Amerika Latine: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
Refuzoi 4 ndryshimet e fundit të tekstit dhe riktheu rishikimin 1323742 nga Addbot
Rreshti 1:
=== '''Amerika Latine''' është shprehje për bashkësinë e shteteve të Amerikës jugore dhe të mesme (së bashku me Meksikën), e në të cilat flitet një nga gjuhët romake (latine). Kjo shprehje ka mbetur nga koha e kolonializmit nga ana e popujve të gadishullit Iberik (Hispanja) në Amerikë dhe përfshinë shtetet e dala nga ''Amerika e Iberikut'' dhe ''Amerika Hispanjolle''. Shpesh ish kolonit portugeze në literaturë hasen nën shprehjen ''Luso Amerika''. ===
{{gjeo-cung}}
 
=== '''Amerika Latine''' është shprehje për bashkësinë e shteteve të Amerikës jugore dhe të mesme (së bashku me Meksikën), e në të cilat flitet një nga gjuhët romake (latine). Kjo shprehje ka mbetur nga koha e kolonializmit nga ana e popujve të gadishullit Iberik (Hispanja) në Amerikë dhe përfshinë shtetet e dala nga ''Amerika e Iberikut'' dhe ''Amerika Hispanjolle''. Shpesh ish kolonit portugeze në literaturë hasen nën shprehjen ''Luso Amerika''. ===
 
== Historia ==
Line 35 ⟶ 33:
 
== Popullsia ==
[[Skeda:Chichen-Itza El Castillo.jpg|parapamje|200px|Chichén-Itzá në Yucatán, [[Meksikë]].]]
 
Shoqëria e Amerikës latine ka një histori të gjatë të përbashkët në shumë sfera, si në ato kulturore dhe tregtare, por në shtete të ndryshme të saj ka tradita të ndryshme edhe përkund përbërjes së ngjashme etnike dhe racore të popujve. Për paraqitjen e përbërjes strukturore të popullsisë së shteteve, shpesh përdoren klasifikimet si në të bardhë, të zi, indianë, dhe aziatikë. Në pjesën m të madhe të Amerikës latine flitet spanjishtja, në Brazil gjuha portugeze, në Guinenë franceze, në Hispanjoll dhe në disa ujdhesa të vogla perëndimore flitet frëngjishtja.
 
Dallimet ekzistuese sociale të krijuara gjatë kohës së kolonializmit, në kohën e urbanizimit kanë ardhur gjithnjë e më shumë duke u theksuar, dhe atë sidomos në qytete të mëdha. Ndërsa ndarësit racore janë duke u zhdukur si pasojë e rritjes së popullsisë së përzier nga racat e ndryshme. Për të treguar këtë pjesë të popullsisë së përzier, ndër të tjera përdoret shprehja ''Indio''.
 
