Wikipedia

Surrealizmi: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
v Bot: Migrating 76 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q39427 (translate me)
v →‎top: clean up, përmirësime tipografike: boterore → botërore (2), fillojne → fillojnë, gjithe → gjithë, jane → janë, kete → këtë, ndermjet → ndërmjet (3), ndersa → ndërsa, nde duke përdorur AWB
Rreshti 4:
Bazën e vet filozofike surrealizmi në fillim e ka kërkuar dhe e ka gjetur te frojdizmi, e më vonë edhe te [[marksizmi]].
 
Si fillim i surrealizmit merret viti 1924, kur [[Andre Bretoni]] ka publikuar programin e tij ''Manifesti i surrealizmit''. Rreth Bretonit janë tubuar edhe shkrimtarë të tjerë, si [[Lui Aragoni]], [[Pol Elyari]] etj., por edhe artistë të tjerë, si piktori [[Salvador Dali]].
 
Organe të surrealizmit kanë qenë revista ''Litérature'' ''(Letërsia)'', e themeluar më 1919 nga Bretoni, Aragoni dhe Supo, si dhe revista ''Révolution surréaliste'' ''(Revolucioni surrealist)'', që e nxirrte Bretoni gjatë periudhës 1924-1929.
Rreshti 13:
 
Lëvizja artistike surrealiste ka filluar të shuhet nga fundi i viteve ’30 të shek. XX, ndërsa ka pushuar së ekzistuari në prag të Luftës së Dytë Botërore.
 
[[Kategoria:Surrealizëm| ]]▼
[[Kategoria:Kultura]]▼
[[Kategoria:Arte]]▼
 
[[zh-min-nan:Chhiau-hiān-si̍t-chú-gī]▼
 
'''Themelimi i levizjes'''
Line 24 ⟶ 18:
Fjala surrealizem u shpik nga Guillaume Apollinaire, u shfaq per te here te pare ne paraqitjen e vepres se tij “Les mamelles de Tiresias”, performuar ne 1917.
 
Lufta e pare boterorebotërore beri qe artistet, baza e te cileve kishte qene Parisi, te shperndaheshin, dhe nderkohe njenjë pjese e mire e tyre u bene pjese e Dadaizmit, me idene se racionaliteti i tepruar dhe vlerat borgjeze kishin sjelle konfliktin dhe luften ne bote. Dadaistet protestonin me ane te manifestimeve te anti-artit, performances, shkrimeve dhe punimeve aristike. Pas luftes ata u rikthyen ne Paris, dhe aktiviteti dadaist vazhdoi.
 
Gjate luftes, Andre Breton, i cili kishte studiuar perpër mjekesi dhe psikiatri, sherbeu ne njenjë spital neurologjik ne te cilin perdori metodat psikanalitike te Zigmund Frojdit, perpër kurimin e ushtareve qe vuanin pasojat e luftes. Gjate takimit me shkrimtarin e ri Jacques Vache, Breton ndjeu se Vache ishte djali shpirteror i shkrimtarit Alfred Jerry. Ai filloi te admironte sjelljen anti-sociale te shkrimtarit dhe perbuzjen e tij ndaj tradites artistike. Me vone Breton shkroi, »Ne letersi, une jam marre me Rimbaud, me Jerryn, me Apollinaire, me Nouveau, me Lautermont, per eshte Jacques Vaches te cilit i detyrohem me shume.
 
Me kthimin ne Paris, Breton u bashkua me aktivitetin Dadaist dhe krijoi gazeten letrate Littérature se bashku me Louis Aragon dhe Philippe Soupault. Ata filluan te eksperimentonin me « shkrimin automatik », te shkruarit ne menyre spontane pa censuruar mendimet e tyre-dhe i publikuan shkrimet e tyre ne kete revista. Breton dhe Soupault u thelluan dhe me tej ne automatizem dhe shkruan « Fushat Magnetike », me 1920.
 
Duke vazhduar te shkruanin, ata terhoqen dhe me shume artiste dhe shkrimtare, dhe filluan te besonin se automatizmi ishte nje taktike me e mire per te sjelle ndryshime sociale se vlerat mbizoteruese te Dadaizmit. Grupi u zgjerua dhe perfshinte Paul Éluard, Benjamin Péret, René Crevel, Robert Desnos, Jacques Baron, Max Morise,[2] Pierre Naville, Roger Vitrac, Gala Éluard, Max Ernst, Salvador Dalí, Man Ray, Hans Arp, Georges Malkine, Michel Leiris, Georges Limbour, Antonin Artaud, Raymond Queneau, André Masson, Joan Miró, Marcel Duchamp, Jacques Prévert, dhe Yve Tanguy.[3]
 
