[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v U kthyen ndryshimet e 79.106.109.194 (diskutimet) në versionin e fundit nga Andi Rep.
No edit summary
Rreshti 1:
{{Vini Re!}}
[[Skeda:Meister_von_San_Vitale_in_Ravenna_004.jpg|thumb|'''Justiniani I'''. [[482]]-[[565]]. Mozaik në [[Bazilika e Shën Vitalit|Bazilikën e Shën Vitalit]], [[Ravena]].]]
'''Justiniani''' ([[Latinishtja|lat.]]: '''Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus''', [[Greqishtja|gr.]]: Ιουστινιανός;) më përgjithësishtzakonisht i njohur si '''Justiniani I''', apo (në [[Kisha ortodokse|Kishën Ortodokse]]) '''Shën Justiniani i Madh''', lindi në [[Tauresium]], të [[Iliria|Ilirisë]] rreth viteve [[482]]/[[483]] dhe vdiq natën mesme [[13 dhenëntor]] apo [[14 nëntoritnëntor]], [[565]] në [[Konstandinopoja| KonstantinopojëKonstantinopël]]. Ishte [[Perandori|perandor]] i [[Bizanti]]t nga viti [[527]] gjer në vdekjen e tij, dhe anëtari i dytë i [[Dinastia|dinastisë]] [[Dinastia justiniane|justiniane]], pas dajosxhaxhit tij [[Justini I|Justinit I]].<ref>Cameron A., et al. The Cambridge Ancient History, XIV: Empire and Successors, A.D. 425-600. Cambridge University Press, 2000, pp. 86-7.</ref>
 
Justiniani u lind në Petrus Sabbatius të Tauresium në provincën, atëherë secilën, të Dardanisë në vitin 483 të erës sonë.Familjes Latine-folëse të tij fshatar besohet të ketë qënë e Thraco-romake ose illiro-romak në origjinë. Iustinianus, mbiemër të cilën ai e mori më vonë, është tregues i miratimit nga Justin, xhaxhai i tij.Gjatë mbretërimit të tij, ai themeloi Justiniana Prima jo shumë larg nga vendlindja e tij.Nëna e tij ishte Vigilantia, motra e Justin. Justin, i cili ishte një roje perandorak (Excubitors) para se të bëhej perandor, e solli atë në Konstandinopojë, dhe i siguroi edukimin djalit. Si rezultat, Justiniani u arsimuar mirë në juridik, teologji dhe histori romake. Justiniani shërbeu për disa kohë me Excubitors, por detajet e karrierës së tij të hershme janë të panjohura.
'''Justiniani''' ([[Latinishtja|lat.]]: '''Flavius Petrus Sabbatius Iustinianus''', [[Greqishtja|gr.]]: Ιουστινιανός;) më përgjithësisht i njohur si '''Justiniani I''', apo (në [[Kisha ortodokse|Kishën Ortodokse]]) '''Shën Justiniani i Madh''', lindi në [[Tauresium]], të [[Iliria|Ilirisë]] rreth viteve [[482]]/[[483]] dhe vdiq natën mes 13 dhe 14 nëntorit [[565]] në [[Konstandinopoja| Konstantinopojë]]. Ishte [[Perandori|perandor]] i [[Bizanti]]t nga viti [[527]] gjer në vdekjen e tij, dhe anëtari i dytë i [[Dinastia|dinastisë]] [[Dinastia justiniane|justiniane]], pas dajos së tij [[Justini I|Justinit I]].<ref>Cameron A., et al. The Cambridge Ancient History, XIV: Empire and Successors, A.D. 425-600. Cambridge University Press, 2000, pp. 86-7.</ref>
 
