Republika Çeke: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
→‎top: rregullim i sintaksës
No edit summary
Rreshti 138:
== Ekonomia ==
{{Kryesor|Ekonomia e Çekisë}}
Investimet e huaja , qe jane rritur ndjeshem kane ndertuar fabrika dhe uzina industriale, si per shembull : Siemens,Volsvagen etj.Prodhimet kryesore bujqesore jane gruri,elbi,patatja,panxhari isheqerit dhe thekra.Blegtoria eshte me e zhvilluar ne pjesen malore te vendit.Vlera te medha ekonomike kane edhe pyjet megjithese nje pjese e tyre eshte demtuar nga shiu acid.Çekia dallohet per burimet e saj minerare te cilat jane baza e ekonomise Çeke. Deget kryesore te industrise jane : metalurgjike, mekanike, kimike.Gjithashtu mjaft te perhapura jane perpunimi i porcelanit,kristalit dhe instrumenteve muzikore.
Çekia hapat eparë të zhvillimit ekonomik i ka bërë në kohën e shtetit Austro-Hungarisë. Pas Luftës së Dytë Botërore me vendosjen e shtetit socialist fillon një kthesë në zhvillimin ekonomik të vendit. Me nacionalizimin e minierave, industrisë dhe bankave fillon etapa më e rëndësishme ekonomike. Ndryshimet më të mëdha bëhen me reformen agrare , qëllimi i sëcilës ka qenë ndarja e tokave fshatarëve të varfër. Me një ritëm të shpejtuar gjatë kësaj periudhe të pasluftës ka arritur jo vetëm ti mënjanoj pasojat e luftës , por edhe të ketë një strukturë më të favorshme eknomike, përkatësisht të jetë një shtet industrialo-agrar.
 
Me ndarjen e Çekisë nga Sllovakia , në vitin 1992, ekonomia ka ruajtur strukturën industrialo-agrare. Një zhvillim të tillë pa dyshim i kotribuan baza deri diku e mirë energjetike. Burimi më i rëndësishëm i energjisë është qymyrguri. Burimët më të mëdha të qymyrit gjenden në pellgun Ostrava-Karvin, i cili jep afro 80% të prodhimtarisë.
Republika Çeke është një multi-partiak demokraci pluraliste parlamentare përfaqësuese, me Kryeministrin, si kreu i qeverisë. Parlamenti (Parlament České republiky) është dydhomësh, me Dhomën e deputetëve (çeke: Poslanecká sněmovna) (200 anëtarë) dhe Senati (Çeke: Senati). (81 anëtarë) Presidenti është kreu formal i shtetit me kompetenca të kufizuara dhe të veçanta, më e rëndësishmja për të kthyer faturat në parlament, të emërojë anëtarë të bordit të Bankës Kombëtare Çeke, të emërojë gjyqtarët e gjykatës kushtetuese për miratim të Senatit dhe të shpërndajë Dhomën e Deputetëve në bazë të caktuar rrethana të veçanta dhe të pazakonta. president dhe zëvendës Kryetari i Gjykatës së Lartë emërohen nga Presidenti i Republikës. Ai gjithashtu emëron kryeministrin, si dhe anëtarët e tjerë të kabinetit në një propozim nga ana e kryeministrit. Nga viti 1993 deri në vitin 2012, Presidenti i Republikës së Çekisë është zgjedhur nga një sesion të përbashkët të parlamentit për një mandat pesëvjeçar, me jo më shumë se dy mandate të njëpasnjëshme. Që nga viti 2013 zgjedhjet presidenciale është i drejtpërdrejtë. [60] Miloš Zeman ishte i pari President i zgjedhur direkt Çeke. Qeveria e ushtrimit të pushtetit ekzekutiv të Republikës Çeke buron nga Kushtetuta. Anëtarët e qeverisë janë Kryeministrin, Zëvendës ministra dhe ministra të tjerë. Qeveria është përgjegjëse për Dhomën e Deputetëve. [61] Kryeministri është kreu i qeverisë dhe ushtron fuqi të konsiderueshme, siç është e drejta për të vendosur rendin e ditës për politikën më të jashtme dhe të brendshme dhe të zgjedhur ministrat e qeverisë. aktual Kryeministri i Republikës Çeke është Bohuslav Sobotka, duke shërbyer që nga 17 January 2014 si kryeministër 11 ministri. Anëtarët e Dhomës së Deputetëve zgjidhen për një mandat katërvjeçar nga përfaqësimi proporcional, me një prag zgjedhor prej 5%. Ka 14 rrethe të votimit, të njëjta me rajonet administrative të vendit. Dhoma e deputetëve, pasues i Këshillit Kombëtar Çeke, ka kompetencat dhe përgjegjësitë e parlamentit tashmë i vdekur federal të ish-Çekosllovakisë. Sistemi politik i Republikës Çeke Anëtarët e Senatit zgjidhen në zonat e vetme-vendesh me votim balotazh dy rrumbullakët për një mandat gjashtë-vjeçar, me një të tretën e zgjedhur çdo vit, edhe në vjeshtë. Zgjedhjet e para ishte në vitin 1996, për kushte të ndryshme. Kjo marrëveshje është modeluar sipas Senatit të SHBA-sw, por secili elektorale është përafërsisht të njëjtën madhësi dhe sistemi i votimit të përdorura është një balotazh dy-rrumbullakët. Senati është e papëlqyeshme në mesin e publikut dhe vuan nga pjesëmarrja e ulët e zgjedhjeve.
 