Me zhvillimin e filozofise se tyre, ata filluan te besonin se Surrealizmi mbeshteste idete e tyre se e zakonshmja dhe shprehjet pershkruese te saj jane jetike dhe te rendesishme, por gjithashtu ekzistenca e tyre duhet ti lere rruge te hapur imagjinates ne perputhje me dialektiken Hegeliane. Gjithashtu ata vleresonin dhe dialektiken Marksiste dhe disa teori te tjera te Walter Banjamin dhe Herbert Marcuse.
Line 36 ⟶ 30:
Punimet e Frojdit mbi analizen e endrrave, dhe pavetedijes paten nje rendesi te madhe per Surrealizmit dhe aplikin e praktikave te clirimit te imagjinate. Ata perqafuan Idiosinkracine duke mos pranuar nje idene e nje idiotsie themelore. Me vone Salvador Dali e shpjegoi ne kete forme: “Ka vetem nje ndryshim ndermjet meje dhe nje te cmenduri, une nuk jam i cmendur”
 
PervecPërveç analizes se endrrave, ata theksuan se “dikush mund te kombinoje brenda te njejtit kuader, elemente te cilat nese vendosen prane mund te provokojne efekte te palogjikshme dhe befasuese. Breton perfshiu idene e kesaj pranevenieje befasuese ne manifestin e surrealizmit ne 1924, duke e marre ate nga nje ese e poetit Pierre Reverdy, i cili thonte: “…nje“…një pranevenie e dy apo me shume realiteteve. Sa me distante dhe e vertete te jete lidhja ndermjetndërmjet realiteteve te pranevena, aq me i forte do te jete imazhi- aq me e madhe do te jete fuqia emocionale dhe realiteti poetik”.
 
Grupi synonte te revolucionarizonte eksperiencen njerezorenjerëzore, ne planin personal, cultural, social, dhe ne aspektin politik. Ata donin te clironin njerzit nga racionaliteti i genjeshtert, dhe traditat dhe strukturat kufizuese. Breton deklaroi se qellimi i vertete i surrealizmit ishte “Jete te gjate revolucionit shoqeror, dhe vetem atij!”. Me ketekëtë qellim ne kohe te ndryshme Surrealizmi ka ecur ne njenjë linje me komunizmin dhe anarkine.
 
Ne 1924 ata deklaruan filozofine e tyre ne “Manifestin e Surrealizmit” Ne po te njejtin vit krijuan Bordin e Kerkimeve Surrealiste, dhe filluan publikimin e gazetes “Revolucioni Surrealist”.
Line 44 ⟶ 38:
'''Zgjerimi'''
 
Levizja e mesit te viteve 1920 ishte e karakterizuar nga takimet ne kafene, ku Surrealistet zhvillonin lojta artistike, diskutonin mbi teorite Surrealiste, dhe zhvillonin teknika te ndryshme te piktures automatike. Bretoni fillimisht dyshoi nesenëse artet figurative do ti sherbenin Surrealizmit, sa kohe qe ato dukeshin te ishin pak te lakueshme dhe fleksibel ndaj ndryshimeve dhe automatizmit. Ky dyshim u kapercye me zbulimin e teknikave te reja ne artet figurative.
 
Shume shpejt artistet visual u pershine ne levizje, permendim Giorgio de Chirio, Max Ernst, Joan Miro, Francis Picabia, Yves Tanguy, Salvador Dali, Luis Bunuel, Alberto Giacometti, Valentine Hugo, Meret Oppenheim, Toyen, dhe pas luftes se dyte boterorebotërore: Enrico Donati. Meqenese. Breton admironte Pablo Picasson dhe Marcel Duchampin dhe i ftoi ata te merrnin pjese ne levizje, por aktiviteti i tyre mbeti vetem periferik. Shume shkrimtare te tjere u perfshine ne levizje Dadaisti Tristan Tzara, René Char, and Georges Sadoul.
 
Ne 1925 ne Bruksel u formua njenjë grup autonom surrealistesh. Grupi perfshinte muzikante, poet artistin E.L.T Mesens, piktorin dhe shkrimtarin Rene Magritte, Paul Nouge, Marcel Lacomte, dhe Andre Souris. Ne 1927 ata pershine ne grup dhe Louis Scutainare. Ata mbanin lidhje korrespondence me grupin e Parisit, dhe ne 1927 Gemans dhe Magritte u zhvendosen ne Paris perpër tu bere pjese e rrethit te Bretonit. Artistet, kishin rrenjet e tyre ne Dadaizem dhe Kubizem, ne Abstraksionizmin e Kandinskyt, Ekspresionizem dhe Post-Impresionizem, ne te ashtequajturat arte primitive dhe naive.
 
