Japonia: Dallime mes rishikimesh
[redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Rreshti 9:
{{kryesor|Historia e Japonisë}}
=== Parahistoria ===
15.000 vjet më parë, Japonia ende ishte i lidhur në kontinent, arkipelag kishte bashkuar kontinentin aziatik në veri me Siberi aktuale dhe perëndim me Gadishullin Korean, ishte epoka e akullnajave, për shkak të të ftohtit kafshët emigruar në lindje të 'Eurasia, dhe njerëzit, të cilët ishin ende vetëm gjuetar-mbledhës, i ndoqi ata për të marrë ushqim.
Pra, ishte e populluar Japoni, ata që duhet të më pas kanë bërë të Ainu moderne.
Ti e di pothuajse asgjë në moshën Japanese paleolitike, vetëm kohët e fundit disa mbetje janë zbuluar.
Në krahasim me Jomon, përdorimit contraddistindo e qeramikës periudhën e ardhshme, Paleolitit është quajtur në mudoki Jidai Japanese (periudha e mungesës së qeramikës)
==== Koha Paleolitike ====
Line 49 ⟶ 44:
Për të theksuar është se feudalizmi në Japoni, lindi pak më parë se në [[Evropë]] dhe përfundoi shumë më vonë.
=== Hapja me botën. Shekulli XX. ===
Me 31 Mars, 1854, Commodore Matthew Perry dhe "Anije e zezë të Shteteve të Bashkuara të marinës detyruar hapjen e Japonisë në Perëndim me Konventën e Kanagawa. Lufta Boshin e 1867-1868 çoi në abdikimit të Shogunate dhe restaurimin Meiji, krijimin e një qeverie përqëndruar rreth perandorit. Japonia ka miratuar institucionet e shumta perëndimore, duke përfshirë një sistem ligjor, një ushtri moderne dhe një sistem parlamentar, kjo e fundit modeluar mbi britanikët, me Hirobumi Ito si Kryeministër në 1882.
Periudha Meiji e reformave transformuar Perandoria e Japonisë në një fuqi botërore, e cila filloi në disa konflikte ushtarake për të rritur qasjen e tij ndaj burimeve natyrore dhe ndikimin e saj në Kore dhe Kinë, si Lufta e parë Sino-Japoneze (1894- 1895), dhe lufta ruso-japoneze (1904-1905). Me këtë të fundit për herë të parë një vend Asian mundi një fuqi evropiane. Në vitin 1910, Japonia kontrolluar Kore dhe gjysmën jugore të Sakhalin. Një vit më pas, traktatet e pabarabarta nënshkruar nga Japonia me fuqitë perëndimore janë anuluar.
Fillimi i shekullit XX e pa një periudhë të shkurtër të "demokracisë" Taisho errësuar nga rritja e ekspansionizmit japonez dhe militarizimit. Lufta e Parë Botërore ka lejuar Japonia, e cila luftoi në anën e aleatëve fitimtarë, për të zgjeruar sferën e saj të influencës në Azi dhe zotërimet e saj koloniale në Paqësor. Ndërsa vetëm ultimatumi i Britanisë së Madhe dhe Shteteve të Bashkuara bëri të heqin dorë Japoninë nga Kina në një nga vasalët e tij (cfr. "Lista e njëzet e një kërkesa"). Në vitin 1920 Japonia u bashkua me Lidhjen e Kombeve, duke u bërë një anëtare e Këshillit të Sigurimit, por në vitin 1933 ai erdhi si pasojë e kritikave të pushtimit të Mançurisë në vitin 1931. Në vitin 1936 ai nënshkroi-Kominternit Anti Paktin e me Gjermaninë naziste, u bashkuar me Aksi në 1940 (Paktit trepalësh).
