[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
përmirësime teknike, zëvendësova: ''''' → ''' (8), '''' → ''' (8) duke përdorur AWB
Rreshti 2:
 
== Biografia ==
 
 
=== Lindja dhe Gjeneza ===
 
 
 
Imam ebu Hanifja ka lindur në Kufe vitin 80 h./699 m. sipas transmetimit të shumicës, sa që të gjithë historianët janë unanim. Prindi i tij ka qenë Thabit bin Zuta El-Farisij. Ky transmetim është transmetim i favorizuar dhe të gjithë ata që e mbështetin këtë transmetim janë të besueshëm. Gjyshi i tij ka qenë prej Kabulli i cili është zënë rob gjatë çlirimit të atyre tokave prej arabëve myslimanë dhe është marrë për robë nga fisi Beni Tejjim bin Tha’lebe. Pastaj është liruar nga robëria dhe për shkak të kësaj lidhjeje ai është njohur se ka qenë me përkatësi nga ky fis Et-Tejjmi. Ky transmetim është nga nipi i ebu hanifes Umer bin Hammad bin Ebi hanife, i cili tregon për gjenezën e tij. Ismaili, vëllai i Umerit, tregon se ebu Hanifja është En-Nu’man bin Thabit bin Nu’man bin El-Merziban dhe thotë: Pasha All-llahun nuk ka qenë asnjë rob nga gjeneza jonë. Por, sidoqoftë gjyshi i tij a ka qenë rob apo jo nuk është me rëndësi, por ky dhe prindi i tij kanë lindur të lirë, gjithashtu nuk e cenon dinjitetin, diturinë dhe famën e ebu hanifes se gjyshi i tij ose prindi i tij ose vet ai se kanë qenë rob, por famën e tij e ka përvetësuar nga talenti i tij, shpirti i pastër, logjika dhe frikë – respekti i tij ndaj All-llahut. Këto cilësi janë ato të cilat e tregojnë dinjitetin e një personi. All-llahu i Lartësuar thotë: “...e s’ka dyshim se te All-llahu më i ndershmi ndër ju është ai që më tepër është ruajtur (këqijat),” (El-Huxhurat, 12). Ndërsa Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, për Selman El-Farisiun ka thënë: “Selmani është prej nesh, Ehli Bejtit (familjes së Pejgamberit).”[2] All-llahu i Lartësuar djalin e Nuhit, alejhi’s-selam, e nxori nga anëtarët e familjes së tij: “(Zoti) Tha: “O Nuh, ai (djali) nuk ishte nga familja jote (për të cilën të premtova se do t’i shpëtoj), ai ishte punëkeq...” (El-Hud, 46). Gjithashtu i Dërguari i All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, e bëri anëtar (një nga të afërmit) të familjes së vet Bilal El-Habeshiun, ndërsa ungjin e tij ebu Lehebin (Abdu’l-Uzan) e nxori (largoi) nga anëtarët e familjes së tij. Gjeneza e Imam ebu hanifes edhe pse është nga Irani nuk do të thotë se ia ka cenuar dinjitetin dhe karakterin, gjithashtu as nuk është pengesë për të çmuar dhe vlerësuar atë. Imam ebu Hanifja nuk ka qenë rob, por ka qenë i lirë me prejardhje fisnike e të ndershme. Në kohën kur është rritur ebu Hanifja dituria më së tepërmi ka qenë te jo arabët edhe pse kanë qenë të nënvlerësuar për nga krenaria e gjenezës, por All-llahu atyre ua ka dhënë krenarinë e diturisë (shkencës), e cila është më e pastër, e zhvilluar, e përjetshme dhe më e mirë e cila ruhet në kujtime. Në librin “El-Hajratu’l-Hisan” të Ibn Haxher El-Mekkijut prezantohet biseda në mes ‘Ata’ bin Abdullahut dhe Hisham bin Abdu’l-Melikut. ‘Ata’u thotë: Hyra brenda te pallati Hisham bin Abdu’l-Meliku në Resafe[3] dhe ai tha: O Ata’! A ke njohuri rreth dijetarët e vendeve?
Line 80 ⟶ 77:
‘Atau thotë: Ka qenë arap.
 
Hisahm bin Abdu’l-Meliku thotë: Për pak sa që do të kisha nxjerr veten time të të pyes se nuk the për asnjë se është arap.
 
