Gjeografia e Kosovës: Dallime mes rishikimesh

[[Prishtina]] është kryeqyteti i [[Kosovë]]s nga qendrat e tjera të Gadishullit Ballkanik është 90 km nga [[Shkupi]], 120 nga [[Nishi]], mbi 200 nga [[Sofja]] rreth 300 km [[Tirana]] dhe [[Beogradi]], rreth 350 [[Selaniku]], pastaj me [[Podgoricë]]n dhe [[Sarajevë]]n diçka më larg. Edhe gjatgjatë historisë nëpër Kosovë kalonin rrugë të rëndësishme, qoftë nga Adriatiku ([[Lezha]]), nga veriu ( Evropa QendroreQëndrore-Beogradi), nga lindja ([[Stambolli]]) ose nga jugu ( Selaniku).

Kosova ka formë shumshumë të përshtatshme. Në skajet e saj shtrihen malet e larta, të mesme dhe të ultaulëta, ndërsa në pjesët e brendshme janë fushat, luginat dhe malet e ulëta. Kosova ka një sipërfaqe prej 10.887 km2. me sipërfaqe është vend i vogël, më i vogël se [[Shqipëria]] për 2,6 herë.

Kosova kufizohet me Shqipërinë, MaqdoninëMaqedoninë, Serbinë dhe Malin e Zi. Kufiri i Kosovës me vendet fqinje kryesisht kalon nëpër male dhe ka karakter natyror. Edhe pse është kufi natyror, ai nuk është etnik sepse rreth kufirit të Kosovës jetojnë shqiptarët në trojet e veta. PosPor në Shqipëri shqiptarët jetojnë edhe në krahinën e [[Plava|Plavës]]- [[Gucia|Gusisë]], [[Rozhaja|Rozhajës]] dhe në [[Rrafshnalta e Pështërrit|Pështër]], në [[Lugina e Preshevës|Luginën e Preshevës]], [[Medvegja|Medvegjës]]( Serbi),Bujanovcë (Serbi) në Karadakun e Kumanovës, Karadakun e Shkupit, në Fushën e Shkupit,në malet e Sharrit, në fushën e Pollogut ( Maqedoni).

Kosova edhe pse ka një sipërfaqe të vogël ka përbërbërjepërbërje të llojlljshme gjeologjike me shkëmbinjë prej kohërave më të vjetra e deri në epokën më të re gjeologjike.

* Zona Dardane ( Rodope) Kësaj zone i takon pjesa lindore e Kosovës.Në lindje hasen shkëmbinjtë metamorfik, serpentinorë, shtrsashtresa vullkanogjene e Trepçës, e cila përmbanë xehrore plumbi, zingu etj.

* Zona e Vardarit, kësaj zone i takojn vistviset në anën e majt të lmitlumit Vardar.

* Zona Dinarite, kësaj zone u takon pjesa perëndimore tëe Kosovës.Dinaritet e brndshmebrendshme – Mali Mokna, mali Ii Thatë dhe Bjeshkët e Nemuna janë të përbëra në pjësën më të madhe prej gëlqerorëve të mezozoikut. PosPërveç gëlqerorëve hasen edhe konglomeratet, kuarcitet, rënorët, argjilet, pastaj shtresat vullkanogjne etj.

* Zona e Korabit në Kosovë i takon pjesapjesës ese Sharrit dhe pjesapjesës jugore e basenit të Dukagjinit. Këtu shtresat e [[mezozoiku]]t kanë përhapje të gjerë. Ato e përbëjnë Koritnikun, Cvilenin, Oshllakun etj.

* Shkëmbinjtë magmatik të moshës së paleozoikut janë granitet e masivit të Bujanocit dhe tëzonëstë zonës së Sharrit. Shkëmbinjtë mezozoik në Kosovë kanë shtrirjetështrirje të gjerë dhe paraqiten si shtresa të gëlqerorëvegëlqerore.

* Shtresat e terciarit në Kosovë gjenden në basenin e Kosovës, të Dukagjinit, të Drenicës, të Llabit dhe të Anamoravës. Të kohës së terciaritjanëterciarit janë edhe derdhjet vullkanike të Stantërgut, Kishnicës, Janjevës, Strezocit, Novobërdës dhe Moravës së Binçës.

* Formacionet neogjene janë zhvilluar liqenet me shtresa të thella të qymyrit dhe krijesat vullkanogjene. Shtresat e miocenit i kanë mbushur basenet e Dukagjinit, tetë Moravës së BinçesBinçës, të krivarekës. Këto shtresa janë të përbëra prej argjilliargjili, ranorëve, zhavorit, konglomerateve, gëlqerorëve, tufeve etj.

* Formacionet e kuaternarit në Kosovë Ii mbulojnë pjesët e rrafshta dhe shtretërit e lumenjëve, sidomos të Drinit të Bardhë, të Sitnicës, të Moravës së Binçës etj., pastaj terracat lumore, rrafshet aluiviale, shtresat deluviale, materialet morenore etj.

:'''''Artikulli kryesorëkryesor : [[Relievi i Kosovës]] '''''

Malet përbëjnë rreth 63% të territorit dhe ndahen në disa grupe: malet periferike dhe qendroreqëndrore, të larta, të mesme dhe të ulëta.Malet periferike kankanë pozitpozitë skajore nenë formformë vragmalesh,grupmalesh,dhe malesh tetë vequaraveçuara.

