Wikipedia

Kultura e Kroacisë: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
Krijuar nga përkthimi i faqes "Culture of Croatia"
Rreshti 1:
'''Kultura e Kroacisë''' i ka rrënjët në një histori të gjatë: [[Kroatët|populli kroat]] kanë qenë duke e banuar zonën për katërmbëdhjetë shekuj me radhë, por ka mbetje të rëndësishme nga periudhat e mëhershme ende të ruajtura në vend.
[[Skeda:Church of St. Donatus in Zadar (by Pudelek).JPG|parapamje|Kisha para-romake e Shën Donatus në [[Zadar]], nga shekulli i IX.]]
'''Kultura e Kroacisë''' i ka rrënjët në një [[Historia e KRoacisë|histori të gjatë]]: [[kroatët]] kanë banuar zonën për katërmbëdhjetë shekuj, por ka mbetje të rëndësishme të periudhave më të hershme të ruajtura ende në vend.
 
Për shkak të pozicionitpozitës të saj gjeografikgjeografike, [[Kroacia]] paraqet një përzierje të katër sferave të ndryshme kulturore. Ajo ka qenë një udhëkryq i ndikimeve të kulturës perëndimore dhe lindore—që nga ndarja e [[Perandoria Romake|Perandorisë Romake]] Perëndimore ]] dhe [[Perandoria Bizantine|Perandorisë BinzantineBizantine]]—gjithashtu, ngasi dhe të [[:en:Mitteleuropa|Mitteleuropa]] (Evropa e Mesme) dhe Kulturakulturës Mesdhetare.<ref name="HTZ-History-Culture">{{citeStampa:Cito web|publisher=Croatian National Tourist Board|url=http://croatia.hr/en-GB/Discover-Croatia/Culture-and-History|title=Culture and History|accessdate=7 October 2011}}</ref> Lëvizja Ilire ishte periudha më e rëndësishme e historisë kulturore kombëtare, si periudha e shekullit të 19-të rezultoi në emancipimin e rëndësishëm të gjuhës kroate dhe pati zhvillime të papara në të gjitha fushat e artit dhe të kulturës, duke i dhënë rritje një numri të [[:en:Culture_of_Croatia#People|figurave historike]]. Më së shumti, Kroacia ka një vend në historinë e veshjeve si origjina e ''[[:en:Cravat|cravat]]'', një shenjë paralajmëruese e kravatës moderne.
 
== Trashëgimia e Lashtë ==
''[[Lëvizja Ilire]]'' ishte periudha më e rëndësishme e historisë kulturore kombëtare, pasi periudha e shekullit të XIX, dëshmoi të jetë vendimtare në emancipimin e gjuhës kroate dhe pa zhvillime të papara në të gjitha fushat e artit dhe kulturës, duke i dhënë ngritje figurave historike. Më e veçanta, Kroacia ka një vend në historinë e veshjeve si vendi i origjinës së kravatit.
Monumente të lashta nga epoka e [[Paleoliti|Paleolitit]] përbëhen nga objekte të thjeshta prej guri dhe eshtrave. Disa nga më të hershmet karakteristika të mbetjeve historike përfshijnë eshtra 100,000-vjeçare tv një njeriu të [[:en:Neandertal|Neandertalit]] pranë [[Krapina]], [[:en:Hrvatsko_Zagorje|Hrvatsko Zagorje]].
 
Gjetjet më interesante të epokës së Bakrit ose Eneolitike janë nga kultura ''[[:en:Vučedol_culture|Vučedol]]''. Nga kjo kulturë rrodhi kultura Vinkovci nga [[Koha e bronzit|Epoka e Bronzit]] (me emrin e qytetit [[Vinkovci]]) që është i dallueshëm nga kërce bronzi që zëvendësonin objekte si hala dhe butona.
==Trashëgimia e lashtë==
Monumente të lashta nga koha e [[Paleoliti|Paleolitit]] përbëhen nga objekte të thjeshta nga guri dhe kocka. Disa nga karakteristikat më të hershme historike të mbetura përfshijnë kockat 100,000 vjet të vjetra të njeriu ''Neandertal'' në afërsi të [[Krapina]], [[Hrvatsko Zagorje|Zagorja Kroate]].
 
