|
=== Sfondi ===
ToponimetToponime të tilla si ''[[Arbanashka (Prokuplë)|Arbanashkë]]'' (sr.Arbanaška) dhe ''Gjakë'' (Đjake) tregontregojnë se njëprania prani shqiptarshqiptare në rajoneverajonet Toplicëe Toplicës dhe MoravëMoravës jugore (që ndodhet në veri-lindje të Kosovës bashkëkohore) ështëdaton që nga mesjeta e vonshmevonë.<ref>Uka, Sabit (2004). ''Jeta dhe veprimtaria e shqiptarëve të Sanxhakut të Nishit deri më 1912''. Verana. fq. 244-245. ISBN 9789951864527. "Eshtë, po ashtu, me peshë historike një shënim i M. Gj Miliçeviqit, i cili bën fjalë përkitazi me Ivan Begun. ''Ivan Begu'', sipas tij ishte pjesëmarrës në Luftën e Kosovës 1389. Në mbështetje të vendbanimit të tij, ''Ivan'' Kullës, fshati emërtohet ''Ivan Kulla'' (Kulla e Ivanit), që gjendet në mes të Kurshumlisë dhe Prokuplës. M. Gj. Miliçeviqi thotë: "Shqiptarët e ruajten fshatin Ivan Kullë (1877-1878) dhe nuk lejuan që të shkatërrohet ajo". Ata, shqiptaret e Ivan Kullës (1877-1878) i thanë M. Gj. Miliçeviqit se janë aty që nga para Luftës se Kosovës (1389). [12] Dhe treguan që trupat e arrave, që ndodhen aty, ata i pat mbjellë Ivan beu. Atypari, në malin Gjakë, nodhet kështjella që i shërbeu Ivanit (Gjonit) dhe shqiptarëve për t’u mbrojtur. Aty ka pasur gjurma jo vetëm nga shekulli XIII dhe XIV, por edhe të shekullit XV ku vërehen gjurmat mjaft të shumta toponimike si fshati ''Arbanashka'', lumi ''Arbanashka'', mali ''Arbanashka'', fshati ''Gjakë'', mali ''Gjakë'' e tjerë. [13] Në shekullin XVI përmendet lagja shqiptare Pllanë jo larg Prokuplës. [14] Ne këtë shekull përmenden edhe shqiptarët katolike në qytetin Prokuplë, në Nish, në Prishtinë dhe në Bulgari.[15].... [12] M. Đj. Miličević. ''Kralevina Srbije, Novi Krajevi''. Beograd, 1884: 354. "Kur flet mbi fshatin Ivankullë cekë se banorët shqiptarë ndodheshin aty prej Betejës së Kosovës 1389. Banorët e Ivankullës në krye me Ivan Begun jetojnë aty prej shek. XIV dhe janë me origjinë shqiptare. Shqiptarët u takojnë të tri konfesioneve, por shumica e tyre i takojnë atij musliman, mandej ortodoks dhe një pakicë i përket konfesionit katolik." [13] ''Oblast Brankovića, Opširni katastarski popis iz 1455 godine'', përgatitur nga M. Handžic, H. Hadžibegić i E. Kovačević, Sarajevo, 1972: 216. [14] Skënder Rizaj, T,K "Perparimi" i vitit XIX, Prishtinë 1973: 57.[15] Jovan M. Tomić, ''O Arnautima u Srbiji, Beograd'', 1913: 13."</ref><ref name=Maynard2009/> Për shkak tëPas luftërave Osmane-HabsburgëveHabsburge, dheme pasojatnxitjen e tyre, autoriteteve osmane shqiptarët nga Shqipëria veriore dhe Kosova perëndimore bashkëkohorbashkëkohore u vendosvendosën nëpër trojattroje te tjera të Kosovës dhe rajonet tëe Toplicës dhe Moravës në. Këto vendojse datojnë në gjysmën e dytë të shekullit të 18-të, në kohë të nxitura nga autoritetet osmane.