhe të gjatë dhe mbeti distinctively egjiptian në fenë e saj, artet, gjuhën dhe zakonet. E para dy dinastive në pushtet të një Egjiptit të unifikuar të përgatisë terrenin për periudhën e Mbretërisë së Vjetër, c.2700-2200 para Krishtit.,
Periudha e ndërmjetme e parë çuar në një kohë e turbullira politike për rreth 150 vjet. të fortë përmbytjet Nil dhe stabilizimin e qeverisë, prosperitet megjithatë, solli rinovohet përsëri për vendin në Mbretërinë e Mesme c. 2040 pes, duke arritur një kulm gjatë mbretërimit të faraonit Amenemhat III. Një periudhë e dytë e përçarje lajmëruar ardhjen e parë në pushtet të dinastisë të huaja në Egjipt, që i Hyksos semite. Pushtuesit Hyksos mori përsipër shumë e Ulët Egjipt rreth 1650 pes dhe themeloi një kryeqytet të ri në Avaris. Ata u dëbuan nga një forcë e Epërme egjiptiane të udhëhequr nga Ahmose unë, i cili e themeloi dinastia tetëmbëdhjetë dhe u zhvendos në kryeqytetin nga Memphis te Thives.
Mbretëria e re (c. 1550-1070
== Egjipti modern ==
Egjiptin e kan pushtuar arabët në shekullin e VII dhe vendasët prej tyre morën gjuhën, fenë islame dhe kulturën.
Në shekullin e XVI Egjiptin e pushtojnë turqit, deri në vitin 1798 kur pushtohet nga ekspedicioni francez. Ndikimi i francezëve
== Politika ==
: '''''Artikulli kryesor [[Sistemi shtetror në Egjiptë|Sistemi shtetror]]'''''
Në Tetor të vitit 1981 Hosni Mubarak u bë president dhe mandati i tij zgjati deri me 2011 kur ai jepi
== Njësit administrative ==
: '''''Artikulli kryesor [[Njësit administrative (Egjipti)|Njësit administrative]]'''''
== Gjeografia ==
Egjipti ndodhet në Afrikën veriore dhe në Azi, në mes të Libisë e Rripit të Gazës dhe në mes të detit Mesdhe në veri e detit Kuq në jug. Në Egjipt gjendet edhe gadishulli i Azisë Sinai.
Sipërfaqja e përgjithshme e Egjiptit është 1
Egjipti ka një bregdet të gjatë 2
Klima e Egjiptit është klimë shkretëtire e nxehtë me verë të thatë dhe dimër të butë.
Relievi i Egjiptit përbëhet nga fushat e gjëra shkretinore të cilat priten nga lumi Nili dhe degëzimet e tij. Pika më e ultë e relievit është -133 m në vendin e quajtur lugu Katara (ang. : Qattara Depression) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 2
Si pasurit natyrore të Algjerisë sipas CIA-Factboock llogariten të jenë : Vajguri, Gazi natyrorë, Hekuri (Fe), Fosfate, Mangani (Mn), Guri gëlqerorë, Gipsi, Talku, Plumbi (Pb) dhe Zinku (Zn) Si tokë e punueshme llogaritet të jetë diku 2
=== Klima ===
Egjipti shtrihet në brezin subtropikal. Klima karakterizohet me
Kamsa (stuhi e thatë dhe e nxehtë e shkretëtirës) paraqitet në prill dhe maj, dhe arrin shpejtësinë deri në 150 km
== Ekonomia ==
Line 78 ⟶ 79:
== Demografia ==
: '''''Artikulli kryesor [[Demografia e Egjiptit]]'''''
Vlerësohet se Egjipti në korrik të viti 2009 ka
Egjipti njihet
Pozita i gjeografike e Egjiptit është jashtëzakonisht e volitshme. Gadishulli Sinait është një urë tokësore
Egjipti është një nga vendet më të populluara në Afrikë dhe Lindjen e Afërme. Sipas regjistrimit të popullsisë në vitin 2006, Egjipti kishte 72.798.031
Shumica e popullsisë jeton në afërsi të brigjeve të Nilit, sidomos rreth
Shumica e popullsisë e pwrbwjnw
Qytetet më të mëdhenj të Egjiptit janë : Kairo (8 milionë b.), Aleksandria (4,25 milionë. b), Giza (3250000), Subra al Kejma (1
Pakicat etnike në Egjipt janë arabët beduin në Gadishullin e Sinait, mandej
Një numër i vogël i grekët, italianët, hebrenjtë dhe pakicat e tjera, të cilët janë
Në Egjipt ka 500
== Kultura ==
Line 106 ⟶ 108:
== Lidhje të jashtme ==
▲ {{Commonsart|Egypt|{{PAGENAME}}}}
* Qeveria :
* Kryetari :
* Parlamenti :
* Ministria :
* [http://www.lib.utexas.edu/maps/africa/egypt_pol97.jpg Map]
* [http://www.mein-altaegypten.de Egjipti i vjetër]
* [http://www.youtube.com/watch?v=TdGIrj-gVw0&feature=related PEPiF mbi shqiptarët e Egjiptit]
[[Kategoria:Egjipt]]
|