[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
rregullim i sintaksës
Rreshti 1:
{{DISPLAYTITLE:Raffael}}
[[File:Sanzio 00.jpg|thumb| me gjasa autoportreti i tij (rreth 1506), Galleria degli Uffizi, Firenze]]
 
== Biografia ==
Rreshti 7:
==== Origjina (1484-1493) ====
[[File:Sanzio 01 Raphael.jpg|thumb|left|autoportret i Raffaellos (majtas) ne nje cep te Shkolles se Athines]]
Raffaello-ja lindi në Urbino në «vitin 1483, në të premten e shenjtë,<ref>Që në 1483 përputhej me ditën e 28 marsit</ref> në tre të natës, nga Giovanni Santi, piktor jo pak i shkëlqyer, por duke qen njeri me intelekt të lart dhe i prirur në drejtimin e fëmijve në atë rrugë të mbarë, që për fatin e tij të keq, nuk ishte shfaqur në rininë e tij»<ref name=V>Giorgio Vasari, 'Le vite de' più eccellenti pittori, scultori e architettori'', ''Vita di Raffaello da Urbino'', Firenze 1568.</ref>. Rrëfimi i Vasarit konsideron se Raffaello-ja lindi më [[28 Mars|28 mars]] (të premten e shenjtë). Megjithatë ekziston një tjetër version sipas të cilit dita e lindjes së mjeshtrit urbinas duhet të jetë [[6 Prill|6 prilli]], dhe kjo e bazuar në letrën e Marcantonio Michiel-it drejtuar Antonio Marsilio-s (e konfirmuar nga epitafi i njohur, për një kohë i konsideruar i Pietro Bembo-s ndërsa sot i atribuar poetit Antonio Tebaldeo) që nënvizon se data e ditës dhe orës së vdekjes së Raffaello-s, përputheshin dukshëm me atë të [[Krishti]]-it - ora 3 e [[6 Prill|6 prillit]], e premte para Pashkëve – përputhen saktësisht me datën e lindjes së tij. Natyrisht, gjithë kjo ka shijen e legjendës dhe nëse do të konsiderohej mjaftueshmërisht e sigurtë dita e vdekjes së tij, nuk mund të jetë kështu për atë të lindjes së tij.
 
Raffaello-ja (i portretizuar që fëmijë nga i ati në Cappella Tiranni në Cagli) qe biri i parë dhe i vetëm i Giovanni Santi-t dhe Maria di Battista di Nicola Ciarla-s. Mbiemri "Sanzio" në fakt nuk është veçse një nga zgjedhimet e mundshme nga italishtja e "Santi", e rrjedhur nga latinishtja "Sancti" me të cilin zakonisht Raffaello-ja, pasi të rritej, do të firmoste veprat e tij. E ëma i vdes herët, më [[7 Tetor|7 tetor]] [[1491]]<ref name=F10>Franzese, cit., fq. 10.</ref>. I ati u rimartua pak më vonë me njëfarë Berardina di Piero di Parte, nga e cila i lindi e bija Elisabetta. Me dy gratë familja e të atit pati zënka për motive financiare<ref name=F12/>.
Rreshti 32:
Në [[1499]] Raffaello-ja, gjashtëmbëdhjetë vjeçar, u trasferua me ndihmat e punishtes së të atit në Città di Castello, ku mori porosinë e parë të pavarur: ''stendardo della Santissima Trinità'' për një vëllazëri vendore që donte të ofronte një vepër kushtimore në shenjë falenderimi për mbarimin e një epidemie pikërisht atë vit. Vepra, megjithëse akoma e lidhur me jehonën e Perugino-s dhe Luca Signorelli-t, paraqet edhe një freski inovative të thellë, që i garantonte një myshteri vendore, duke munguar në qytet piktorë të shquar pas largimit të Signorelli-t pikërisht në [[1499]], në kubenë e Orvieto-s<ref name=F13/>.
 
Më [[10 Dhjetor|10 dhjetor]] [[1500]] në fakt Raffaello dhe Evangelista da Pian di Meleto morën nga murgeshat e kishës së Sant'Agostino-s (Città di Castello) një detyrë të re, që është e para e dokumentuar e karrierës së artistit, 'Pala del beato Nicola da Tolentino'', e mbarua më [[13 Shtator|13 shtator]] [[1501]] dhe sot e shpërndarë në shumë muzeume pasi u nda në vazhdim të një [[Tërmeti|tërmeti]] në [[1789]]. Në kontratë është interesante të vërehet si Raffaello-ja, pak më shumë se fillestar, përmendet si ''magister Rafael Johannis Santis de Urbino'', para bashkëpunëtorit të moshuar, duke dëshmuar zyrtarisht se si që shtatëmbëdhjetë vjeç, konsiderohej një piktor autonom ndaj formimit profesional të mbaruar<ref name=F14>Franzese, cit., fq. 14.</ref>.
 