Dituria pas sahabeve ka mbetur gjatë kohë e zhvilluar te jo arabët, ngaqë nuk ka diçka për të habitur për Nu’man ebu hanifen të ketë qenë prej jo arabëve, ngase ata kanë jetuar në qendër të shkencës së shtetit islam. Ndërsa në lidhje me diturinë se do të jetë nga bijtë e persianëve e cila vërtetohet me lajmin e të Dërguarit të All-llahut, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, që e transmetojnë Buhariu, Muslimi dhe autorët e tjerë të librave (përmbledhjeve) të hadithit se Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, ka thënë: “Në qoftë se besimi do të ishte në shenjëz, do të arrinin vetëm njerëz (ose vetëm njëri) nga bijtë e persianëve”. Ndërsa sipas transmetimit të Imam Ahmedit është: “Në qoftë se dituria do të ishte në shenjëz...”[4]
 
=== Formimi i ebu hanifes ===
 
 
Imam ebu Hanifja u rrit dhe u edukua në Kufë. Gjithashtu, pjesën më të madhe të jetës së tij e ka kaluar aty duke qenë nxënës, duke garuar në dije dhe duke qenë mësues. Ai ka qenë nga familja e klasës punëtore prej tregtarëve. Prindi i tij kur ka qenë i vogël kur është takuar me Ali bin Ebi Talibin, me ç’rast gjyshi i tij i ka dhuruar Aliut r.a. ashure në ditën e nevruzit (ditën e pranverës). Ndërsa familja e tij ka qenë e pasur e cila ka poseduar pasuri të madhe që ka mundur t’i dhurojë halifit ëmbëlsira. Transmetohet se Aliu është lutur për begati ndaj Thabitit dhe pasardhësve të tij. Nga kjo kuptohet se ai ka qenë mysliman. Kurse shihet qartë se ebu Hanifja që nga lindja e tij është rritur në shtëpi myslimane të sinqertë. Këtë e vërtetojnë të gjithë dijetarët, përveç atyre të cilët nuk e përfillin nga anomalitë e tyre.
Line 98 ⟶ 94:
 
== ebu Hanifja tregtar ==
 
 
Imam ebu Hanifja në jetën tregtare cilësohet me katër cilësi, për t’u marrë shembull i të qenit tregtar i drejtë dhe për t’u konsideruar në pozitën më të lartë në mesin e dijetarëve:
Line 121 ⟶ 116:
 
== Ftesa për gjykatës ==
 
 
 
Një ditë prej ditëve ebu Xha’fer El-Mensuri e fton ebu hanifen për ta caktuar gjykatës suprem, por ebu Hanifja këtë ofertë nuk e pranon. Gjithashtu halifi nga ai kishte kërkuar që gjykatësve që u shfaqen probleme në procedurat gjyqësore të konsultohen me të, por ebu Hanifja edhe këtë ofertë e refuzoi, kështu që ebu Xha’feri atë e dënoi me rrahje dhe burgim ose sipas disave e ka dënuar vetëm me burgim.
Line 140 ⟶ 133:
3. Metoda e studimit të tij e veçantë dhe përvojat e tij.
 
<big>"Veçoritë e diturisë"</big>
 
ebu Hanifja ka qenë kontrollues i vetes, i matur nga emocionet, i qetë, i vendosur, durimtar, tolerant, nuk ka rrëshqit dhe shkreptuar në mendime për shkak të gjendjes së stuhive shpirtërore.
<big>"Veçoritë e diturisë"</big>
 
Ky ka qenë i pavarur në mendime që nuk u mbështetej në mendimet e të tjerëve, i lirë duke mos iu përulur askujt përveç teksteve të Librit (Kur’anit) ose Sunnetit (Traditës pejgamberike) ose fetvave të sahabiut. Ndërsa për qëndrimet e tabi’nëve (brezit pas sahabeve) ai i shikonte qëndrimet e tyre dhe i vlerësonte se a janë gabim ose të sakta, sepse qëndrimi i tabi’nëve nuk është obligim të imitohet dhe as nuk është nga devotshmëria (takvallëku). Kështu që nga ajo që ky çka kishte mësuar nga Zejd bin Ali, Xha’fer Es-Sadiku, Muhamed El-Bakiri dhe Abdullah bin Hasani kishte mbrojtur mendimin e tij për sahabet e denjë me një anim të madh ndaj familjes së Pejgamberit (Ehli Bejtit) dashurinë për to dhe përballimit të torturave për në rrugën e tyre. Gjithashtu ky ka poseduar mendime të pavarura për të cilat nuk i është përulur popullatës së thjeshtë dhe as nuk është mbështetur për popullatën e veçantë, si dhe te ky nuk ndikonte dashuria dhe urrejtja për të përfaqësuar ndonjë mendim të ndonjërit.
 