{{sfn|Jagodić|1998|loc= para. 10, 12}}<ref name=Maynard2009/> Në prag të shpërthimit të raundit të dytë të armiqësive nëkonflikteve mes të Serbisë dhe Perandorisë Osmane në 1877, një dukshmenje tëpopullsi popullsisëe muslimanemadhe kamuslimane ekzistuarbanonte në rrethet e Nishit, Shehirqojt (sot: Pirot), Vranjës, Leskocit, Prokuplës dhe Kurshumlisë.{{sfn|Jagodić|1998|loc= para. 4}} Pjesët rurale të luginatluginave etë Toplicës, Kosanicës, Pustarekës dhe Jabllanicës edhedhe fqinjzonat tëfqinje brendshme gjysmë-malormalore ishteishtin etë banuarbanuara nga një popullsi kompakte muslimanmuslimane shqiptare, ndërsa serbët në ato zona jetonin pranë gojëtgrykëderdhjeve e të lumenjve dhe shpatevenë malorshpatet dhemalore. tëTë dy popujt kishin banuarbanonin edhe rajone të tjera të pellgut jugor etë lumit MoravëMoravës.{{sfn|Jagodić|1998|loc= para. 4, 9}}<ref name=Lukovic2011>Luković, Miloš (2011). "[http://www.jstor.org/stable/42640413?seq=1#page_scan_tab_contents Development of the Modern Serbian state and abolishment of Ottoman Agrarian relations in the 19th century]". ''Český lid''. '''98'''. (3): 298. "During the second war (December 1877 — January 1878) the Muslim population fled towns (Vranya (Vranje), Leskovac, Ürgüp (Prokuplje), Niş (Niš), Şehirköy (Pirot), etc.) as well as rural settlements where they comprised ethnically compact communities (certain parts of Toplica, Jablanica, Pusta Reka, Masurica and other regions in the South Morava River basin). At the end of the war these Muslim refugees ended up in the region of Kosovo and Metohija, in the territory of the Ottoman Empire, following the demarcation of the new border with the Principality of Serbia. [38] [38] On Muslim refugees (''muhaciri'') from the regions of southeast Serbia, who relocated in Macedonia and Kosovo, see Trifunovski 1978, Radovanovič 2000."</ref> Popullsia myslimane, enë pjesën më të madhe të zonës ishtepërbërëhej enga përbërëshqiptarë prejfolës shqiptarëvetë etnikedialektit gegëgeg. dheKishte megjithashtu turqitedhe turq të vendosuracilër ishin të vendosur në qendrat e ndryshme urbane.{{sfn|Jagodić|1998|loc= para. 4, 5, 6}} Një pjesë e turqve ishin në fakt me origjinë shqiptare.{{sfn|Jagodić|1998|loc= para. 11}} Muslimanët në qytetet Nish dhe Shehirqoj (sot: Pirot) ishin turqishtfolës; në Vranjë dhe Leskoc ishin turqishtfolës dhe shqipfolës; në Prokuplë dhe Kurshumli ishin shqipfolës.{{sfn|Jagodić|1998|loc= para. 4, 5, 6}} Romët myslimane ishin gjithashtu të pranishëm brenda këtokësaj zonatzone dhe më të gjerë.<ref name=Malcolm1998rom/> Ndërkohë, ka pasur edhe një numër i vogël itë refugjatëverefugjatësh çerkezeçerkezë që u vendosën në zonë nga osmanët gjatë viteve 1860-të, pikërisht në afërsi të kufirit të atëhershëm të rrethinatrrethinave etë Nishit.<ref name=Popovic1991>Popovic, Alexandre (1991). "[http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/02634939108400735 The Cherkess on Yugoslav Territory (A Supplement to the article "Cherkess" in the Encyclopaedia of Islam)]". ''Central Asian Survey''. '''10'''. (1/2): 68, 73.</ref>
<gallery class="center">
|