Japonia sulmoi pjesën tjetër të Kinës në vitin 1937, duke filluar dytë Sino-Japoneze Luftës. Në përgjigje të veprimeve të tij, disa shtete perëndimore, duke përfshirë kryesisht në Shtetet e Bashkuara, Mbretëria e Bashkuar dhe Holandës, vendosi një embargo ndaj furnizimeve të naftës dhe sanksione të tjera. 7 December, 1941 forca ajrore japoneze, pa shpallur luftë, sulmuan bazën amerikane detare të Pearl Harbor, Hawai, duke shkatërruar atë në masë të madhe. Ky veprim çuar në Luftën e Dytë Botërore në Shtetet e Bashkuara, që katër ditë pasi të marrë nga Gjermania dhe Italia shpall luftë.
Me avancimin e qëndrueshme forcat japoneze janë refuzuar apo shkatërruar. Shtetet e Bashkuara është sjellë më afër Japoni gradualisht, dhe si rezultat ishin në gjendje për të nisur një numër në rritje të bombardimeve strategjik qytete si Tokio dhe Osaka, më në fund duke arritur kulmin me bombardimin atomik të Hiroshimës dhe Nagasakit. Këto sulme të vrarë qindra mijëra japoneze dhe çoi në përfundimin e luftës. 14 gusht 1945, Japonia ranë dakord për një dorëzim pa kushte, i cili u pasua nga organizimi i një gjykatë ushtarake për të ndjekur penalisht udhëheqësit japoneze për krime lufte; të tjerë kriminelë lufte janë gjykuar në gjykatat vendore të Azisë dhe Paqësorit. Perandori Hirohito marrë imunitetin dhe ka mbajtur pozitën e perandorit.
Shumë historianë kritikuan dhe vazhdojnë të kritikojnë punën e bërë nga gjenerali Douglas MacArthur dhe stafin e tij, që synon përjashtimin e perandorit Hirohito dhe të gjithë anëtarët e familjes perandorake të përfshirë në luftë, si parimet Yasuhito Chichibu, Tsuneyoshi Takeda, Yasuhiko Asaka, prince naruhiko higashikuni , era Kotohito Kan'en dhe Hiroyasu Fushimi.
Lufta kushtoi miliona Japoni të jetës dhe shkatërroi pjesën më të madhe të objektit industriale dhe infrastrukturore. Në vitin 1947, Japonia ka miratuar një kushtetutë të re pacifist, duke kërkuar bashkëpunimin ndërkombëtar, duke theksuar të drejtave të njeriut dhe praktikat demokratike. Pushtimi amerikan zgjati zyrtarisht deri 1952. Në vitin 1956, Japonia u bë anëtare e Kombeve të Bashkuara. Në sajë të një programi të zhvillimit agresive industrial dhe me SHBA-ndihmë, ekonomia japoneze u rrit me shpejtësi për t'u bërë ekonomia e dytë më të madh në botë, me një normë mesatare të rritjes prej 10% për katër dekada. Kjo rritje u ndërpre në fillim të viteve nëntëdhjetë, kur vendi pësoi një recesion të rëndë. Që nga viti 2001, Japonia ka filluar të rritet në sajë të reformave të ish-kryeministrit Junichiro Koizumi, dhe gjithashtu rifituar prestigjin ushtarak, së bashku me Shtetet e Bashkuara në luftën kundër terrorizmit.
Më 11 mars 2011, Japonia pësoi tërmetin më të fortë regjistruar ndonjëherë në historinë e saj (dhe një nga më të dhunshëm të të gjitha kohërave), me epiqendër 130 km në brigjet e Sendai; cunami i shkaktuar nga shoku i dhunshëm ka prodhuar shkatërrime të mëdha dhe ka shkaktuar vdekjen e më shumë se 15,000 njerëz, dhe ka krijuar alarm serioz për sigurinë e centraleve bërthamore në vend, në dritën e katastrofës Fukushima Daiichi, e cila ka ndodhur në fabrikë në qytetet bërthamore Fukushima në bregdetit në lindje të vendit.
== Politika ==
|