Ashtu siç folëm më parë ky ka qenë mendim që është futur thellë në çështje (problematikat).
 
ebu Hanifja ka qenë njeri i cili është përgjigjur aty për momentin dhe për momentin kur kishte nevojë në tru i silleshin kuptime të ndryshme, kështu që nuk mundte të mos e prezantonte mendimin e tij, e as që të mbyllë sytë dhe as që mund të ndalej për të debatuar për derisa ai ishte në të drejtë. Gjithashtu posedonte argumente për të vërtetuar dhe mposht kundërshtarin e tij, gjë e cila ishte lehtë për të. Ndërsa librat e historisë së biografisë së tij janë të stërmbushura lidhje me diskutimet e tij. Transmetohet nga Lejth bin Sead i cili ka thënë: Dëshiroja që të shohë ebu hanifen kështu që një ditë prej ditëve pash disa njerëz se ishin tubuar grumbull pas një dijetari dhe njëri tha: O ebu hanife! dhe e pyeti për një çështje. Betohem në All-llahun nuk më mahniti përgjigja e saktë sa më mahniti shpejtësia e dhënies së përgjigjes.
ebu Hanifja ka qenë kontrollues i vetes, i matur nga emocionet, i qetë, i vendosur, durimtar, tolerant, nuk ka rrëshqit dhe shkreptuar në mendime për shkak të gjendjes së stuhive shpirtërore.
 
Ky ka qenë i pavarur në mendime që nuk u mbështetej në mendimet e të tjerëve, i lirë duke mos iu përulur askujt përveç teksteve të Librit (Kur’anit) ose Sunnetit (Traditës pejgamberike) ose fetvave të sahabiut. Ndërsa për qëndrimet e tabi’nëve (brezit pas sahabeve) ai i shikonte qëndrimet e tyre dhe i vlerësonte se a janë gabim ose të sakta, sepse qëndrimi i tabi’nëve nuk është obligim të imitohet dhe as nuk është nga devotshmëria (takvallëku). Kështu që nga ajo që ky çka kishte mësuar nga Zejd bin Ali, Xha’fer Es-Sadiku, Muhamed El-Bakiri dhe Abdullah bin Hasani kishte mbrojtur mendimin e tij për sahabet e denjë me një anim të madh ndaj familjes së Pejgamberit (Ehli Bejtit) dashurinë për to dhe përballimit të torturave për në rrugën e tyre. Gjithashtu ky ka poseduar mendime të pavarura për të cilat nuk i është përulur popullatës së thjeshtë dhe as nuk është mbështetur për popullatën e veçantë, si dhe te ky nuk ndikonte dashuria dhe urrejtja për të përfaqësuar ndonjë mendim të ndonjërit.
 
Ashtu siç folëm më parë ky ka qenë mendim që është futur thellë në çështje (problematikat).
 
ebu Hanifja ka qenë njeri i cili është përgjigjur aty për momentin dhe për momentin kur kishte nevojë në tru i silleshin kuptime të ndryshme, kështu që nuk mundte të mos e prezantonte mendimin e tij, e as që të mbyllë sytë dhe as që mund të ndalej për të debatuar për derisa ai ishte në të drejtë. Gjithashtu posedonte argumente për të vërtetuar dhe mposht kundërshtarin e tij, gjë e cila ishte lehtë për të. Ndërsa librat e historisë së biografisë së tij janë të stërmbushura lidhje me diskutimet e tij. Transmetohet nga Lejth bin Sead i cili ka thënë: Dëshiroja që të shohë ebu hanifen kështu që një ditë prej ditëve pash disa njerëz se ishin tubuar grumbull pas një dijetari dhe njëri tha: O ebu hanife! dhe e pyeti për një çështje. Betohem në All-llahun nuk më mahniti përgjigja e saktë sa më mahniti shpejtësia e dhënies së përgjigjes.
 
Ka qenë i sinqertë në kërkimin e së vërtetës. Gjithashtu nuk supozonte për qëndrimin e tij se ajo është e vërteta absolute për të cilën nuk ka dyshim, por ai thoshte: Ky është mendimi ynë kjo është më e mira nga ajo çka ke mi arritur të vlerësojmë, por kush vjen me ndonjë më të mirë se mendimi ynë ajo është më e saktë nga e jona.
Line 157 ⟶ 147:
Gjithashtu nga sinqeriteti i tij për kërkimin e të vërtetës ka hequr dorë nga qëndrimi i tij, në qoftë se polemizuesi i ka treguar ndonjë hadith, e ai hadithi në qoftë se më parë te ai ka qenë në mënyrë jo autentik i transmetuar ose ka pasur kundërshtime në lidhje me atë hadith ose edhe për ndonjë fetva të sahabiut kur iu është treguar që nuk i ka arritur ajo fetva, ebu Hanifja nuk ka qenë prej ekstremistëve të rreptë ndaj mendimeve të tyre, por e ka mbrojtur sinqeritetin për të vërtetën që ka poseduar zemër të hapur për qëndrimet e tjerëve ndaj qëndrimit të tij.
 
