Leonardo da Vinçi: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
v added Category:Rilindas italianë using HotCat |
Refuzoi 2 ndryshimet e fundit të tekstit (nga 82.114.83.98 dhe Flladimi) dhe riktheu rishikimin 1563664 nga Liridon: ndryshime te papershtatshme |
||
Rreshti 18:
Leonardo ishte [[vegjetarian]] për gjithë jetën e tij. Piktor nxënës në shitoren e Verrokios, ku mori ndikim të pikturës tejet realiste qoftë nga Verrokio, mbi të gjitha edhe nga [[Lorenco di Kredi]], në këto mënyra mund të referohet Shpallja e [[Uffizi]] ''(Galeri artesh në Firence)''; filloi shumë shpejt të vizatonte për vete në Firence. Nga [[1482]] deri [[1499]] punoi për [[Ludovico Sforza|Ludoviko Sforca]], [[Duka|Dukë]] i [[Milano]]s, ku pat shitoren e tij me nxënës.
Shtatëdhjetë [[kilogrami|ton]] [[bronz]] që u menduan për "Kalin e Madh", një gdhendje (statujë) kali e Leonardos, u përdor në vend të tij për të prodhuar armët e nevojshme nga Duka për të shpëtuar Milanon nga francezët e [[Karl VII]] në [[1495]].
Shtatëdhjetë [[kilogrami|ton]] e hyri në shërbim të [[Cesare Borgia|Çezare Borxhasë]] si arkitekt ushtarak e inxhinier.▼
Kur francezët u rikthyen nën udhëheqjen e [[Luigji VIII]] në vitin [[1498]], Milano ra pa luftë, duke ▼
keshtu qe nuk mund te shpjegohen se si Leonardo Da Vinci mund ti bente pikturat▼
Leonardo mbeti në Milano për disa kohë, gjersa një ditë gjeti harkëtarët francez që përdornin modelin e tij prej argjile në përmasa reale të "Kalit te Madh" si tabelë qitjeje për ushtrim. La atëherë Milanon së bashku me [[Salai]] e me mikun e shpikësin [[Luca Paciolli|Luka Paqoli]] për [[Mantova]], duke u zhvendosur dy muaj më pas në [[Venediku|Venedik]] e kështu përsëri në Firence në fund të prillit të [[1500]].▼
[[Skeda:Leonardo Da Vinci's house.jpg|thumb|left|Clos Lucé në Francë, ku vdiq Leonardoja në vitin 1519]]▼
▲
Në [[1506]] u kthye në Milano, tani në duart e [[Massimiliano Sforza|Masimiliano Sforcës]] pasi që mercenarët zviceranë dëbuan francezët.
Line 26 ⟶ 33:
Nga [[1513]] deri [[1516]] jetoi në [[Romë]], ku qenë piktorë aktiv si [[Raffaello|Rafaelo]] e [[Michelangelo|Mikelangjelo]], edhe pse nuk pat shumë kontakte me ta.
Në [[1515]] [[François I i Francës]] (Fransuaz I) rimori Milanon, e Leonardit iu besua pjesa kryesore e një luani mekanik për bisedimet e
▲Kur francezët u rikthyen nën udhëheqjen e [[Luigji VIII]] në vitin [[1498]], Milano ra pa luftë, duke
▲keshtu qe nuk mund te shpjegohen se si Leonardo Da Vinci mund ti bente pikturat
▲Leonardo mbeti në Milano për disa kohë, gjersa një ditë gjeti harkëtarët francez që përdornin modelin e tij prej argjile në përmasa reale të "Kalit te Madh" si tabelë qitjeje për ushtrim. La atëherë Milanon së bashku me [[Salai]] e me mikun e shpikësin [[Luca Paciolli|Luka Paqoli]] për [[Mantova]], duke u zhvendosur dy muaj më pas në [[Venediku|Venedik]] e kështu përsëri në Firence në fund të prillit të [[1500]].
▲[[Skeda:Leonardo Da Vinci's house.jpg|thumb|left|Clos Lucé në Francë, ku vdiq Leonardoja në vitin 1519]]
Në vitin [[1516]] hyri në shërbimin e Francesko I me detyrën ''piktor i parë, inxhinier e arkitekt i Mbretit'' ; iu lejua përdorimi i [[Clos Lucé]], pranë Kështjellës së Ambuazës, vendbanim i mbretit, bashkë me një pension të majmë. Leonardo e mbreti u bënë miq të mirë.
Rreshti 68:
</gallery>
== Shkencë dhe inxhinieri
[[Skeda:Design_for_a_Flying_Machine.jpg|thumb|right|
[[Skeda:Leonardo da Vinci Studies of Embryos.jpg|thumb|150px|left|Leonardo da Vinci Studimet e embrionit]]
Ende më mbresëlënëse se punët e tij artistike qenë studimet e tij në fushën shkencore e inxhinierike, regjistruar në librin e tij të shënimeve që zënë pothuajse 8.000 faqe shënimesh e skicash që ndërthurin artet dhe shkencën.
Leonardo ishte majtosh dhe shpesh e përdorte [[Shkrimi pasqyrë|shkrimin pasqyrë]], pra shkruante nga e djathta në të majtë, gjatë gjithë jetës së tij.