Kultura e [[Koha e bronzit|Kohës së bronzit]] e [[Gjuha ilire|Ilirëve]], grupi etnik me formë të dallueshme të kulturës dhe artit filloi të organizojë veten në shekullin e 7-të PK. Skulptura të shumta monumentale janë ruajtur, sikur dhe muret e kalave, ''Nezakcij'' pranë [[Pula (Kroaci)|Pula]], një prej qyteteve të shumta Istriane nga Koha e Hekurit.
Gjetjet më interesante të [[koha e bakrit|kohës së bakrit]] janë nga ''kultura Vučedol''.
Prej kësaj kulture, lindi kultura Vinkovci e Kohës së Bronzit (emërtuar sipas qytetit Vinkovci) i cili është i njohur për fibulat e bronzit të cilat kishin zëvendësuar objektet si gjilpëra apo kopsat.
 
Grekët nga [[:en:Syracuse,_Sicily|Syracuse]] në [[Sicilia|Sicili]] në vitin 390 para krishtit erdhën në ishujt e [[Visi|Vis]] (''Issa''), [[Hvari|Hvar]] (''Pharos''), dhe [[Korčula]] (''Corcyra Nigra''), dhe kanë themeluar [[:en:City-state|qytet-shtetet]] në të cilat ata kanë jetuar mjaft të izoluar.
Kultura e [[Koha e bronzit|kulturës së bronzit]] e [[Ilirët|Ilirëve]], grup etnik me kulturë dhe formë arti të veçantë filloi të organizojë veten në shekullin e VII para Krishtit.
Ndërsa [[:en:Greek_colonies|kolonitë greke]] ishin duke lulëzuar në ishull, në kontinent Ilirët ishin duke organizuar qendrat e tyre. Arti i tyre ishte shumë i ndikuar nga arti grek, dhe ata madje i kanë kopjuar disa. Ilirët pushtuan edhe kolonitë greke në ishujt Dalmatian. E famshme ishte mbretëresha [[Teuta e Ilirisë|Teuta]] e [[Issa]] (sot ishulli [[Visi|Vis]]), e cila zhvilloi luftëra me [[Roma e lashtë|Romakët]]. Por më në fund, Roma nënshtroi Ilirët në shekullin e I-rë, cesar dhe pas asaj që historia e këtyre pjesëve është një histori e [[Krahinat Ilire|Krahinave Ilire]] të [[Perandoria Romake|Romës]] dhe [[Perandoria Bizantine|Bizantit]].
Skulptura të shumta monumentale që ruhen, si dhe muret e kalasë, ''Nezakcij'' në afërsi të qytetit [[Pula]], një nga qytetet e shumta Istrias nga [[koha e hekurit]].
 