Imam ebu Hanifja ka poseduar personalitet të fuqishëm, shpirt të fortë dhe ndikim mahnitës te tjetri. Ky ka pasur shumë nxënës të cilëve nuk ua prezantonte mendimin e tij, por ata i mësonte dhe ua tregonte mendimet e dijetarëve të mëdhenjve dhe i shtynte në debat që të debatojnë sipas arsyes e jo moshës së nxënësve dhe në fund ky e përmbyllte çështjen sipas mendimit të tij dhe që të gjithë heshtnin dhe qëndronin qetë, kurse disa prej nxënësve edhe përkundër mësuesit të tyre ata i mbanin qëndrimet e tyre.
 
 
<big>"Mësuesit"</big>
 
 
ebu Hanifja njohuritë nuk i ka marr vetëm prej një dijetari, por prej tyre ka që mësuar shkencën e hadithit nga dijetarët e saj specialistë, prej tyre që mësojë njohjen e Kur’anit dhe shkencën e saj nga komentatori i Kur’anit Abdullah bin Abbasi, radiall-llahu anhu. Gjithashtu ka mësuar edhe nga disa dijetarë të sektit shia dhe të tjerë. Ndërsa nga ai nuk ndihet se është kundërshtuar me to, përveç se ka ndarë dashurinë ndaj familjes së Pejgambeit (Ehli Bejtit). Po ashtu, prej tyre ka mësuar fetvatë e sahabeve të cilët kanë qenë të njohur për muxhtehid (kompetent për dhënie gjykime), eleganca e dijes dhe logjikës.
Line 171 ⟶ 159:
Gjithashtu ebu Hanifja ka takuar disa prej sahabeve të cilët kanë jetuar gjatë deri në kohën e tij, por ky nuk ka transmetuar diç prej tyre. Nga ata kanë qenë: Enes bin Maliku (v. 93 h.), Abdullah bin Ebi Eufa (v. 87 h.), Vathile bin El-Eska’ (v. 85 h.) dhe ebu Tufejl Amir bin Vathile (v. 102 h.). A mund të llogarisim ebu hanifen prej tabi’inëve (brezit pas sahabeve)? Në qoftë se do të kthehemi në definicionet ashtu siç thuhet se ai i cili ka takuar sahabet është tabi’in edhe pse nuk ka shoqëruar, por vetëm e ka takuar atëherë mund që të llogarisim prej tabi’inëve. Ndërsa në qoftë se kthehemi definicionit tjetër i cili thotë se patjetër që të ketë shoqëruar dhe takuar atë atëherë nga ky definicion nuk mund të konsiderojmë prej gjeneratës së tabi’inëve.
 
Ndërsa të gjithë janë unanim se ebu Hanifja ka takuar disa prej tabi’inëve dhe nga të cilët ka transmetuar dhe ka mësuar shkencën e fikhut prej tyre. Ata janë: Sha’biu i cili është i njohur në Hadith dhe prej atyre tabi’inëve me të cilët edhe është takuar më shumë që kanë qenë të njohur për racio. Gjithashtu ka mësuar nga Ikreme i cili e ka transmetuar diturinë e Ibn Abbasit, Nafiun i cili e ka transmetuar diturinë e Ibn Umerit, juristin (fakihun) e Mekkes Ata bin Rebbahun (v. 114h.) në kohën kur ka qenë nxënës te Hammad bin Sulejmani.
 