Afria e tij me shkencat ishte e llojit vëzhgues: ai kërkonte të kuptonte dukuritë duke i përshkruar e rifiguruar gjer në hollësitë më të imta e nuk theksonte eksperimentet apo shtjellimet teorike. Sipas Leonardos, ''shkenca është bija e përvojës''. Ai qe i pari që përdori atë që ne sot quajmë "metodë shkencore", jo për më tepër mbi afrinë e tij praktike në kërkimin shkencor (eksperimentimi dhe analiza e dukurive natyrore) sepse edhe shumë dijetarë të tjerë para Leonardos (p.sh. Talesi nga Mileti, Aristoteli, Roger Bacon dhe Arkimedi tashmë vepronin në këtë mënyrë, por për afrinë e tij matematikore, të asaj që Leonardo e quante ''arsye të pafundme të natyrës që nuk qenë kurrë në përvojë '' . Për këtë Leonardos i njihet merita e jetësimit të ''metodës sshkencore''. Gjatë jetës së tij, projektoi një [[Enciklopedia|enciklopedi]] të madhe, që bazohet mbi skicat e hollësishme të çdo gjëje. Megjithatë, pasi atij i mungonte një edukatë formale e [[latinishtes]] dhe [[Matematika|matematikës]], Leonardoja dijetar u injorua nga studiuesit bashkëkohanikë të tij.
Ai ishte i magjepsur nga fluturimi. Bëri studime të hollësishme mbi fluturimin e zogjve dhe projektoi makina të ndryshme fluturuese, përfshirë edhe një [[helikopter]] që vihej në lëvizje nga katër njerëz (që nuk do të mund të kishte fluturuar sepse do të ishte rrotulluar rreth vetvetes) dhe një [[deltaplan]] por që ky do të kishte mundur të fluturonte. [[Skeda:100px-Piramide_volante_di_Leonardo.jpg|thumb|"Piramida fluturuese" e Leonardos]]
Mori pjesë në shumë [[autopsi]] duke bërë një numër të skicimeve [[Anatomia|anatomike]] tejet të hollësishme, duke projektuar një studim të plotë të anatomisë njerëzore e krahasore.
Leonardo shfrytëzoi në veçanti këto dituri anatomike (mbase më të thellat e kohës së tij) qoftë në fushën [[artistike]] ashtu edhe në mekanikë: është i tiji projekti i parë i dokumentuar mbi një [[robot]] [[humanoid]] (si-njeri) rreth viteve [[1495]]. Shënime të rizbuluara në [[vitet 1950]] në [[kodikun atlantik]] dhe në libërtha shënimesh xhepi që datojnë rreth 1495 - 1497 tregojnë skicime të hollësishme mbi një kalorës mekanik, që ishte me sa duket në gjendje të ngrihej në këmbë, lëvizte krahët, kokën dhe nofullat, duke nxjerrë tinguj nga goja (falë një mekanizmi të përparuar goditës të vendosur në lartësinë e gjoksit). Kalorësi robot i Leonardos ishte parashikuar ndoshta për t´i dhënë shpirt një prej festave të Dukës së Milanos, sidoqoftë nuk dihet se është realizuar
[[Skeda:Da Vinci Vitruve Luc Viatour.jpg|thumb|left|"Njeriu virtytian". Skicim i trupit njerëzor]]
Në vitin [[1502]] Leonardo da Vinçi bëri një skicim të një ure me një shtrirje prej 240 metrash, si pjesë e një projekti të inxhinierisë civile për Sulltanin osman [[Beyazid II]].
Line 100 ⟶ 102:
== Arkitekturë dhe urbanistikë ==
[[Skeda:Leonardo_chiesa_gemmata.jpg|thumb|left|Skicë e një kishe në një plan qendror me kupola bulëzuese (pjesë nga një dorëshkrim)
Leonardo ka lënë një sasi të mirë studimesh [[arkitektonike]], skica ndërtesash dhe projekte urash. Përsosi projekte inxhinierie bashkëkohore, si ato të [[Francesco di Giorgio]] (Françesko di Gjorgjo) ose të [[Filippo Brunelleschi]] (Filipo Brunesleski), i fortë nga ndihma e matematikanit [[Luca Pacioli|Luka Paçoli]] dhe nga dituria e teksteve klasike e bashkëkohore, që mund të ketë ndodhur gjatë ndenjës në [[Milano]], ku pat mundësinë të kryente kërkime e studime mbi problemet e arkitekturës, inxhinierisë ushtarake e qytetare, [[mekanikës së lëngjeve]], [[akustikës]], [[balistikës]], [[optikës]] dhe [[statikës]]. Si arkitekt ushtarak Leonardo është vënë në rendin e ditës nga propozimet e ekspertëve më të mëdhenj të kohës së tij. Pas vitit [[1500]] do t´i përkushtoje vëmendje studimit të ujërave, duke lënë pas dore prodhimin e modeleve mekanike.
Line 285 ⟶ 287:
[[Kategoria:Lindje 1452]]
[[Kategoria:Vdekje 1519]]
| |||