Kur perandori Anastasius vdiq në vitin 518, Justin u shpall perandor i ri, me ndihmë të konsiderueshme nga Justiniani. Gjatë mbretërimit të Justin (518-527), Justiniani ishte shok i ngushtë perandorit. Justiniani treguan ambicie shumë, dhe ajo është menduar se ai ishte funksionuar si regjent virtuale të gjatë para se Justin e bëri atë perandorit shok më 1 prill 527, edhe pse nuk ka asnjë dëshmi bindëse për këtë. Siç u bë Justin pleqërie pranë fundit të tij komandant konsull mbretërimit, Justiniani u bë de facto sundimtari. Justiniani u emërua në vitin 521, dhe më vonë i ushtrisë së në lindje.Pas vdekjes Justin unë e më 1 gusht 527, Justiniani u bë e sovran i vetëm.
Justiniani u lind në vendbanimin Tauresium të provinces së Dardanisë në vitin 482 ose 483 të erës sonë. Emri i tij i parë ishte Petrus Sabbatius, por pas birësimit prej të ungjit, Justinit I, u quajt Justinian. Sipas Prokopit të Cezaresë vinte prej një familjeje ilire. <ref>Procopius, Anekdota, VI. </ref> Gjatë mbretërimit të tij, themeloi qytetin Justiniana Prima, jo shumë larg nga vendlindja e tij Tauresium-i. Për të mbrojtur banorët e Ilirisë dhe Dardanisë nga sulmet e popujve të veriut ka ndërtuar ose rindërtuar fortesa të shumta në të dy provincat. Vetëm në Dardani numri i tyre ishte 69.<ref>Akademia Shqiptare e Shkencave. Historia e Popullit Shqiptar. Tiranë, Botimet Toena, 2002, pp. 173-4.</ref> Nëna e tij - emri i së cilës nuk është ruajtur - ishte motra e Justinit, që në rini kishte qenë pjesë e Gardës perandorake bizantine të Ekskuibitorëve (Excubitors). Përpara se të bëhej perandor Justini e solli nipin në Konstandinopojë, dhe i siguroi edukimin. Justiniani u arsimua në lëndet e drejtësisë, teologjisë dhe historisë romake. Ishte gjithashtu një arkitet mjaft i zoti (mes të tjerave ka planifikuar ndërtimin e Shën Sofisë) dhe sot mendohet si një prej personazheve më eruditë të shekullit VI. Justiniani shërbeu për disa kohë në Gardën e Ekskuibitorëve por detajet e karrierës së tij të hershme janë të panjohura.
 
Kur perandori [[Anastasios|Anastas]] I vdiq në vitin 518, Justini u shpall perandor i ri, me ndihmën e Justinianit, të cilit ju ofrua gjithashtu posti i perandorit nga paria e Bizantit, por e refuzoi për t'ia lënë vendin të ungjit. Gjatë mbretërimit të Justinit I (518-527), Justiniani ishte një prej bashkëpuntorëve më të ngushtë perandorit. Mendohet se në vitet e fundit të sundimit të ungjit, Justinaini ishte drejtuesi i vërtetë perandorisë bizantine. Pas vdekjes Justinit I më 1 gusht 527, Justiniani u bë sovran i vetëm i perandorisë bizantine.
 
Justiniani rregull nuk është universale popullore, në fillim të mbretërimit të tij ai pothuajse humbi fronin e tij gjatë trazirave të Nika, dhe një komploti kundër jetës së perandorit nga biznesmenë të pakënaqur u zbulua si vonë si 562.
 
Justiniani vitinishte 540 u sëmur rëndëgoditur nga murtaja por arriti540s tafillim, tejkalontepor këtë sëmundje shfarrërosëse për bizantinët e shekullit VIgjetën. Ishte martuarTheodora me Teodorën e cila ndërroi jetëvdiq, ndoshta nga sëmundja e kanceritkanceri, në vitin 548, në një moshë relativisht të re, dhe Justiniani outlived e saj duke pothuajse njëzet vjet. Justiniani, i cili kishte gjithnjëgjithmonë ka pasur një interes të madh në çështjet teologjike dhe në mënyrë aktive ka marrë pjesë në debatet mbi doktrinën e krishterë., U[19] u bë edhe më i përkushtuar ndaj fesëfenë gjatë viteve të funditmëvonshme të jetës së tij. Kur ai vdiq, në natën e 13-14 nëntor të vitit 565, ai nuk la fëmijë, të njohur. UAi u pasua nga JustiniJustin II, i biri i motrësmotrës,tij Vigilantia, i cili ishte martuar me SofianSofia, mbesënmbesë e perandoreshësEmpress TeodoraTheodora. Pastrupit vdekjes,Justiniani trupiishte i perandorit Justinian është varrosurentombed në një mauzole ndërtuar posaçërisht në Kishën e Apostujve të Shenjtë.
Në vitet e para të mbretërimit, rrezikoi të humbte fronin gjatë kryengritjes së Nikesë. Gjatë viteve të fundit të jetës, në 562, u zbulua gjithashtu një kompot i parisë bizantine kundër jetës së tij.
 
Në vitin 540 u sëmur rëndë nga murtaja por arriti ta tejkalonte këtë sëmundje shfarrërosëse për bizantinët e shekullit VI. Ishte martuar me Teodorën e cila ndërroi jetë, ndoshta nga sëmundja e kancerit, në vitin 548, në një moshë relativisht të re. Justiniani kishte gjithnjë një interes të madh në çështjet teologjike dhe në mënyrë aktive ka marrë pjesë në debatet mbi doktrinën e krishterë. U bë edhe më i përkushtuar ndaj fesë gjatë viteve të fundit të jetës. Kur ai vdiq, në natën e 13-14 nëntor të vitit 565, nuk la fëmijë, të njohur. U pasua nga Justini II, i biri i së motrës, Vigilantia, i cili ishte martuar me Sofian, mbesën e perandoreshës Teodora. Pas vdekjes, trupi i perandorit Justinian është varrosur në një mauzole të ndërtuar posaçërisht në Kishën e Apostujve të Shenjtë.
 
== Bizanti në kohën e Justinianit I ==