Mësuesi i tij Hammad bin Ebi Sulejman El-Esh’arij i cili ka mësuar fikhun te Ibrahim En-Nehaiu. Hammadi ka qenë njeriu më i dijshëm. ebu Hanifja ka mësuar fikhun e Ibrahim En-Nehaiut nga Hammadi, ndërsa fikhun e Sha’biut nga vetë ai. Kurse En-Nehaiu dhe Sh’abiu kanë mësuar nga Shurejhi, Alkame bin Kajsi dhe Mensur bin El-Exhda’. Ndërsa këto kanë mësuar nga dy sahabi Abdullah bin Mes’udi dhe Ali bin Ebi Talibi. Prandaj, shumica e banorëve të Kufes e kanë trashëguar fikhun e këtyre dy sahabive. Imam Ed-Dehleviu thotë: “Formimin dhe zhvillimin e Fikhut Hanefi e ndihmuan qëndrimet e Ibrahim En-Nehaiut”.
Line 177 ⟶ 165:
Imam ebu Hanifja fikhun e dijetarëve të hadithit e ka mësuar nga Sha’biu, ndërsa fikhun e dijetarëve racionalë nga mësuesi i tij Hammadi, ka mësuar po ashtu fikhun e Zejd bin Ali dhe ka mësuar nga dijetarë të ndryshëm kiraetet (llojet e ndryshme të leximit të Kur’anit), fikhun, akaidin dhe shkencat e Kur’anit.
 
Gjithashtu ai ka mësuar edhe nga Muhamed bin El-Bakir bin Ali, Xha’fer Es-Sadik bin Muhamed El-Bakir, po ashtu edhe nga Muhamed En-Nefsu’z-Zekije Abdullah bin El-Hasen bin El-Hasen, si dhe ka mësuar fikhun nga sekte të mëdha islame të cilat kanë qenë rival të njëra-tjetrës.
 
 
<big>Metoda e studimit të tij e veçantë</big>
 
 
<big>Metoda e studimit të tij e veçantë</big>
 
Imam ebu Hanifja shumë shpesh ka udhëtuar në Mekkë (Shtëpinë e All-llahut). Ndërsa të parën herë kur ka shkuar është takuar me ‘Ata bin Ebi Rebah dhe ky e ka pyet prej nga je ti? ebu Hanifja ka thënë: Nga Kufeja. ‘Atau i thotë: Prej banorëve të cilët e ndanë fenë e tyre në grupe? ebu Hanifja thotë: Po. ‘Atau pyet ebu hanifen ti prej cilës grup je? ebu Hanifja thotë: Prej atyre të cilëve nuk i fyejnë selefët (të parët), besojnë në kader (caktimin e All-llahut) dhe nuk i akuzojnë mëkatarët me kufr (pabesim). ‘Atau thotë: Përqendrohu kësaj rruge se ti e njeh të vërtetën.
Line 195 ⟶ 180:
 
== Fikhu i ebu hanifes ==
 
 
Nuk është e njohur ndonjë vepër e ebu hanifes lidhje me shkencën e fikhut, ngase në kohën e tij nuk ka qenë ië përhapur shkrimi i librave. Sahabet të cilët ishin muxhtehidë nuk lejonin që të regjistroheshin fetvatë e tyre që të mbetet vetëm e vetëm libri i All-llahut i regjistruar, pastaj dijetarët u detyruan që të regjistrojnë sunnetin dhe të regjistrojnë fetvatë dhe fikhun.
Line 202 ⟶ 186:
 
== Lavdërimet për të ==
 
 
Ebu Davudi e quajti Imam Ebu Hanifen "Imami".
Line 217 ⟶ 200:
 
Sufjan el-Theuri u qua në këmbë kur Ebu Hanife vizitoi atë pas vdekjes së vëllait dhe tha: "Ky njeri posedon një shkallë të lartë në dituri, nëse nuk do të ngrihesha në këmbë për shkencën e tij do të ngrihesha në këmbë për moshën e tij, dhe nëse jo për moshën e tij atëherë për Kujdesin e tij ndaj Zotit (wara`), dhe nëse jo për këtë atëherë për për Jurisprudencën (Fikhun) e tij.
 
 
Ibn el-Mubarak e lavdëroi Ebu Hanifen, dhe e quajti atë shenjë e Allahut.
Line 230 ⟶ 212:
 
Ebu Mu`awiya el-Darir ka thënë: "Dashuria për Ebu Hanifen është nga Syneti."
 
 
== Musnedi i ebu hanifes ==
 
 
ebu Jusufi ka përmbledhur një sërë transmetimesh nga ebu Hanifja të cilën e ka quajtur “El-Athar”. Gjithashtu edhe Muhamedi ka përmbledh një sërë transmetimesh të cilën edhe ky e quan “El-Athar”. Ibn Haxher El-Askalani në librin “Teaxhilu’l-Menfa’” thotë: Musnedi i ebu hanifes nuk është nga përmbledhja e tij, ndërsa kjo është nga hadithet e ebu hanifes e cila është nga libri “El-Athar” të cilën e transmeton Muhamed bin Hasani, gjithashtu një vepër e tillë është edhe nga ebu Jusufi para tij.
Line 240 ⟶ 220:
 