Romakët<ref>[http://www.artchive.com/artchive/R/roman.html Roman Art]</ref> organizuan tërë territorin bregdetar duke shndërruar kështu kalatë në qytete urbane. Ka pasur të paktën tridhjetë qytete në [[Istria]], [[Liburnia]] dhe [[Dalmacia|Dalmatia]] me qytetari Romake ([[:en:Civitas|civitas]]). Rrjetet e mirë-ruajtura të rrugëve Romake (decumanus/cardo) janë ato në [[Epetion]] (''[[Poreč]]'') dhe [[Jader]] ([[Zara|Zadar]]). Monumentet më së miri të ruajtura Romake janë në [[Pola]] ([[Pula (Kroaci)|Pula]]), duke përfshirë edhe një [[:en:Amphitheater|Amfiteatër]] (një [[:en:Arena|arenë]]) nga shek. 2-të.
==Artet pamore==
[[File:1240 portal Trogir.jpg|thumb|Portal i katedrales Trogir nga skulptorit Radovan, {{circa}} 1240]]
Në shekullin e VII, [[kroatët]], së bashku me [[sllavët]] dhe [[Avarët (Kaukaz)|avarët]] e tjerë, erdhën nga Evropa Veriore në rajonet ku ata jetojnë sot.<ref>[http://www.rastko.org.rs/arheologija/vsedov-slavs_2.html Valentin V. Sedov, ''Slavs in the Early Middle Ages'']</ref> [[Kroatët]] ishin të hapur ndaj Artit dhe Kulturës Romake, dhe mbi të gjitha të haur ndaj Krishterimit.
<!--
===Skulptura===
===Piktura===
===Muzikë dhe arsimimi===
-->
==Vendet==
[[File:Plitvice lakes.JPG|thumb|right|Liqenet e Plitvicës, [[IUCN]] Kategoria II ([[Park kombëtar]])]]
[[UNESCO]] ka shënuar shtatë vende në Kroaci si ''[[Vende të trashëgimisë botërore]]'':
* Kompleksi peshkopal i [[Bazilika Eufrasiane|Bazilikës Eufrasiane]] në qendrën historike [[Poreč]]
* Katedralja e Shën James në [[Šibenik]]
* Qyteti historik i [[Trogir]]
* Pallati i Dioklecianit, i ndërtuar nga perandori romak [[Diokleciani]]
* Qyteti i vjetër i [[Dubrovnik]]ut
* [[Parku Kombëtar Liqenet e Plitvicës]]
* [[Stari Grad Plain]] në ishullin e Adriatikut, [[Hvar]], ndarë nga [[Greqia e lashtë]]
 
Në shekullin e 3-të PK, qyteti i [[:en:Salona|Salonës]] ishte më i madhi (me 40,000 banorë) dhe qyteti më i rëndësishëm i [[Dalmacia|Dalmatia]]-s. Pranë qytetit, perandori [[Diokleciani|Dioklecian]], i lindur në Salona, e ndërtoi Pallatin [[:en:Diocletian's_Palace|Dioklecian]] (rreth vitit 300 pas krishtit),<ref>[http://www.megalithic.co.uk/article.php?sid=17691 C.Michael Hogan, "Diocletian's Palace", The Megalithic Portal, A. Burnham ed., Oct. 6, 2007]</ref> e cila është më e madhja dhe më e rëndësishmja përmendore e arkitekturës antike të vonë në Botë. Në shek. e 4-t, Salona u bë qendër e Krishterimit për të gjithë Ballkanasit perëndimor. Ajo udhëheqte [[bazilika]] të shumta dhe nekropole, dhe madje edhe dy shenjtorë: ''Domnius'' (Duje) dhe [[:en:Anastasius_the_Fuller|Anastasius]] (''Staš'').
==Referencat==
{{reflist}}
 
Një nga pak të ruajturat bazilika në Evropën perëndimore (përveç atyre në [[:en:Ravenna|Ravenna]]) nga koha e hershme e [[:en:Byzantium|Bizantit]] është [[:en:Euphrasian_Basilica|Euphrasian Bazilika]] në [[Poreč]] nga shekulli i 6-të.
[[Kategoria:Kultura kroate]]
[[Skeda:Church_of_St._Donatus_in_Zadar_(by_Pudelek).JPG|djathtas|parapamje|200x200px|Kisha Para-Romantike e Shën Donatus në [[Zara|Zadar]], nga shekulli i 9-të.]]
Fillimi i mesjetës solli [[Invazionet barbare|Migrim të madh të Sllavëve]] dhe kjo periudhë ka qenë ndoshta një ''Jetë e errët'' në kuptimin kulturor deri në formimin e suksesshëm të shteteve Sllave të cilat bashkëjetuan me qytetet Italiane që kishin mbetur në bregdet, secili prej tyre ishin të modeluar si [[Venecia]].
 
