[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
përmirësime teknike, zëvendësova: Mars → mars (3) duke përdorur AWB
Rreshti 6:
 
== Degët e astronomisë ==
Astronomia përbehet nga disa degë. Ndarja e parë bëhet në ''astronomi teorike'', dhe ''astronomi vrojtuese''. Vrojtuesit përdorin mënyra të ndryshme për të marrë të dhëna mbi dukuri të ndryshme, të dhëna që përdoren nga [[Teoricieni|teoricienët]] për ndërtimin e modeleve, shpjegimin e këtyre dukurive dhe parashikimin e të tjerëve të ngjashëm. Kjo nuk do të thotë që vrojtuesit dhe teoricienët janë persona të ndryshëm.
 
Degët e studimit mund të ndahen edhe sipas dy kritereve:
Rreshti 13:
 
=== Ndarja sipas subjektit ose problematikës ===
[[Skeda:Dust.devil.mars.arp.750pix.jpg|parapamje|300px|[[Astronomia planetare]], ose [[shkencat planetare]]: një "djall pluhuri" ne [[Marsimarsi|Marsmars]]. Fotografuar nga [[Marsmars Global Surveyor]] [[Vrojtuesi i përgjithshëm marsian]].]]
 
* [[Astrometria]]: Mat vendosjen dhe zhvendosjen e objekteve (sendeve) qiellore. Nevojitet të përcaktojë sistemin e përdorur të vend-ndodhjes dhe lëvizje-matjen e objekteve në galaksinë tonë.
Rreshti 23:
* [[Astronomia yjore]]: Studimi i yjeve në përgjithësi.
* [[Zhvillimi i yjeve]]: Studimi dhe zhvillimi i yjeve nga formimi i tyre deri në fundin e tyre si mbetje yjore.
* [[Formimi i yjeve]]: Studimi i kushteve dhe proceseve (ecurive) që kanë çuar në formimin e yjeve në brendësinë e reve të [[Gazi|gazta]], dhe vetë ecurinë e formimit.
 
Gjithashtu, ka edhe disiplina të tjera që mund të mendohen pjesë e astronomisë, ose janë shkenca ndërdisiplinore në lidhje me astronominë si:
Rreshti 37:
 
Një ndarje tradicionale e astronomisë jepet edhe nëpërmjet [[spektri]]t [[Elektromagnetizmi|elektromagnetik]] të vëzhguar:
* [[Astronomia optike]] përmbledh teknikat e përdorura për zbulimin dhe analizimin e [[Drita|dritës]] në [[Gjatösia valore|gjatësi valore]] të tilla që mund të identifikohen edhe me [[Syri|sy]] (rreth 400 - 800 &nbsp;nm). Mjeti më i njohur është [[teleskopi]], me [[matës elektroni imazhesh]]<!--si? ma von--> dhe [[spektrografi]].
* [[Astronomia Infrared]] merret me identifikimin e rrezatimeve infra të kuqe (valë më të gjata se drita e kuqe). Instrumenti më i përdorur është teleskopi por me shtimin e një instrumenti për [[Teleskopi hapësinor|teleskopët hapësinorë]] përdoren gjithashtu për të asgjösuar zhurmat (interferencat elektromagnetike) nga atmosfera.
* [[Radioastronomia]] përdor instrumente plotësisht të ndryshëm për identifikimin e [[rrezatimi]]t të valëve nga [[Milimetri|mm]] në [[Centimetri|cm]]. Marrësit janë të ngjashëm me ata që përdoren në transmetimin [[radio]]r (që përdor këto lloj valësh). Shih [[Radio teleskopi]].
Rreshti 55:
Në pjesën e hershme të historisë së saj, astronomia merrej vetëm me vëzhgimin dhe parathënien e lëvizjeve të trupave qiellorë që mund të shiheshin me sy.
 
[[Rigveda]] përmend 27 [[Yllësia|yjësi]] që shoqërohen me lëvizjen e diellit si edhe 12 ndarje [[Zodiaku|zodiakale]] të qiellit. [[Qytetërimi grek|Grekët e lashtë]] dhanë një ndihmesë të rëndësishme në astronomi, mes të tjerash me përkufizimin e sistemit të [[Madhësia e dukshme|madhësisë]]. [[Bibla]] përmban disa pohime rreth vendosjes së tokës në gjithësi dhe rreth natyrës së yjeve dhe planetëve, shumica e të cilave janë më tepër poetike sesa tekstuale; shiko [[Kozmologjia biblike]]. Në vitet [[500|500 e.r.]], [[Arjabhata]] paraqiti një sistem matematikor që e shfaqte tokën të rrotullohej rreth boshtit të saj dhe i mendonte lëvizjet e planetëve rreth diellit.
 
Studimi i astronomisë pothuajse ndaloi gjatë mesjetës, përveç punës së astronomëve arabë. Astronomi islamik i fund [[shekulli IX|shekullit 9]] [[al-Farghani]] (Abu'l-Abbas Ahmad ibn Muhammad ibn Kathir al-Farghani) shkroi gjerësisht mbi lëvizjen e trupave qiellorë. Puna e tij u përkthye në gjuhën latine në shekullin e 12. Në fund [[shekulli X|shekullin e 10]], u ndërtua një [[Qiellvëzhguesi|qiellvëzhgues]] i madh afër [[Teherani]]t, në [[Irani|Iran]] nga astronomi [[al-Khujandi]] i cili vëzhgoi një sërë kalimesh meridiane të diellit, gjë që e lejoi atë të njehsonte pjerrësinë ekliptike.