== Burimet e fikhut sipas ebu hanifes ==
 
 
Në librin “Tarihu’l-Bagdad” transmetohet nga ebu Hanifja se ka thënë: “Unë bazohem në Kur’an, në qoftë se nuk gjej në të (argument), atëherë në Sunnetin e të Dërguarit të All-llahut, por, në qoftë se nuk gjejë as në Librin e All-llahut dhe as në Sunnetin e të Dërguarit të All-llahut, atëherë bazohem në thëniet e sahabeve dhe marr nga mendimet e cilit sahabi dua dhe e braktisi cilin dua prej tyre. Nuk dalë prej mendimit të tyre gjersa të gjej argument nga mendimet e tyre në mendimet e të tjerëve, por kur vjen fjala te Ibrahim En-Nehaiu, Ibn Sirini, Hasani[7], ‘Atau, Sejjid bin Musejjebi dhe një numër prej burrave të cilët kanë qenë kompetent për dhënie gjykime (ixhtihad) edhe unë bëjë ixhtihad ashtu siç kanë bërë ata.”
Line 246 ⟶ 225:
Në librin “El-Menakib” të El-Mekiut thuhet: ebu Hanifja ka qenë gjurmues i madh lidhje me En-Nasihun dhe El-Mensuhin (Pezullimin), ka vepruar me hadith i cili është vërtetuar te ai se është nga Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem, dhe shokët e tij. Ky e ka njohur mirë hadithin e Kufes dhe ka qenë ndjekës i madh në traditën e cila ishte në vendin e tij. Gjithashtu në këtë vepër thuhet: Mendimi i ebu hanifes është që dituria të merret prej njerëzve të besueshëm, të larguarit nga të këqijat, të shikuarit në praktikën e njerëzve (traditën) dhe ajo e cila çon drejt saj dhe gjendjen e shëndoshë të saj. ebu Hanifja gjithashtu i zgjidhte problemet me kijas (analogji), në qoftë se çështja nuk jepte përfundim të mirë me analogji atëherë vepronte me istihsanin (preferencën juridike), në qoftë se edhe me istihasanin nuk arrihej atëherë kthehej në atë çka vepronin myslimanët (urfit - traditës). Të gjitha këto tekste janë argumente të cilat implikojnë burimet e fikhut të ebu hanifes.
 
Nga kjo kuptohet se burimi i parë është Kur’ani, i dyti Sunneti, i treti ixhmai (konsensusi) i sahabeve dhe mospajtimet e sahabeve në disa çështje nuk i ka braktisur që të merrë mendimet e të tjerëve, por zgjidhte nga qëndrimet e tyre cilën e donte dhe se dëshira e tij ishte e ndërlidhur me atë çka bënte analogji sipas teorisë së tij ose më shumë e përputhur në nxjerrjen e dispozitave nga Kur’ani dhe Sunneti. Burimi i dytë tregon ndjekjen e tij në të (traditën) çka ishin njerëzit e qytetit të tij dhe ata të cilët pasonin në atë çka ishin njerëzit e qytetit të tij dhe se më e mirë është që të pasohet në atë çka janë të gjithë fukahatë (juristët). Burimi i tretë tregon se në qoftë se nuk ekziston tekst në Kur’an dhe Sunnet ose në qëndrimet e sahabeve, atëherë vepron me kijasin (analogjinë) në atë që mund të implikohet, në qoftë se nuk mund të implikohet në atë çka mund të arrihet me kijas, atëherë vepronte me istihsan (preferencë juridike) në atë çështje që mund të veprohej me të, e në qoftë se jo, atëherë vepronte në bazë të urfit (të drejtës së traditës).
 
''''''El-Kitab(Kur’ani)''''''
 
Qëndrimi i ebu hanifes në lidhje me përbërjen e Kur’anit thotë se Kur’an konsiderohet teksti dhe kuptimi së bashku siç është imani (besimi), i cili ka dy shtylla: vërtetimi me zemër dhe deklarimi me gjuhë. Ndërsa ebu Hanifja e ka lejuar për falësin (namazliun) i cili nuk e dinë gjuhën arabe, nuk mund të fletë mirë dhe nuk mund të shqipton fjalët arabe mirë për personin e tillë e ka konsideruar të lejuar që të lexojë sipas kuptimit (përkthimit) të Kur’anit gjersa ta mësojë të lexojë drejtë. ebu Jusufi dhe Muhamedi nuk e pranojnë leximin e Kur’anit përveç se në gjuhën arabe edhe atë përveçse nga pamundësia e leximit në gjuhën arabe. Transmeton Fahru’l-Islam El-Bezdeviu nga Nuh bin Ebi Merjem, e ky nga ebu Hanifja se ebu Hanifja ka heq dorë nga ky qëndrim i tij në qëndrimin sipas shumicës së dijetarëve se nuk lejohet të lexohet me përkthim. Sipas Kadi Imam ebu Zejdit dhe gjithë verifikuesëve të tjerë ky mendim është mendim i përzgjedhur i Imamit. Gjithashtu, edhe fetvaja në medhhebin hanefij është në bazë të këtij mendimi.
 