Për nga përkatësia fetare, Amerika latine është hapësira më e madhe e kufizuar e ritit katolik (92% më 1977). Kjo hapësirë është e kufizuar nga aspekti kulturorë dhe gjeografik. Mirëpo besimi fetar dhe gjallëria fetare në Amerikën latine janë të përziera me elementet kulturore e të pa feve. Në hapësirat me popullsi të dendur, rol të madh luaj besimet fetare të përziera (bie fjala besimi fetar ''Umbanda''). Struktura sociale e popullsisë është në kundërshtim me mësimet sociale të kishës katolike e cila si përkushtim të saj kryesorë e ka bërë përhapjen dhe dominimin e saj në këtë hapësirë. Për këshillime rreth çështjeve kishtare si organ koordinues i konferencave të peshkopëve të shteteve, për gjithë Amerikën latine është ngritur një këshill i peshkopëve (C.E.L.AM.). Po ashtu në këtë drejtim, më 1959, në Romë, është themeluar Komisioni i Papës për Amerikën latine si një organ i veçan i kongregacionit kurues që ka qëllim që nëpërmjet ndihmave të nxisë punën e peshkopëve të C.E.L.AM.-it. Po ashtu më 1959, me seli në Bogotá, u themelua ''Lidhja fetare për Amerikën Latine'' (spanjisht Confederactión Latino-Americana de los Religiosos, shkurtesa CLAR) e cila koordinon punën aktive të fesë (rreth 51% të klerit). Këto ndërmarrje ndihmohen nga shoqëri me vend qëndrime në të gjitha anët e botës. Që nga kjo kohë, kisha katolike, në shumë vende të Amerikës latine ka ngritur objekte të veta si shkolla, spitale, shtëpi pleqsh, fishnore, shkolla të zanateve dhe qendra tjera sociale. Po ashtu edhe kisha protestante është prezentë në Amerikën latine , sidomos në pjesët e vendeve të banuara nga popullsia me prejardhje gjermane si në Brazil, Agjentin dhe Kilë që mërguan gjatë shekullin XIX-të. Nga fundi i shekullit XIX, një numër bukur i mirë i misionarëve protestant nga ShBA-ja dhe Britania e Madhe u vendosë në Amerikën latine dhe tani shumica prej tyre kryejnë veprimtarin e tyre si të pa mvarrur duke ju afruar gjithnjë e më shumë gjuhës dhe kulturës së popullsisë vendase. Këto kisha nëpërmjet shërbimeve sociale, tregimeve biblike, dhe gjallërimit të jetës së rreptë krishtere, me të shpejtë fituan numër të anëtarëve. Zakonisht shumica e këtyre anëtarëve rrjedhin nga shtresat e dobëta sociale. Për planifikimet e përbashkëta, për rreth 22 milion protestantëve të shpërndarë nëpër shtete të ndryshe, përkujdeset ''Këshilli krishterë nacional'' në shtetet përkatëse. ''Komisioni për afirmimin e njësimit evangjelistë'' (spanjisht Unidad Evangélica Latinoamericna, shkurtesa UNELAM) selinë e ka në Montevideo. ''Këshilli Luterik i Amerikës Latine'' përfaqëson 61 kisha Lutere dhe misione në 23 shtete dhe që nga viti 1952, përgjegjësia sociale dhe kishtare është në duar të '' Komisionit për Amerikën latine i Lidhjes Botërore të Kishës Luterne''<ref><tt>Der Grosse Brock Haus, 13</tt> ISBN 3-7653-0353-4</ref>
== Burimi i të dhënave ==
Afrika ishte nje ven i prapambetur bujqesor .Ne kete menyre themi se afrika ne keta shekujnuk mund te quhej nje ven i zhvilluar.Kjo duket edhe me nje shembull mjaft te mire qe fshataret e punonin token me mjete primitive .Per te siguruar mbijetesen ata vepronin ne kete menyre .si fillim ata digjnin pyjet dhe hiri mbetur e plehronte token ne kete menyre ata merrni perfitime jetesore nga toka .Mirepo kur kjo toke si sillte me te ardhura atehere ata detyroheshin te leviznin ne nje parcele tjeter dhe te vepronin ne te njejten menyre.Afrika nuk ka qene e njohur deri ne zbulimet e medha gjeografike.Europianet si fillim ndenjen ne brigjet afrikane.Per shume shekuj Afrika nuk ishte e njohur por me vone shume misionare dhe shkenctare shkuan atje dhe e njohen Afriken ne syte e europianeve me paurite q ekishte ajo.Kur E uropa u vendos ne paqe,ne ekuiliber atehere europianet u perqendruan tek Afrika.Shkaku qe europianet u perqenduan ne kte periudhe tek Afrika ishte qe ata nuk e njihnin Afriken dhe per ta mbetej nje vend i panjohur per ta Europa mbetej me e cmuar.
<references/>
 
{{Kontinentet}}
 
[[Kategoria:Amerikë]]
[[Kategoria:Amerikë Jugore]]