Republika e Teksasit: Dallime mes rishikimesh

[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
v Bot: Migrating 47 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q170588 (translate me)
zgjërova artikullin
Rreshti 1:
'''Teksasi''' apo(anglisht: ''Texas''; spanjisht: ''Texas'' ose ''Tejas''), zyrtarisht '''Republika e Teksasit''' (anglisht: ''Republic of Texas''; spanjisht: ''República de Texas''), ishte shtet sovran dhe i pavarur në Amerikën Veriore mes viteve, i ndodhur mes Shteteve të Bashkuara dhe Meksikës, gjatë viteve [[1836]]-[[1846]]. ThemeluarRepublika sipretendonte republikëtruallin e pavarur nga Meksika pas RevolucionitsotëmTeksasit, shteti i ri vuri pretendime mbi një sipërfaqe që përfshinte territorin e sotëmShtetit të Teksasit, si dhe pjesë të Nju MeksikosNiumeksikos, Oklahomës, Kansasit, Kolorados, dhe Wyoming, ndërsa si mbështjetje juridike për këtë merreshin Traktatet e Velaskos mes Teksasit dhe MeksikësUajomingut. Kufiri lindor me ShtetetQytetarët e Bashkuarasaj unjiheshin caktuasi nga Traktati Adams-Onís ndërmjet SHBA-ve dhe Spanjës më 1819. Çështja e kufirit jugor dhe atij më perëndimor mbeti e pazgjidhur gjatë tërë ekzistencës së republikës; Teksasi pretendonte kufirin në lumin Rio Grande, ndërsa Meksisa lumin Nueces. Kjo mosmarrëveshje do të bëhej ngacmim i Luftës Meksikano-Amerikane, pas aneksimit të Teksasit nga SHBA-tëteksianë.
 
Provinca e Teksasit, e njohur në literaturën amerikane si Teksasi Meksikan, shpalli pavarësinë nga Meksika gjatë Revolucionit të 1836-s. Lufta për pavarësi mbaroi më 21 prill 1836, por Meksika nuk pranoi me e njohë Republikën e Teksasit, dhe konflikte të herëpashershme vijuan mes dy vendeve deri në të 1840-at. Shtetet e Bashkuara e njohën Republikën e Teksasit në mars 1837, por shkaguan me e aneksu territorin.<sup>[[Republic of Texas|[1]]]</sup>
 
Republika mbështeste pretendimet për kufijtë e saj në Traktatet e Velascos, marrëveshjet që Teksasi kishte nënshkru në fund të luftës me kryetarin e mundur dhe të zënë rob të Meksikës, Antonio López de Santa Anna. Kufiri lindor qe caktu me Traktatin Adams–Onís të 1819-s mes Shteteve të Bashkuara dhe Spanjës, i cili njihte lumin Sabinë si kufi lindor të Teksasit spanjoll dhe kufi perëndimor të territorit të Mizurit. Sipas Traktatit Adams–Onís, Shtetet e Bashkuara kishin heqë dorë nga pretendimet mbi tokat spanjolle në lindje të Maleve Roki dhe në veri të lumit Riogrande, të cilat pretendonte se i takonin sipas Blerjes së Luizianës më 1803.
 
Kufijtë jugorë dhe perëndimorë me Meksikën vijuan me u diskutu gjatë gjithë ekzistencës së republikës. Teksasi pretendonte Riogranden si kufi jugor, ndërsa Meksika këmbëngulte në vijëndarëse mbi lumin Nueces. Shtetet e Bashkuara e aneksuan Teksasin më 29 dhjetor 1845, dhe e pranuan si shtetin e 28-të të Bashkimit. Zyrtarisht, republika ia barti pushtetin shtetit të sapoformuar më 19 shkurt 1846. Por Shtetet e Bashkuara trashëguan mosmarrëveshjen rreth kufijve jugorë e perëndimorë me Meksikën, çka çoi drejt Luftës Meksikë–ShBA të viteve 1846–48.
 
{{gjeo-cung}}