[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v rregullim i vogel
Rreshti 1:
{{pp}}
 
<div class="thumb tright"><div class="thumbinner" style="width:300px;">
[[Skeda:Volcano scheme.svg|300px]]
Line 9 ⟶ 8:
| 9. Shtresat e llavës të krijuara nga erupcioni<br />10. Fyti i vullkanit <br />11. Koni parazitik<br />12. Zvarritja e llavës<br />13. Dalja<br />14. Krateri<br />15. Tym vullkanik
|}</div></div>'''Vullkani''' - '''Vullkanet''' janë forma të ngritura në [[Tokë]], të cilat krijohen me shkarkimin e masës së zjarrtë-magmës, gazeve dhe avujve nga brendia e Tokës në sipërfaqe. Proceset e ndryshme të lidhura me to quhen ''vullkanizëm''.
Vullkani paraqet një dukuri sipërfaqësore në formë kupe. Kupa me kanal ose ndonjë çarje është e lidhur me brendinë e Tokës, nëpër të cilën lëvizë masa e zjarrtë dhe e lëngët-magma (nëse magma del në sipërfaqen e Tokës atëherë quhet lavë), gazrat, avulli e produktet tjera dhe shkarkohen në sipërfaqe. Ky proces i shkarkimit quhet ''erupcionerupsion''. Në majë të kupës gjendet krateri në formë hinke. Anash kupës vullkanike shpeshherë çfaqen kupa dhe kratere parazite.
vullkanet jane gryka , ku materiali i zjarrte shkembor del nga brendesia e tokes.
Magama duke u nisur nga vatra e vullkanit, e cila gjendet në trysni të madhe është e lëvizshme. Magma kur ngurtësohet në brendi të korës së Tokës formon shkëmbinj të brendshëm magmatik ose të shpërthejë e të derdhet në sipërfaqe- vullkanizmi ose '' magmatizmi efuziv''
 
Si produkt kryesor i erupcionit vullkanik është lava, me një temperaturë 1000-1300 gradë celsius, dendësinë zakonisht e ka si të magmës dhe varet nga përbërja kimike, e në rend të parë nga përbërja e silicit. Kështu, lava bazike ose e bazaltit përmban 40-52% silic, e cila është më e lëngshme, ka ngjyrë të errët dhe lëviz shpejt, deri 30 km/orë. Lava acide përmban 65 – 80% silic, është më e dendur, ka ngjyrë më të çelët dhe lëviz më ngadalë se ajo bazike.
 
'''Format vullkanike'''-Me derdhjen dhe ftohjen e lavës si dhe grumbullimin e materialit tjetër vullkanik formohen forma të veçanta të relievit. Këto janë ''forma vullkanike'', ku më të rëndësishmet janë: '' kupat vullkanike'' dhe ''platot ose pllakat vullkanike''. Lartësia e kupave vullkanike është e ndryshme,prej disa dhjetëra deri në disa mijëra metra. P.sh., kupa e vullkanit [[Çimboraso]] në [[Ande]] ka lartësinë 6310 m, etj. Derisa lava e dendur acidike formon kupa vullkanike, lava bazike formon pllaka vullkanike. Kurse në [[Dekan]] të Indisë lava mbulon një sipërfaqe rreth 650 000 km2, shpeshherë ndodh që lava e kushtëzuar nga relievi përgjatë ndonjë lugine të rrjedhë në formë të lumit, e të rrezikojë shumë vendbanime përreth.
 
== Kufij të ndryshëm rrasorë ==
 
=== Tipet e vullkaneve ===
[[Skeda:Vulcao16.gif|thumb|350px|Pamja skematike e tipeve të vullkaneve]]
Varësisht nga përbërja dhe mënyra e derdhjes së lavës, dallojmë shumë tipa të vullkaneve, por më kryesorë janë: tipi i [[VezuvitVezuvi]]t, i [[Havajeve]] dhe [[Monpele]].
 
=== Tipi i Vezuvit ===
Line 41 ⟶ 39:
Pasoja shkaterrimtare
 
* Vezuvi, Itali, 79 e.s.--Pompei rrafshohet, rreth 20 000 te vrare
* Tambora,Indonezi,1815--92 000 njerez vdiqen nga uria
* Krakatau, Indonezi, 1883--36 500 u mbyten nga tsunami qe u shkaktua
* Mali Pele, Martinike, 1902--Pothuaj 30 000 vete u varrosen nën hi
* Kelut, Indonezi, 1919--Mbi 5000 vete u mbyten nen balte
* Agung, Indonezi, 1963--1200 vete u asfiksuan nga hiri i nxehte
* Shen Helena, SHBA, 1980--61 te vdekur, u shkaterrua nje zone e madhe
* Ruiz, Kolumbi, 1985--25 000 te vdekur nga permbytja me balte
* Mali Pinatubo, Filipine, 1991--800 te vdekur nen rrenoja dhe nga semundjet
* Ishulli I Monserratit, 1995--Shumica e ishullit u be e pabanueshme
 
:{|
| width=50% |
* [[Avachinsky]]-[[Koryaksky]], [[KamchatkaGadishulli PeninsulaKamchatka|Kamchatka]], [[Rusia]]
* [[Colima (volcano)|Colima]], [[MeksiaMeksika]]
* [[Mount Etna]], [[SicilySicilia]], [[Italia]]
* [[Galeras]], [[Kolumbia]]
* [[Mauna Loa]], [[Hawaii]], [[ShBA]]
* [[Mount Merapi, Central Java|Merapi]], [[Indonezia]]
* [[Nyiragongo]], [[Kongo]]
* [[MountMali Rainier]], [[Washington]], [[ShBA]]
| width=50% |
* [[Sakurajima]], [[Japonia]]
* [[Santamaria (volcano)|Santamaria/Santiaguito]], [[Guatemala]]
* [[Santorini]], [[Greqia]]
* [[TaalVullkani Volcano]]Taal, [[Filipinet]]
* [[Teide]], [[CanaryIshujt IslandsKanarie]], [[Spanja]]
* [[Ulawun]], [[Papua NewGuinea Guineae Re]]
* [[MountMali Unzen]], [[Japonia]]
* [[Vezuvi]], [[Italia]]
|}
 
[[Skeda:Olympus Mons.jpeg|thumb|200px|[[Olympus Mons]] ([[Latin]], "Mount Olympus") në [[Marsi (planet)|Mars]].]]
== Efektet e vullkanëve ==
 
== Vullkanet në planetet tjera ==
[[Skeda:Olympus Mons.jpeg|thumb|200px|[[Olympus Mons]] ([[Latin]], "Mount Olympus") në [[Marsi (planet)|Mars]].]]
 
== Referencat ==
{{refreflist}}
 
== Lidhje të jashtme ==