Dhimmi: Dallime mes rishikimesh

Një aleancë e tillë mbrojtjeje ka qenë në fillim vetëm për çifutët, të krishterët dhe [[sabeët]]. Gjatë [[Ekspansioni islamik|ekspansionit islamik]] mundësia e ''dhimma''-s është zgjeruar edhe për bashkësi të tjera fetare si pshp.sh. [[Zoroastrizmi|zoroastristët]] ose [[Hinduizmi|hindut]] kështu që si përfundim të gjithë thjesht jo-myslimanët kishin mundësinë të lidhnin një kontratë si dhimma me pushtuesit myslimanë.<ref>Robert Hoyland : ''Muslims and Others in Early Islamic Society''. Ashgate, 2004. f. xiv.</ref>

Që prej formimit të shteteve kombëtare arabe me përkatësisht sfera të ndryshme të vlefshmërisë së [[Sheriati|shari'a]]-s në legjislativatlegjislativët e tyre, statusi ligjor i dhimmit ose është hequr, ose është modifikuar.

Termi ''dhimma'' del gjatë një grindjeje të [[Muhamedi]]t me [[Shirk-ët|politeistët]] e MekkësMekës në vargjet 8 dhe 10 të sures 9 me kuptimin „lidhje“ose „zotim“. Në disa shkrime të Muhamedit të dërguara fiseve arabe dhe bashkësive kristiane u premtohet atyre „dhimma e zotit dhe e të dërguarit të tij“ (arabisht ذمة الله ورسوله = ḏimmatu ʾllāhi va-rasūlihi) në rast konvertimi ''(ndërrimi të fesë)'' në atë islame.<ref>Muhammad Hamidullah: ''Maǧmūʿat al-waṯāʾiq as-siyāsiyya lil-ʿahdi ʾn-nabawīy wa-ʾl-ḫilāfati ʾr-rāšida.'' (Përmbledhje dokumentesh politike të kohës së profetit dhe të kalifatit të ligjshëm). Beirut 1969. ''passim'' dhe f. 449: regjistër i termave</ref>

Kurani përmend këto bashkësi fetare jo-myslimane: [[Judaizmi|çifutët]] (''al-yahūd'' ose ''banū Isrāʾīl'' = „fëmijët e Izraelit“), [[Kristianizmi|të krishterët]] (''an-naṣārā''), [[Zoroastrizmi|zoroastristët]] (''[[Al-Maxhūs|al-maǧūs]]''), [[sabeët]] (''aṣ-ṣābiʾa''), ose [[Mandeizmi|mandeët]] dhe [[Politeizmi|politeistët]] (''al-[[Mushrik-ët|mushrikūn]]''). Ata që kanë paturpasur libra të shenjtë që në kohën para-islamike, dmth. [[torah]] (''at-tavrāt'') dhe [[ungjilli]] (''al-[[Inxhil|inǧīl]]''), janë ''[[Ahl al-kitab|ahl al-kitāb]]'', „besimtarë me libra“. „Fëmijët e Izraelit“ përmenden si në lidhje me historinë biblike të judaizmit, ashtu edhe në lidhje me çifutët e ambientit ku jetonte Muhamedit<ref>Shih ''The Encyclopaedia of Islam''. New Edition. Brill, Leiden. vëll I, f. 1020 ("Banū Isrāʾīl") dhe citatet e kuranit aty</ref>, ndërsa termi ''al-jahūd'' përdoret në kuran vetëm për çifutët e [[Medina|Medinës]] dhe përreth saj, me të cilët Muhamedi ka paturpasur kontakte. Në [[Fikh|jurisprudencë]], gjatë përshkrimit të trajtimit të të mbrojturve përdoret vetëm emri ''al-yahūd''.<ref>''al-mausūʿa al-fikhiyya.'' (Enciklopedi e të drejtës islamike). Kuwait 2004. Vëll. 7, f. 121 dhe 141</ref>

Por ky mendim nuk është me origjinë nga kurani duke mos paturpasur kështu as vlefshëmiri universale.

Sipas konceptit islamik dhimmit mund të vepronin sipas rregullave të të drejtës civile ndërsa në sferën e [[E drejta publike|të drejtës publike]] dhe të ushtrimit të riteve fetare ata u nënshtroheshin megjithatë kufizimive ligjore të [[Sheriati|shari'a]]-s.<ref>Këto numërohen në: Bernard Lewis: ''The Jews of Islam. Princeton 1984, prej f. 32.</ref> Këtu bënin pjesë rregulla të caktuara për veshjen, ndalimi i mbajtjes me zë të lartë i ceremonive fetare në mënyrë publike ose i ndërtimit të ndërtesave sakrale (psh. kishave) dhe kufizime të tjera ligjore.<ref>A. J. Wensinck dhe J. H. Kramers: ''Handwörterbuch des Islam''. Brill, 1941, f. 96</ref>

Dhimmi-t ishin të detyruar të pagonin një taksë të veçantë për kokë (xhizja-në). Atyre u lejohej të ushtronin në formë shumë të kufizuar fenë e tyre, megjithatë çifutëve dhe të krishterëve nuk u lejohej të ngreninngrënin kisha, manastire dhe sinagoga të reja. Rënia e këmbanavekambanave, varrimet dhe festat publike ishin të ndaluara. Një dhimidhimmi nuk kishte mundësi të ngrihej në pozitë në një detyrë publike zyrtare, gjithashtu ekzistonte një pabarazi e madhe ndaj ligjit. Dhimmi-ve u duhej të banonin në lagje të veçanta (shih getot e çifutëve) dhe të vishnin veshje të veçanta në mënyrë që të dalloheshin si dhimmi. Nga ky diskriminim mysliman me anë të veshjes dalluese u zhvillua më vonë [[Ylli i Davidit|ylli i çifutëve]]. Dhimmi-ve nuk u lejohej të mbanin me vete armë dhe të shkonin kaluar vetëm mbi gomarë dhe jo kuaj. Ligjet islamike thonin që dhimmi-t duhet të kalonin përbri një myslimani duke ulur sytë. Dhimmi kishte për detyrë të lejonte të goditej ose rrihej nga myslimanët pa paturpasur të drejtën për t'u mbrojtur. Në rast se ai e bënte këtë, ai ose ekzekutohej ose i priteshin duart.

Orientologu francez R. Brunschvig ka paturpasur mendimin se masat e përmendura më lart të marra nga almohadët mund të kenë shtyrë [[Këshilli i Lateranit|këshillin e katërt të Lateranit]] të vitit 1215 që të vendosë për çifutët në evropë mbajtjen e një shenje të verdhë dhe të një [[Kapa e çifutëve|kape çifute]].<ref> Shih R.Brunschvig: ''La berbérie orientale sous les Hafsides''. Paris 1940. Vëll. II. f. 404</ref>

Kjo formë ligjore që u garantonte dhimmi-ve jetën, pronën dhe ushtrimin (e kufizuar) të fesë, nuk ka mundur të evitonte që kjo ndonjëherë të çonte edhe në dhunë ndaj të mbrojturve, si pshp.sh. në [[Masakra e Granadës|masakrën e Granadës]] më 1066 ndaj çifutëve.

== WeblinksLidhje të jashtme ==