:'''''Artikulli kryesorëkryesor : [[Klima e Kosovës]]'''''

Klima e Kosovës ka lidhje me pozitën gjeografike të saj. Shtrirja në gjerësinë e mesme gjeografike, klima e Kosovës varet nga [[sasia e nxehtësisë]] që vjen nga Dielli, afërsia e detit Adriatik, lugina e Vardarit, hapja ndaj veriut, lartësia mbidetare mbi 400 m400m, shtrirja e maleve të larta në perëndim, jug e veri dhe e maleve të ulëta e të mesme në lindje e juglindje.

Rrethanat e tilla gjeografike ndikojnë që klima e Kosovës të ketë tipare të veçanta në pjesën perëndimore e lindore, në fusha, kodrina e male. Pra, veçoritë klimatike ndryshojnë nga perëndimi në drejtim të lindjes dhe prej veriu kah jugu. Për të kuptuar më mirë veçoritë klimatike të Kosovës duhet njohur elementet e klimës si: diellosjen, temperaturën, reshjet, shtypjen atmosferike , ererat erërat.

Malet periferike kanekanë pozitepozitë skajore nenë formeformë vargmalesh dhe malesh tetë vequaraveçuara. Malet qendroreqëndrore janejanë memë tetë ulta , zenezënë memë pak siperfaqesipërfaqe dhe shtrihen nenë territorin e KosovesKosovës .

Ka klimeklimë tetë ndyshueshme kontinentale.

:'''''Artikulli kryesorëkryesor : [[Hidrografia e Kosovës]]'''''

Hidrografia është element i rëndësishëm natyrorënatyror. Pasuria në ujëraujërat sipërfaqësor dhe nëntokësore varet nga përbërja gjeologjike.(shtresat ujëmbajtëse e ujëlëshues), format e relievit, klima (temperatura, reshjet, erërat etj), mbulesa vegjetative dhe ndikimi i njeriut në rregullimin e shtretërve dhe shfrytëzimit të ujit për nevoja të ndryshme.

Kosova ka rrjet mjaft tetë pasur tetë lumenjëve ku memë tetë rendësishmit janë: Drini i bardhebardhë,Ibri,Lepenci,Sitnica etj.Gjithashtu është e pasur edhe me liqene(artificiale)si :Liqeni i Batllavës,Liqeni i Badovcit,Liqeni i Ujëmanit etj.

:'''''Artikulli kryesorëkryesor : [[Tokat e Kosovës]]'''''

Në territorin e Kosovës për shkak të llojllojshmërisë së relievit, përbërjes gjeologjike, kushteve klimatike, hidrografike, floristike dhe veprimit të njeriut për kohë të gjatë historike, janë formuar toka të ndryshme, e një pjesë e tyre edhe ka pësuar ndryshime. Mirëpo pjesa më e madhe e territorit ( 56%) është e mbuluar me toka të cilësisë së dobët, një pjesa tjetër e konsiderushme (29%) është me toka të cilësisë mesatare dhe pjesa më e vogël (15%) me toka të cilësisë së mirë. Tokat e cilësiscilësisë së mirë dhe mesatare zënzënë rreth 44% të fondit të tokës dhe ato përbëhen prej tokave humusore( 11%, (kryesisht nenë Rrafshin e Kosovës),tokave tetë murrme karborante( 8.4%), aluviale( 7.8%), smonicave,renzinave dhe tokave të zeza.

:'''''Artikulli kryesorëkryesor : [[Bota bimore dhe shtazore e Kosovës]]'''''

Relievi i llojllojshëm, përbërja e larmishme pedologjike, klima e llojllojshme dhe pasuria me ujraujëra , kankanë ndikuar në llojllojshmërinë e botës bimore dhe shtazore të Kosovës. Hapja e sipërfaqeve nën pyje, kullosa e livadhe si dhe prerja e pandërprerë e pyjeve, dukshëm e kanë varfëruara pasurinë bimore dhe shtazore. Bashkësia e bimëve livadhore është mjaft e pasur, sidomos në pjesën perëndimore, ku ka më shumë livadhe e kullosa për shkak të reshjeve më të shumta dhe mundësisë së ujitjes së sipërfaqeve nën livadhe. Drunjtë endemik të vjetërsisë terciare janë disa: rrubulli, arneni, pisha e bardhë, pisha e zezë dhe selvia.

SiperfaqjaSipërfaqja e tokesetokës së KosovesKosovës është e ndarndarë nenë 2 pjesepjesë, nenë pjesenpjesën e pareparë kemi tokë bujqesorebujqësore e cila permbushpërmbush kriteret perpër bujqesibujqësi, ndersandërsa pjesa tjetertjetër e tokestokës se Kosoves eshteështë e mbuluar me male, gjë qe mohon kushtet perpër zhvillimin e bujqesisbujqësisë nenë ato pjesepjesë. SiperfaqjaSipërfaqja memë e mirmirë perpër bujqesibujqësi eshteështë Rrafshi i DugagjinitDukagjinit dhadhe Fusha e KosovesKosovës, mirmirëpo pokëto ketosipërfaqe siperfaqejanë jantë te zevendesuarazëvendësuara me rrugrrugë,shtepi shtëepi,ndertesa ndërtesa, kjo eshte atrsyaështë searsyeja pse Kosova nuk mundëmund tit'i mbush nevojat e veta ushqimore.