== Artet vizuele ==
[[Skeda:1240_portal_Trogir.jpg|majtas|parapamje|Portal i Katedrales Trogir nga skulptori Radovan, c. 1240]]
Në shekullin e 7-të [[Kroatët]], së bashku me të tjerë [[Sllavët|Sllavë]] dhe [[Avarët|Avarëve]], erdhën nga rajoni i Europës Veriore ku ata jetojnë sot.<ref>[http://www.rastko.org.rs/arheologija/vsedov-slavs_2.html Valentin V. Sedov, ''Slavs in the Early Middle Ages'']</ref> [[Kroatët]] ishin të hapur për [[:en:Roman_art|Artin Romak]] dhe kulturën, dhe mbi të gjitha të Krishterimit.
 
=== Skulptura ===
Rrethimi i [[:en:Altar|altarit]] dhe dritaret e kishave të hershme mesjetare ishin shumë të zbukuruara me një tel të cekët transparent - si stoli që quhet [[:en:Croatian_interlace|gërshetimi kroat]] sepse telat janë ndërprerë dhe rindërprerë vetë. Ndonjëherë shfaqen gravura në shkrimin e hershëm Kroat--[[:en:Glagolitic|Glagolitic]]. Së shpejti, shkrimet Glagolitic janë zëvendësuar me ato [[Gjuha latine|latine]] mbi kufijtë e altarit dhe arkitrat e kishave të vjetra kroate.
[[Skeda:Zdenac_života_(Meštrović)_1.jpg|djathtas|parapamje|260x260px|Burimi i Jetës, [[Ivan Meštrović]], 1905]]
Në skulpturën Romantike kroate, kemi një transformim nga lehtësimi i gërshetimit dekorativ (gërshetimi kroat) në lehtësimin figurativ. Shembujt më të mirë të skulpturës romantike janë: dyert prejt druri të Katedrales së Shën Donatus të bëra nga [[:en:Andrija_Buvina|Andrija Buvina]] (c. 1220) dhe porta prej guri i Katedrales së Trogir nga mjeshtri [[:en:Radovan_(master)|Radovan]] (c. 1240).
[[Zara|Zadar]] ishte një qytet i pavarur [[Republika e Veneciës|Veneciane]]. Shembujt më të bukur të humanizmit Gotik në Zadar janë dallimet ne metalin e shkëlqyeshëm si në ''Arc e Shën Simoni'' nga mjeshtërit nga [[Milano|Milan]]<nowiki/>i në 1380.
 
Skulptorët më të shquar modern përfshijnë [[Ivan Meštrović]], [[Antuan Augustini|Antun Augustinčić]], [[:en:Frano_Krišnić|Frano Krišnić]] dhe të tjerë.
 
=== Piktura ===
[[Piktura]] gotike është më pak e ruajtur mirë, dhe punimet më të mira janë në [[Istria]] të tilla si cikli-afresk i ''Vincentit nga Kastav'' në ''Kishën e Marisë së Shenjtë ''në ''Škriljinah'' pranë ''Beram'', nga 1474. Që nga ajo kohë janë dy të mirët dhe më të dekoruarit libra liturgjik të sqaruar të bërë nga murgjit nga Split, ''Hvals' Zbornik'' (sot në Zagreb) dhe ''Missal of the Bosnian Duka Hrvoje Vukčić Hrvatinić'' (tani në [[Stambolli|Stamboll]]).
 
Piktori më i shquar nga Kroacia ishte [[:en:Federiko_Benković|Federiko Benković]] i cili ka punuar pothuajse tërë jetën e tij në Itali, ndërkohë që një Italian, ''Francesco Robba'', bëri skulpturat më të mira Baroke në Kroaci.
 