Republika Çeke ka një ekonomi të zhvilluar,  të ardhura të larta  me një normë për frymë PBB-së që është 87% e mesatares së Bashkimit Evropian.  Më të qëndrueshme dhe të begatë e shteteve post-komuniste, Çeke Republika përjetoi një rritje prej mbi 6% në vit në tri vitet e para shpërthimit të krizës së fundit ekonomike globale. Rritja ka qenë e udhëhequr nga eksportet për në Bashkimin Evropian, sidomos në Gjermani, dhe investimet e huaja, ndërkohë që kërkesa e brendshme është ringjallur.
 
Pjesa më e madhe e ekonomisë është privatizuar, duke përfshirë bankat dhe telekomunikacionit. Një anketë e vitit 2009, në bashkëpunim me Shoqatën Ekonomike Çeke gjeti se shumica e ekonomistëve çekë në favor të liberalizimit të vazhduar në shumicën e sektorëve të ekonomisë.
 
Vendi ka qenë anëtar i zonës Shengen që nga 1 maj 2004, të paturit e kontrolleve kufitare hiqet, plotësisht të hapur kufijtë e saj me të gjithë fqinjët e saj (Gjermania, Austria, Polonia dhe Sllovakia) më 21 dhjetor 2007. Republika Çeke u bë anëtare e Organizatës Botërore të Tregtisë më 1 janar 1995. në vitin 2012, Gati 80% e eksporteve çekë shkoi, dhe më shumë se 65% e importeve çekë erdhi nga, shtetet e tjera anëtare të Bashkimit Evropian.
 
Republika Çeke do të bëhet ekonomia e 49-të më e madhe në botë deri në vitin 2050 me një GDP prej US $ $ 342 miliardë.Monetary policy is conducted by the Czech National Bank, whose independence is guaranteed by the Constitution. The official currency is the Czech crown, and it had been floating until 7. 11. 2013, when the central bank temporarily pegged the exchange rate at 27 crowns per euro in order to fight deflation.When it joined EU, the Czech Republic obligated itself to adopt the euro, but the date of adoption has not been determined.
 
The Programme for International Student Assessment, coordinated by the OECD, currently ranks the Czech education system as the 15th best in the world, higher than the OECD average. The Czech Republic is ranked 24th in the 2015 Index of Economic Freedom.
 
Leading Czech transportation companies include Škoda Auto (automobiles), Škoda Transportation (tramways, trolleybuses, metro), Tatra (the third oldest car maker in the world), Karosa (buses), Aero Vodochody (airplanes) and Jawa Motors (motorcycles). <nowiki>http://www.worlddiplomacy.org</nowiki> states that "Elections in 2013 brought a new government for the Czech republic. Although starting off 2013 rather weakly, the economy rebounded strongly in the coming quarters and most recently (Q1,2015) the economy has enjoyed the fastest GDP increase in the entire EU, clocking at 2.8% compared with Q4,2014, or 3.9% year-on-year.
 
In November 2015, Czech GDP growth was 4.5%, giving the Czech economy the highest growth rate in Europe.
 
Unemployment rate is at 4.1%, giving the Czech Republic the lowest unemployment rate in the whole European Union
 
== Demografia ==