Gjitari: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari |
Etiketat: Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari |
||
Rreshti 57:
Te gjitarët primitvë placentalë numri themelor i dhëmbëve është 44 dhe ky numër mund të mirret si fillestar për një numër më të madh të gjitarëve. Strajcorët kanë një numër më të madh të dhëmbëve, tek format e vdekura primitive numri i dhëmbëve e ka tejkaluar numrin 60. Tek grupet e larta të gjitarëve numri i dhëmbëve gradualisht zvogëlohet; tek majmunët dhe tek njeriu ka gjithsesj 32 dhëmbë. Hapësira e zbrazët në nofullë në vendin e dhëmbëve të zhdukur e cila i ndan grupet tjera të dhëmbëve quhet Diastema.
===Veshi===
Organi për dëgjim ([[veshi]]): Një karakteristikë e gjitarëve për sa i përket organit për dëgjim është pasi gjitarët kan organin për dëgjim më të komplikuar se shtazët tjera, s.p.sh [[zvarranikët]] ,shpezët dhe [[amfibët]] në hapsirën timpanale kanë vetëm një kockë dëgjuese, ndërsa tek gjitarët zhvillohen tri kocka te dëgjimit. Veshi i gjitarëve sikurse ai i njeriut është organ çift. Ai përbëhet prej tri pjesëve:
*Veshi i jashtëm
Line 63 ⟶ 64:
*Veshi i brendshëm
*Veshi i jashtëm: sajohet nga lapra kërcore e veshit, kanali i jashtëm i dëgjimit dhe membrane e hollë timpanale. Lapra e veshit së bashku me kanalin për dëgjim, i mbledhin dridhjet e zërit duke i përcjellur në drejtim të veshit të mesëm. Lapra ka ndërtim kërcor, kurse nga jashtë është e rrethuar me lëkurë e cila nga brendia është e rrudhur. Te shumë gjitarë, lapra e veshit është e rudimentuar apo krejtësisht e zhdukur. Ky është sidomos rast tek format ujore të gjitarëve (balenat, pinipedet) ose te format të cilët gërmojnë në tokë (s.p.sh. urithi). Në paretin e brendhëm lëkuror të kanalit gjenden gjëndrat dhjamore, gjëndrat djersore me ndërtim special dhe qimet. Gjëndrat dhjamore tajojnë dyllin e veshit, i cili së bashku me qimet, ndalon hyrjen e pluhurit, mikroorganizmave dhe insektve në vesh. Timpani gjendet në kufi ndërmjet veshit të jashtëm dhe atij të mesëm. Nën ndikimin e valëve të zërit membrane timpanale dridhet dhe kështu i përcjell këto valë në brendi të veshit të mesëm.
*Veshi i mesëm: Në veshin e mesëm gjenden tri eshtra të dëgjimit: çekani (mallues), kudhra (incus), zengjia (stapes). Këta eshtra lidhen nërmjet vete përmes nyjes. Me njërin skaj të vet çekani është i ngjitur për membranën timpanale, kurse me skajin tjetër është i nyjëzuar në mënyrë të lëvizshme me kudhrën. Kudhra nëpërmjet nyjes është e lidhur për zengjinë. Përmes skajit tjetër zengjia mbështetet në vrimën (dritaren) vezake të paretit të veshit të mesëm. Përmes gypit të Eustahut, veshi i mesëm është në lidhje me zgavrën e fytit dhe zgavrën e hundës.Ky gyp shërben për barazimin e shtypjes në anën e brendshme dhe të jashtme të membranës timpanale.▼
[[Skeda :Gray1207.png|thumb|Fig. 1: [[Veshi]]]] ▼
▲*Veshi i mesëm: Në veshin e mesëm gjenden tri eshtra të dëgjimit: çekani (mallues), kudhra (incus), zengjia (stapes). Këta eshtra lidhen nërmjet vete përmes nyjes. Me njërin skaj të vet çekani është i ngjitur për membranën timpanale, kurse me skajin tjetër është i nyjëzuar në mënyrë të lëvizshme me kudhrën. Kudhra nëpërmjet nyjes është e lidhur për zengjinë. Përmes skajit tjetër zengjia mbështetet në vrimën (dritaren) vezake të paretit të veshit të mesëm. Përmes gypit të Eustahut, veshi i mesëm është në lidhje me zgavrën e fytit dhe zgavrën e hundës.Ky gyp shërben për barazimin e shtypjes në anën e brendshme dhe të jashtme të membranës timpanale.
*Veshi i brendshëm: është i vendosur më thellë në ashtin tëmthor dhe ka ndërtim shumë të ndërlikuar meqë në të, përveç qelizave ndijore që pranojnë ngacmimin e tingullit, ndodhen edhe qeliza ndijore të shqisës për drejtpeshim. Veshi i brendshëm përfaqëson formacion lëkuror në formë të një gypi të përdredhur. Pjesa e parë e këtij gypi është dy herë e gjysmë (2,5), e lakuar në formë të guazës të kërmillit, ashtu që këtë pjesë e quajmë kërmill. Formacioni tjetër i veshit të brendshëm ka formën e dy mëshikëzave, kurse i treti është në formë të tri kanaleve gjysmërrethore. Të gjitha këto pjesë janë të mbushura me një lëng-Endolimfë, kurse i tërë veshi i brendshëm është i zhytur në një lëng tjetër që quhet Perilimfë.
Vetëm [[kërmilli]] ka funksionin e shqisës për [[Dëgjimi|dëgjim]], sepse në brendinë e tij jabë të vendosura [[qeliza]]t ndijore (receptorët e të dëgjuarit), që i pranojnë dridhjet e tingujve.
| |||