Kur’ani është burimi i burimeve të këtij legjislacioni (sheriati), ndërsa sunneti është sqarues i Kur’anit aty ku ka pasur nevojë për ta sqaruar atë. Me Sunnet dispozitat në Kur’an implementojnë konfirmim, sqarim dhe pezullim. Konfirmimi i dispozitës së Kur’anit me Sunnet, siç thotë Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem: “Agjëroni kur ta shihni hënën e re dhe ndërprejeni agjërimin kur ta shihni hënën e re.” Ky hadith konfirmon kuptimin e fjalës së All-llahut në Kur’an: “(Ato ditë të numëruara janë) Muaji i Ramadanit që në te (filloi të) shpallet Kur’ani, që është udhërrëfyes për njerëz dhe sqarues i rrugës së drejtë dhe dallues (i të vërtetës nga gënjeshtra).” (El-Bekare, 185).
 
Sunneti, sqarues i dispozitave nga llojet e ajeteve të cilat janë me kuptim përmbledhës në Kur’an prej të cilave janë forma e faljes së namazit, dhënia e zekatit, kryerja e haxhit. Nga kjo kuptohet se me Sunnet (traditën pejgamberike) janë sqaruar këto çështje të tilla. Ndërsa nuk lejohet të jetë sqarimi i veprimit me vonesë nga momenti i nevojës së kryerjes së veprimit, ashtu siç nuk mund të bëhet veçanësimi i të përgjithshmes me vonesë (Tahsisu’l-‘Ami la jexhuzu muterahijen), sepse duhet bërë sqarim të disa nga njësitë (ose personat) nga ajo çka është për qëllim prej shprehjes së ‘am (të përgjithshmes) e cila kjo konsiderohet transferimi i shprehjes së përgjithshme (‘am) në specifik (has). Ndërsa El-Muhassesu (e specifikuara) është e përafërt me globalen e cila duhet të jetë e lidhur pa vonesë. Ngase am (globalja) është si husus (specifika) në implikimin e dispozitës, por në qoftë se specifika bëhet me vonesë atëherë është obligim të veprohet me të, ngase kjo atëherë është shfuqizim (nes’h) e jo specifikë (tahsis), kështu që atëherë kjo konsiderohet tebdil (zëvendësim, ndryshim) e jo tefsir (sqarim). Ndërsa sqarimi i tebdilit do të thotë nes’h (shfuqizim) i cili është i lejuar vetëm nëse shfuqizimi (En-Nes’h) bëhet me Kur’an dhe Sunnet Mutevatir (autentik dhe i besueshëm gjeneratë pas gjenerate).
 
''''''Sunneti (Praktika pejgamberike)''''''
 
''''''Sunneti (Praktika pejgamberike)''''''
 