Pikturat automatike te Andre Massonit ne 1923, shpesh janejanë pranuar si pika e shkeputjes se arteve figurative nga Dadaizmi, sepse fillojnefillojnë te reflektojne ndikime te ideve te pandergjegjshme. NjeNjë tjetertjetër shembull eshteështë Torso i Giacomettit ne 1925, i cili e vulosi artin e periudhes me thjeshtesine e formave dhe me frymezimin nga skulptura paraklasike.
 
Gjithesesi, njenjë shembull i shkelqyer perpër te ndare linjen Surrealiste nga Dadaizmi perdorur shpesh nga ekspertet eshteështë dhe “Makina e Vogel” e ndertuarndërtuar ne 1925 nga Minimaks Dadamaks, apo “The Kiss” nga Max Ernst . E para pergjithesisht ka njenjë nentekst erotik, ndersandërsa e dyta aktin erotik e shfaq hapur dhe ne menyre te drejteperdrejte. Ne te dyten duket qarte ndikimi i Miros dhe stili i Picassos ne linjat fluide dhe mbivendosja e ngjyrave, nderkohe qe e para do te konsiderohet me vone si ndikimi rrymes Pop Art.
 
Giorgio de Chirico, me artin i tij metafizik, ishte njenjë nder figurat me te rendesishmerëndësishme ndermjetndërmjet filozofise dhe aspekteve te vacanta te surrealizmit. NdermjetNdërmjet 1911 dhe 1917, ai adaptoi njenjë stil ornamental te pikturuari, i cili do te perdorej dhe nga pasardhesit e tij. Kulla e kuqe e 1913 shfaq njenjë kontrast te zymte ngjyrash dhe njenjë stil ilustrues i perdorur dhe nga shume piktore te tjere. “Nostalgjia e Poetit” paraqet njenjë figure te larguar nga vezhguesi, dhe jep ballafaqimin e bustit te njenjë njeriu me syze dhe njenjë peshku .
 
Ai gjithashtu ishte njenjë shkrimtar romani Hebdomeros it e cilit prezanton, njenjë seri te arratisjes ne endrraëndrra me njenjë perdorim te pazakonte te piksimit, sintakses, dhe gramatikes dizenjuar perpër te krijuar atmosfere dhe njenjë kornize perpër imazhin e paraqitur. Imazh i cili do te krijonte njenjë forme dekorative perpër surrealizmin, dhe qe do te influenconte dy artistet qe do te ishin lidhur me ngushte me Surrealizmin ne syte e opinionit publik: Dali dhe Magritte. Gjithesesi ai e la grupin Surrealist ne 1928.
 
Ne 1924 Miro dhe Masson aplikuan surrealizmin ne pikture, duke e paraqitur ate ne ekspoziten La Peinture Surrealiste ne 1925, ne Galerine Pierre ne Paris, dhe duke paraqitur piktura te Masson, Man Ray, Paul Klee, Miro, dhe te tjere. Shfaqja konfirmoi se Surrealizmi mund te ishte pjese dhe e arteve figurative (megjithese fillimisht ishte debatuar ne mund te ishte apo jo), dhe teknikat nga Dadaizmi, sic ishte fotomontazhi, filluan te perdorenpërdoren. Ne vitin pasardhes, ne 26 Mars te 1926 Galeria Surrealiste u hap me njenjë ekspozite nga Man Ray. Breton publikoi “Surrealizmi dhe Piktura” ne 1928 e cila permblodhi gjithegjithë levizjen e deri asokohe, megjithese ai vazhdoi ta perditesoje punenpunën e tij deri ne vitin 1960.▼
 
▲[[Kategoria:Surrealizëm| ]]
▲[[Kategoria:Kultura]]
▲[[Kategoria:Arte]]
 
▲[[zh-min-nan:Chhiau-hiān-si̍t-chú-gī]]
▲Ne 1924 Miro dhe Masson aplikuan surrealizmin ne pikture, duke e paraqitur ate ne ekspoziten La Peinture Surrealiste ne 1925, ne Galerine Pierre ne Paris, dhe duke paraqitur piktura te Masson, Man Ray, Paul Klee, Miro, dhe te tjere. Shfaqja konfirmoi se Surrealizmi mund te ishte pjese dhe e arteve figurative (megjithese fillimisht ishte debatuar ne mund te ishte apo jo), dhe teknikat nga Dadaizmi, sic ishte fotomontazhi, filluan te perdoren. Ne vitin pasardhes, ne 26 Mars te 1926 Galeria Surrealiste u hap me nje ekspozite nga Man Ray. Breton publikoi “Surrealizmi dhe Piktura” ne 1928 e cila permblodhi gjithe levizjen e deri asokohe, megjithese ai vazhdoi ta perditesoje punen e tij deri ne vitin 1960.
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Surrealizmi"