Në vendet Austriake në fillim të shekullit të 19-të lëvizja [[:en:Romanticism|Romantike]] në Kroaci ishte e ndjeshme, e butë dhe delikate. [[:en:Vlaho_Bukovac|Vlaho Bukovac]] solli frymën e [[:en:Impressionism|impresinizmit]] nga Parisi, dhe ai ka ndikuar fuqimisht artistët e rinj (duke përfshirë edhe autorët e "Sallës së Artë"). Në ''ekspozitën'' ''e Mijëvjeçarit ''në [[Budapesti|Budapest]] ata ishin në gjendje për të lënë mënjanë të gjitha mundësitë tjera artistike në [[Perandoria Austro-Hungareze|Austro-Hungari]].
 
Shekulli i trazuar i 20-të ri-orientoi Kroacinë politikisht në shumë raste dhe e influencoi atë në shumë mënyra të tjera, por nuk mundi ndjeshëm të ndryshojë pozitën tashmë të veçantë të saj në udhëkryqin e shumë kulturave të ndryshme.
 
=== Muzika dhe Arsimi ===
[[Skeda:Bečki_listići.JPG|majtas|parapamje|267x267px|Faqe nga një dorëshkrim Glagolithic që daton në shekullin e 11/12 nga perëndimi i Kroacisë<ref>https://bib.irb.hr/prikazi-rad?lang=en&rad=264629</ref>]]
 
== Muzika ==
Muzika në Kroaci ka dy ndikime të mëdha: e Evropës Qendrore, të pranishëm në pjesët qendrore dhe veriore të vendit, duke përfshirë [[:en:Slavonia|Sllavoninë]] dhe Mesdheun, veçanërisht të pranishme në rajonet bregdetare të [[Dalmacia|Dalmatia]] dhe [[Istria]].
 
Në Kroaci, të dyja muzikat- [[:en:Pop_music|pop]] dhe [[rock]] janë të njohura, dhe shpesh përfshijnë elemente folklorike Dalmatiane ose Slavoniane. Që nga mesi i shekullit të 20-të, [[:en:Schlagers|schlagers]] dhe [[:en:Chanson|chanson]] - muzikë e frymëzuar kanë formuar thelbin e [[:en:Croatian_popular_music|muzikës kroate popullore]].
 
== Arsimi ==
Njerëzit në Kroaci gëzojnë arsimim falas të sponsorizuar nga qeveria në shkollat fillore dhe shkollat e mesme dhe arsim pjesërisht falas universitar. Ka mbi 800 [[:en:Primary_schools|shkolla fillore]] dhe rreth 400 [[:en:Secondary_schools|shkolla të mesme]] në vend.
 
Arsimi i lartë është gjithashtu e sponsorizuar nga qeveria, dhe më së shumti falas për nxënësit të cilët regjistrohen me rezultate më të mira. Ka tridhjetë e dy shkolla të ndryshme politeknike si dhe shtatë [[Universiteti|universitete]] në shtatë qytetet e mëdha: [[:en:University_of_Zagreb|Zagreb]], [[:en:University_of_Split|Split]], [[:en:University_of_Rijeka|Rijeka]], [[:en:University_of_Osijek|Osijek]], [[:en:University_of_Zadar|Zadar]], [[:en:University_of_Dubrovnik|Dubrovnik]], dhe [[Universiteti Juraj Dobrila i Pulës|Pula]]. Çdonjëri nga universitetet në Kroaci është i përbërë nga shumë fakultete të pavarura (kroate ''fakultet'', do të thotë kolegji ose departamenti), të cilat fokusohen në fusha specifike të të mësuarit: Shkenca Natyrore, [[Filozofi]], Drejtësi, [[Inxhinieri]], [[Ekonomi]], Arkitekturë, [[Mjekësi]], dhe kështu me radhë.
 
Ka gjithashtu një numër institucionesh të tjera arsimore dhe shkencore, të tilla si [[:en:Institutes|institute]] (më së shumti e Ruđer Bošković Instituti) ose [[Akademia e Shkencave dhe Arteve e Kroacisë|Akademia kroate e Shkencave dhe e Arteve]], një shoqëri e mësuar për promovimin e gjuhës, kulturës dhe shkencës nga koncepti i saj i parë në 1866.
 