Një prej burimeve të legjislacionit i cili vjen pas Kur’anit, i cili njihet nga hadithi i Muadhit, kur e pyeti Pejgamberi, sal-lall-llahu alejhi ve sel-lem? “Me çka do të gjykosh? Muadhi tha: Me Librin e All-llahut, në qoftë se nuk gjej në të, me sunnetin (traditën) e të Dërguarit të All-llahut... Gjithashtu edhe nga letra e Omerit dërguar Shurejhit. Gjithashtu edhe Imam ebu Hanifja u bazua në Sunnet për nxjerrjen e dispozitave nga ajo. Ndërsa ai i cili e shpif atë se i ka dhënë përparësi analogjisë (kijasit) kundrejt teksteve dhe lajmeve, ai gënjen. Ndërsa ky e ka mohuar këtë shpifje që ia kanë bërë duke thënë: “Ka gënjyer pasha All-llahun dhe më ka bërë shpifje mua ai cili thotë se ne e paraprijmë analogjinë kundrejt teksteve dhe se a ka nevojë që të bëhet analogji pas tekstit? Imam ebu Hanifja këtë e ka sqaruar se ai nuk ka bërë analogji përveçse në momente shumë të domosdoshme, siç thoshte: Ne së pari marrim argumentet nga Kur’ani, pastaj nga Sunneti, pastaj nga gjykimet e sahabëve dhe veprojmë me gjykimet e tyre që janë unanim, e në qoftë se ata janë në mospajtim atëherë bëjmë analogji me një dispozitë të cilës dispozitë ia bashkojmë shkakun (motivin) mes dy çështjeve gjersa të sqarohet kuptimi i saj.
Line 283 ⟶ 261:
Këto pasqyrime janë të ebu hanifes në lidhje me Sunnetin të cilën e konsideroi shtyllë e fikhut pas Kur’anit, nga e cila drejtohej në qoftë se transmetohej nga transmetues të besueshëm nga të cilët ka qenë i bindur për besueshmërinë e tyre. Ndërsa dhënia përparësi kijasit (analogjisë) është shpifje që i bëhet ebu hanifes. Kurse Hadithet Ahad nuk i ka marrë argument në qoftë se për një çështje ekziston dispozitë e përgjithshme në Kur’an. Gjithashtu në qoftë se kundërshtoheshin transmetimet në ndonjë parim prej parimeve që të gjithë myslimanët ishin unanim për atë çështje. Po ashtu edhe Imam Maliku, jurist i hixhazit, i kundërshton anomalitë ndaj vendimeve në sheriat që është pajtuar me ebu hanifen në këtë. Gjithashtu Imam Maliku e pranonte haber ahad dhe mursel derisa ata nuk bien në kundërshtim me Kur’anin dhe Sunnetin e favorizuar ose me vendimet e Sheriatit.
 
''''''Fetvatë e sahabëve''''''
 
Imam ebu Hanifja i ka pranuar thëniet (fetvatë) e sahabëive dhe se e ka konsideruar vaxhib (obligim) ndjekjen e fetvave të tyre. Në qoftë se sahabet mes tyre kanë pasur qëndrime të ndryshme për një çështje atëherë ka zgjedhë njërin qëndrim prej tyre. ebu Hanifja kur nuk ka pasur qëndrim për ndonjë çështje nga sahabet nuk i ka pranuar qëndrimet dhe nuk i ka ndjekur tabi’inët, por ka bërë ixhtihad, ndërsa sahabiun e ka imituar. Gjithashtu ebu Hanifja e ka lënë qëndrimin e tij me kijas për shkak të fetvasë së Omerit në lidhje me sigurinë e robit. Ndërsa disa jashtë medhhebit të tij thuan se ebu Hanifja e ka përzgjedhur mendimin e tij kundrejt fjalës së sahabiut duke u bazuar në disa çështje dytësore duke vlerësuar se sahabiu nuk është i mbrojtur në qëndrimin e tij dhe mundësia e gabimit në ixhtihadin e tyre është e prerë, por marrja me tekstin e fjalës së ebu hanifes është e domosdoshme. Kurse këtë e sqaruam me fetvanë e Omerit, radiall-llahu anhu.
''''''Fetvatë e sahabëve''''''
 
Imam ebu Hanifja i ka pranuar thëniet (fetvatë) e sahabëive dhe se e ka konsideruar vaxhib (obligim) ndjekjen e fetvave të tyre. Në qoftë se sahabet mes tyre kanë pasur qëndrime të ndryshme për një çështje atëherë ka zgjedhë njërin qëndrim prej tyre. ebu Hanifja kur nuk ka pasur qëndrim për ndonjë çështje nga sahabet nuk i ka pranuar qëndrimet dhe nuk i ka ndjekur tabi’inët, por ka bërë ixhtihad, ndërsa sahabiun e ka imituar. Gjithashtu ebu Hanifja e ka lënë qëndrimin e tij me kijas për shkak të fetvasë së Omerit në lidhje me sigurinë e robit. Ndërsa disa jashtë medhhebit të tij thuan se ebu Hanifja e ka përzgjedhur mendimin e tij kundrejt fjalës së sahabiut duke u bazuar në disa çështje dytësore duke vlerësuar se sahabiu nuk është i mbrojtur në qëndrimin e tij dhe mundësia e gabimit në ixhtihadin e tyre është e prerë, por marrja me tekstin e fjalës së ebu hanifes është e domosdoshme. Kurse këtë e sqaruam me fetvanë e Omerit, radiall-llahu anhu.
 
 
''''''Ixhmai (Konsensusi)''''''
 
El-Ixhma’ do të thotë: “Pajtimi i muxhtehidëve (personave kompetentë për nxjerrje të dispozitave nga tekstet) nga ummeti islam në një kohë për dispozitën e një prej çështjeve (të sheriatit).”