Në Città di Castello artisti la të paktën dy vepra të tjera të rëndësishme, ''Crocifissione Gavari'' dhe ''Sposalizio della Vergine''. Në të parën, të datuar në [[1502]]-[[1503]], vërehet përthithja e plotë e stilit të Perugino-s (një "Crucifisso, të cilin, nëse nuk do ishte emri i tij i shkruar, asnjë nuk do ta besonte si vepër të Raffaello-s, por si të Pietro-s", shkroi Vasari), edhe nëse vërehen gjithësesi, zhvillimet e para drejt një stili të tijin, me një ndërveprim më të mirë midis figurave dhe peizazhit dhe me një paraqitje të veçantë optike në këmbët e [[Krishti|Krishtit]]t që dëshmojnë njohjen e plotë të studimeve urbinase, ku optika dhe perspektiva ishin lëndë të zakonshme studimi që nga kohët e Piero della Francesca<ref name=DVC158>De Vecchi-Cerchiari, cit., fq. 158.</ref>.
 
==== Perugia dhe qendra të tjera (1499-1504) ====
Rreshti 40:
Ndërkohë, fama e Raffaello-s po niste të zgjerohej në gjithë [[Umbria]]-n, duke e bërë një nga piktorët më të kërkuar dhe më aktivë në rajon. Vetëm në [[Peruxhia|Perugia]], mes viteve [[1501]] dhe [[1505]], iu porositën plot tre pale d'altare: ''Pala Colonna'', për kishën e murgeshave të manastirit të Sant'Antonio-s, ''Pala degli Oddi'', për kishën e San Francesco-s në Prato dhe një ''Assunzione della Vergine'' për klarisat(ndjekëse të urdhërit të themeluar nga santa Chiara) e Monteluce-s të pa mbaruar ndonjëherë, e pikturuar më pas nga Berto di Giovanni<ref name=F15>Franzese, cit., fq. 15.</ref>. Bëhet fjalë për vepra me natyrë peruxhineske, me një fokusim gradual drejt elementeve stilistikë më personal.
 
Te ''Resurrezione di Cristo'' në San Paolo të [[Brazili|Brazilit]]t, Roberto Longhi lexoi ndikime nga Pinturicchio-ja - në peizazhin, në detajet e dekorimit të sarkofagut dhe në veshjet e çmuara të personazheve – të lidhura me një fazë të datuar në vitet [[1501]]-[[1502]].
 
Të të njëjtës periudhë mund të konsiderohen disa ''Madonna me Fëmijën'' që, megjithëse akoma të lidhura me shembullin e Perugino-s, i paprijnë raportit intensiv dhe delikat mes nënës dhe të birit të kryeveprave më të rëndësishme pasuese të lidhura me këtë temë<ref name="ReferenceA">De Vecchi-Cerchiari, cit., fq. 159.</ref>. Ndërmjet tyre spikatin ''Madonna Solly'', ''Madonna Diotallevi'', ''Madonna me Fëmijën mes shenjtëve Jeronim dhe Françesk]]''<ref name=F13/>.
 
Afër [[1503]]-it artisti do të ndërmerte një sërë udhëtimesh të shkurtra që do ta çonin në kontaktet e para të rëndësishme me realitetet artistike. Veç qyteteve umbre dhe vendlindjes, Urbino, vizitoi gati me siguri [[Firenca|Firencen]], [[Roma|Romën]] (ku asistoi në shenjtërimin e [[Papa Juli II|Giulio-s së II]]) dhe Sienë. Bëhej fjalë për udhëtime të shkurtra, mbase disa javëshe, që nuk mund të konsiderohen qendrime të mirëfillta<ref name=F15/>. Në [[Firenca|Firence]] pa me gjasa veprat e para të [[Leonardo da Vinçi|Leonardo da Vinçit]]t, në [[Roma|Romë]] hyri në kontakt me kulturën figurative klasike (e lexueshme në diptikun ''Tre Grazie'' dhe ''Ëndrra e kalorësit'' (Il Sogno del cavaliere)<ref name=DVC158/>), në Sienë ndihmoi mikun Pinturicchio, më i madh se ai dhe në rënie të plotë, të përgatiste kartonat për afresket e Libreria Piccolomini, nga e cila kanë mbetur dy ekzemplarë të shkëlqyer në Uffizi, me hijshmëri dhe elegancë të paarritshme në krahasim me rezultatin final<ref name=F15/>.
 
==== Në Sienë ====
Rreshti 585:
* {{cite web|url=http://www.adamoli.org/free/raffaello-sanzio|title=Jeta dhe vepra mbi Raffaello Santin}}
* {{cite web|url=http://www.classicistranieri.com/liberliber/Raffaello%20Sanzio/|title=Gjithë shkrimet e Raffaello Santit}}
 
 
 
{{commonsart|Raffaello Sanzio|Raffaello}}
Line 592 ⟶ 590:
 
[[Kategoria:Piktorë italianë]]
 
[[Kategoria:Rilindje]]
[[Kategoria:Lindje 1483]]