[[Kisha Katolike|Kisha Katolike Romake]] ishte e dobishme në themelimin e shumë institucioneve arsimore në Kroaci. [[:en:Catholic_Church_in_Croatia|Kisha Katolike në Kroaci]] vazhdon të mbajë seminare të shumta dhe fakultetet teologjike në vend, si dhe Kolegji Kroat Peshkopal i Shën Jerome për nxënësit kroat në Romë.
 
== Vende ==
[[Skeda:Plitvice_lakes.JPG|djathtas|parapamje|Liqenet Plitvice, IUCN Kategoria II (Parku Kombëtar)]]
[[UNESCO]] ka shënuar shtatë vende në Kroaci si ''[[Vende të trashëgimisë botërore|Trashëgimi Botërore]]'':
* Kompleksi Episkopal i Euphrasian Bazilika në qendrën historike të [[Poreč]]
* [[Katedralja]] e Shën Jakobit në [[Shibeniku|Šibenik]]
* Qyteti historik i [[Trogir|Trogir-it]]
* Pallati Dioklecian, e ndërtuar nga Perandori Romak [[Diokleciani|Dioklecian]]
* Qyteti i vjetër i [[Dubrovniku|Dubrovnik-ut]]
* [[:en:Plitvice_Lakes|Liqenet Plitvice]]
* [[:en:Stari_Grad_Plain|Stari Grad Plain]] në ishullin Adriatik [[Hvari|Hvar]], i ndarë me [[Greqia e lashtë|Greqinë e Lashtë]]
Në lidhje me ruajtjen dhe bukurinë natyrore, Kroacia ka [[:en:List_of_national_parks_of_Croatia|tetë parqe kombëtare]], më së shumti që gjenden përgjatë bregdetit të [[Deti Adriatik|Adriatikut]].
 
== Arkitektura ==
Shembujt më të vjetër të ruajtur të arkitekturës në Kroaci janë të kishave të shekullit të 9-të, me më të mëdhajat dhe më përfaqësueset në mesin e tyre duke qenë [[:en:Donatus_of_Zadar|Donatus e Zadar]].<ref name="MVPEI-Art">{{Stampa:Cito web|publisher=Ministry of Foreign Affairs and European Integration (Croatia)|url=http://www.mfa.hr/MVP.asp?pcpid=1467|title=CROATIAN ART HISTORY – OVERVIEW OF PREHISTORY|accessdate=10 October 2011}}</ref><ref name="TZZadar-Donat">{{Stampa:Cito web|publisher=Zadar Tourist Board|url=http://www.tzzadar.hr/en/city-guide/historical-monuments/23-05-2007/church-of-saint-donat|title=Church of Saint Donat|accessdate=10 October 2011}}</ref> Disa nga kishat e para<ref>[http://www.culturenet.hr/v1/english/panorama.asp?id=56 The First Croatian State]</ref> të ndërtuara nga Kroatët ishin faltoret mbretërore, dhe ndikimet e artit Romak ishin më të fortat në Dalmatia ku urbanizimi është më i dendur dhe ka pasur numrin më të madh të monumenteve.
Përgjatë bregdetit, arkitektura është Mesdhetare, me ndikim të fuqishëm i arkitekturës rilindëse në zonat kryesore urbane më së miri të mishëruara në veprat e Venedikasit [[:en:Giorgio_da_Sebenico|Giorgio da Sebenico]] dhe [[:en:Niccolò_di_Giovanni_Fiorentino|Niccolò di Giovanni Fiorentino]].
Arkitektura në Kroaci pasqyron ndikimet e kombeve kufitare. Ndikimi Austriak dhe hungarez është i dukshëm në hapësirat publike dhe në ndërtesat në veri dhe në zonat qendrore. Sheshe të mëdha të quajtura me emrin e heronjve kulturor, parqe të pastra, dhe zona vetëm për këmbësorë, janë tiparet e këtyre qyteteve të rregullta, sidomos ku në shkallë të madhe ka ndodhur planifikimi urban [[:en:Baroque_architecture|Barok]], për shembull në [[Varaždin]] dhe [[Karlovac]].<ref name="Varaždin-CTB-Baroque">{{Stampa:Cito web|publisher=[[Varaždin County]] Tourist Board|url=http://www.turizam-vzz.hr/en/posjetite/varazdin/|title=Varaždin – Baroque Capital of Croatia|accessdate=10 October 2011}}</ref><ref name="JL-Karlovac-Baroque">{{Stampa:Cite news|newspaper=Jutarnji list|url=http://www.jutarnji.hr/najljepsi-gradovi-sjeverne-hrvatske---karlovac--ozalj--ogulin/877654/|title=Najljepši gradovi Sjeverne Hrvatske – Karlovac, Ozalj, Ogulin|trans_title=The Most Beautiful Cities of the Northern Croatia – Karlovac, Ozalj, Ogulin|language=Croatian|date=14 August 2010|accessdate=10 October 2011}}</ref> Ndikime pasuese nga [[:en:Art_Nouveau|Arti i ri]] u pasqyrua në arkitekturën moderne.<ref name="IPU-Art-Nouveau">{{Stampa:Cite journal|journal=Radovi Instituta za povijest umjetnosti|issn=0350-3437|publisher=Institute of Art History (Croatia)|format=PDF|language=Croatian|url=http://www.hart.hr/uploads/documents/354.pdf|author=Darja Radović Mahečić|title=Sekvenca secesije – arhitekt Lav Kalda|trans_title=Sequence of the Art Nouveau – Architect Lav Kalda|year=2006|volume=30|pages=241–264|accessdate=10 October 2011}}</ref>
 
