Çadi: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
Albert Pahimi Padacké |
Marbott (diskuto | kontribute) rregullim i sintaksës |
||
Rreshti 56:
== Historia ==
: '''''Artikulli kryesor [[Historia e Çadit]]'''''
Çadi është themeluar si shtet nga territoret koloniale [[franceze]] në Afrikë të mbajtur deri në vitet [[1960]]-ta. Pas pavarësisë, në shtetit e krijuar zotëronin konfliktet etnike të cilat për një kohë i errësoi intervenimi [[
Gjatë vitit 1998 në pjesën veriore të Çadit shpërthyen dy rebelime të cilat në mënyrë sporadike sollën dy marrëveshjet e viteve 2002 dhe 2003, në mes të rebelëve dhe qeverisë. Edhe përkundër reformave fuqia vendoseshe duket se ka mbetur në duar të parisë veriore të kyçur në dallimet etnike.
Rreshti 67:
Kjo heqje e lejon një president që të zgjidhet më shumë se dy herë. Shumica e këshilltarëve kryesorë të presidentit të tanishëm Déby janë anëtarë të grupit etnik Zaghawa, megjithëse personalitete jugore dhe opozita janë të përfaqësuar në qeveri.
Çadi ndodhet në listën e shteteve të dështuara nga ana e [[Fondit për Paqe]].
Korrupsioni është i përhapur në të gjitha nivelet. Indeksi i Perceptimet të Korrupsionit të [[Transparency International]] për vitin 2005 e rendit Çadin si vendi më i korruptuar në botë. Kritikët e presidentit Déby e kanë akuzuar atë për favorizimin e miqve dhe tribalizëm.
Rreshti 77:
Deri në legalizimin e partive të opozitës në vitin 1992, MSHP e presidentit Déby ishte partia e vetme ligjore në Çad. Që nga ajo kohë mbi 78 parti politike të regjistruara janë bërë aktive. Në vitin 2005, partitë e opozitës dhe organizatat e të drejtave të njeriut kanë përkrahur bojkotin e referendumit kushtetues që lejon Déby-n të qëndrojnë për t'u rizgjedhur për një mandat të tretë në mes të raporteve të parregullsive në regjistrimin e votuesve dhe censurave qeveritar të mediave të pavarura gjatë fushatës. Korrespondentët gjykuan se zgjedhjet presidenciale të vitit 2006 ishin një formalitet, përderisa opozita i konsideroi votimet një farsë dhe i bojkotoi.
Déby përballet me kundërshtimin e armatosur nga grupe të cilët janë ndarë thellë nga përpjekjet për lidership, por të bashkuara në qëllimin e tyre për të përmbysur atë. Këto forca sulmuan kryeqytetin më 13 prill 2006, por u zmbrapsen. Ndikimi më i madh i huaj në Çad është Franca, e cila mban 1,000 trupa në vend. Déby mbështetet në francezët për të sprapsur rebelët, dhe Franca i jep ushtrisë çadiane mbështetje logjistike dhe informative nga frika e një kolapsi të plotë të stabilitetit rajonal. Megjithatë, marrëdhëniet franko-çadiane u ftohën me dhënien e të drejtave për çpimet për naftë kompanisë amerikane Exxon në vitin 1999.
== Njësitë administrative ==
Line 84 ⟶ 83:
== Gjeografia ==
: '''''Artikulli kryesor [[Gjeografia e Çadit]]'''''
Sipërfaqja e përgjithshme e Çadit është 1,284,000
Çadi ka një vijë kufitare tokësore 5,968
Çadi ka klimë topike në jug ndërsa në veri klimë shkretëtire.
Relievi i Çadit është i gjerë, në pjesën qendrore terren i rrafshët me lumenj të paktë, që në pjesën veriore kalon në shkretëtirë e në pjesën veriperëndimore fillon të ngrihet në teren malorë, pjesa jugore përshkohet nga tereni i ulët. Pika më e ultë e relievit është 160 m në vendin e quajtur Xhurab Depresion ([[Gjuha Angleze|ang.]]:Djourab Depression) dhe ajo më e larta në lartësi mbidetare prej 3,415 metrave në "Emi Kousi" ([[Gjuha Angleze|ang.]]:Emi Koussi), në veri të pjesës qendrore të vendit.
Line 98 ⟶ 97:
== Kultura ==
: '''''Artikulli kryesor [[Kultura e Çadit]]'''''
* [[Telekomunikacioni ({{PAGENAME}})|Telekomunikacioni]]
Line 105 ⟶ 102:
* [[Ushtria ({{PAGENAME}})|Ushtria]]
* [[Pushime ({{PAGENAME}})|Pushime]]
== Lidhje të jashtme ==
Line 124 ⟶ 119:
{{Afrika-gjeo-cung}}
{{VendeAfrikane}}
<!--interwiki-->▼
[[Kategoria:Çadë|*]]
[[Kategoria:Shtete|C]]
▲<!--interwiki-->
| |||