== Festimet dhe traditat ==
 
== Kuzhina ==
Kuzhina Kroate është heterogjene dhe për këtë arsye është e njohur si ''"kuzhinë e rajoneve"''. Rrënjët e saj moderne datojnë që nga peridha proto-Sllave dhe antike dhe dallimet në përzgjedhjen e produkteve ushqimore dhe format e gatimit janë më të dukshme në mes të atyre në kontinent dhe atyre në rajonet bregdetare. Kuzhina e kontinentit është më e karakterizuar nga kontaktet e hershme proto-Sllave dhe e kohëve të fundit me porosi më të famshme gastronomike të sotme, [[:en:Hungarian_cuisine|hungareze]], [[:en:Viennese_cuisine|Vjeneze]] dhe [[:en:Turkish_cuisine|turke]], ndërsa rajoni bregdetar mban ndikimet [[:en:Greek_cuisine|greke]], [[:en:Roman_cuisine|Romake]] dhe [[Ilirët|Ilire]], si dhe më vonë [[Kuzhina mesdhetare|kuzhina Mesdhetare]], duke përfshirë italishten dhe frëngjishten
 
Një trup i madh i librave dëshmon për nivelin e lartë të kulturës gastronomike në Kroaci, e cila në termet Evropiane trajtohet me ushqim në të kaluarën e largët, të tilla si Gazophylacium nga Belostenec, një fjalor latino-Kajkavian që daton nga 1740 që i ka paraprirë një fjalor i ngjashëm frëngjisht. Ka edhe letërsi Beletristic nga [[Marulić]], [[Hektorović]], [[Držić]] dhe shkrimtarë të tjerë, poshtë në punën me shkrim nga Ivan Bierling në 1813 përmbajnë receta për përgatitjen e 554 pjatave të ndryshme (përkthyer nga gjermanishtja origjinale), dhe i cili konsiderohet të jetë i pari libër i ushqimit kroat.
 
== Sporti ==
Që nga pavarësia, Kroacia ka qenë një vend mjaft i suksesshëm i sportit. Ekipet më të njohura sportive kanë qenë [[Futbolli|shoqata e futbollit]] (futbolli). Federata Kroate e Futbollit ([[Gjuha kroate|kroatisht]]&#x3A;<span> </span><span lang="hr">''Hrvatski nogometni savez''</span>), me më shumë se 118,000 lojtarë të regjistruar, është shoqata më e madhe sportive në vend.<ref>{{Stampa:Cito web|publisher=[[Croatian Football Federation]]|url=http://www.hns-cff.hr/?ln=en&w=o_hns|title=About Croatian Football Federation|accessdate=6 August 2014}}</ref>
 
Sporte tjera të famshme janë [[hendbolli]], [[basketbolli]] dhe disa hapësira për vaterpol. Sportet më të famshme të luajtura kryesisht nga individë janë [[tenisi]], [[skijimi]], [[noti]] dhe disa hapësira për [[pingpong]] dhe [[shah]]. Arenat kombëtare janë kryesisht të përdorura për [[hendboll]] dhe lojëra basketbollistike.
 
== Argëtim ==
* [[:en:Science_fiction_in_Croatia|Shkencat fiktive në Kroaci]]
 
== Media ==
* [[:en:List_of_radio_stations_in_Croatia|Lista e radio stacioneve në Kroaci]]
* [[:en:List_of_Croatian_language_television_channels|Lista e kroate gjuhën e kanaleve televizive]]
* [[:en:Television_in_Croatia|Televizioni në Kroaci]]
 
== Shih edhe ==
* [[:en:Natural_and_Cultural_Heritage_of_Croatia|Trashëgimia natyrore dhe Kulturore e Kroacisë]]
* [[:en:List_of_museums_in_Croatia|Lista e muzeve në Kroaci]]
 
== Varg Shënimesh ==
{{Reflist}}
 
== Lidhje të jashtme ==
* [http://www.croatianculture.org/ Qendra Kulturore Kroate më e Madhe në Los Angeles]
* [http://www.kultura.hr/eng/ Trashëgimia Kulturore Kroate - koleksioni dixhital e e trashëgimisë kulturore Kroate]
* Artet dhe letërsia
** [http://www.culturenet.hr/v1/english/panorama.asp?id=54 Parahistoria e artit në Kroaci]
** [http://www.culturenet.hr/v1/english/panorama.asp?id=55 Antikiteti në Kroaci]
** [http://www.mythinglinks.org/euro~east~Balkans~Croatia.html Lidhje të Kulturës Kroate]
** [http://www.early-croatian-art.net/Predromanika/index/first.asp Artit pararomak i Kroacisë bregdetare]
** [http://www.settlement.org/cp/english/croatia/arts.html Arti dhe Letërsia e Kroacisë]
** T[http://www.croatianhistory.net/etf/art.html rashëgimia kulturore e Kroacisë]
** [http://www.ffzg.hr/infoz/dzs/popis.htm Biblioteka online e veprave kryesore letrare kroate nga Rilindja në Modernizëm.] [http://www.ffzg.hr/infoz/dzs/popis.htm Në gjuhën kroate vetëm]
* Arsimi
** [http://www.mzt.hr/mzt/eng/activities/science/science.htm Ministria e Shkencës: lista e instituteve dhe sondazheve të përgjithshme]
** [http://www.mzt.hr/mzt/eng/activities/highedu/higher.htm Arsimi i lartë: drejtoria e plotë e arsimit të lartë, të instituteve në Kroaci]
* Historia
** Faqja kryesore e [[:en:Museum_of_Croatian_Archaeological_Monuments|Muzeut të monumenteve kroate Arkeologjike]]
** [http://www.ief.hr/ Instituti për Ethnologji dhe Folklori]
** [http://www.lado.hr/lado.htm Ansambleja Folklorike Kombëtare Lado]
** [http://www.cosy.sbg.ac.at/~zzspri/lifestories/Cravatte/Cravatte.html Historia e Necktie]
* Mbrojtja E Natyrës
** [http://www.dzzp.hr Instituti Shtetëror për Mbrojtjen e Natyrës - Kroaci]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Kultura_e_Kroacisë"