Gadishulli Ballkanik: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Planeti (diskuto | kontribute) No edit summary |
përmirësime teknike, zëvendësova: Mars → mars duke përdorur AWB |
||
Rreshti 2:
[[Skeda:Balkan peninsula line.jpg|thumb|270px|Harta e Gadishullit Ballkanik]]
[[Skeda:Stielers Handatlas 1891 50.jpg|thumb|right|270px|Ballkani ne vitin 1891]]
'''Gadishulli i Ballkanit''' - Gadishulli Ilirik, është një rajon gjeopolitik dhe kulturor i Evropës juglindore. Rajoni merr emrin nga malet e Ballkanit, që shtrihen përmes qendrës së Bullgarisë në Serbinë lindore. Rajoni ka një zonë të përbashkët prej 550.
Emri "Ballkan" vjen nga fjala turke qe do të thotë "një zinxhir e maleve pyllëzuar". Emri i lashtë greke për Gadishullin Ballkanik ishte "gadishulli i Haemus (Χερσόνησος τοῦ Αἵμου, Chersónēsos tou Haímou)". Ballkanit i janë referuar edhe si Evropa Juglindore.
'''Gadishulli Ballkanik''' shtrihet në [[Evropa jugore|Evropën Jugore]] dhe ka formën e një [[trekëndëshi]], që futet thellë në [[Deti Mesdhe|Detin Mesdhe]], midis [[Deti Adriatik|Detit Adriatik]], [[Deti Jon|Detit Jon]] në perëndim, dhe [[Deti Marmara|Detit Marmara]] e [[Deti Egje|Detit Egje]] në lindje. Konsiderohet se kufiri verior shkon deri në [[Triestë]], [[Lubjana|Lubljanë]], rrjedha e lumenjve [[Sava (Lum)|Sava]] dhe [[Danub]] në gjatësi 1.200
Gadishulli Ballkanik shërben urë lidhëse në mes të [[Evropë]]s dhe [[Azi]]së. Nëpër të kalojnë rrugë të rëndësishme tokësore nëpër luginat e lumejve Moravë, Vardar, Nishavë, Maricë, Shkumbin etj.
== Relievi ==
[[Relievi]] i Gadishullit Ballkanik është mjaft karakteristik ku dominon relievi malor ndaj atij fushor. Dallojmë dy sisteme malore [[Malet Rodope]] bëjnë pjesë në malet e vjetra dhe shtrihen në mes të [[Malet Dinarite|Dinarideve]], [[Alpet Shqiptare|Alpeve Shqiptare]], [[Malet e Sharrit|Sharrit]] dhe Pindeve, në perëndim dhe maleve Karpato-Ballkanike, në lindje. Me lëvizje të reja tektonike malet Rodope janë coptuar dhe janë krijuar shumë fushëgropa tektonike dhe ultësira.
Malet e reja [[Malet Dinarite|Dinaridet]], [[Alpet Shqiptare]], [[Malet e Sharrit]] dhe [[Pindet]] shtrihen në perëndim, ndërsa [[malet Karpate]], [[malet Ballkan]] në lindje. Malet Dinaride shtrihen prej vijës [[Lubjanë]] - [[Goricë]] në veriperëndim deri te [[liqeni i Shkodrës]] dhe [[Rrafshi i Dukagjinit]] në juglindje. [[Malet Dinarite|Malet Dinaride]] kan shtrirje të vargmalave, të larta, të pjerrëta, të rrëpinjta, të cilat ulen shkallë-shkallë në drejtim të ultësirës së Panonisë. Në jug të Malit të Sharrit, shtrihen malet Pinde. Në lindje të maleve Rodope e deri në Detin e Zi shtrihen malet Karpato-Ballkanike, të cilat në jug kufizohen me luginën e Nishavës dhe të Maricës dhe në veri me pllajen nëndanubjane.
Rreshti 26:
== Ujërat ==
Gadishulli Ballkanik bënë pjesë në viset me pasuri të mëdha ujore. Lumejt e Gadishullit Ballkanik u takojnë pellgjeve të deteve përreth. Pellgu më i madh është ai i Detit të Zi, në të cilin derdhet lumi Danub me degët e tij që për nga prurja prej 60000m³/s është i dyti në Evropë pas lumit Vollga.
Në Detin Adriatik derdhen lumenjtë e Shqipërisë siç janë [[Drini]], [[Buna]], [[Vjosa]], [[Shkumbini]], [[Semani]], etj, të Bosnjës dhe Hercegovinës – [[Neretva]], të Kroacisë: Cetina, Kërka, Zërmanja, Rasha, në [[deti]]n [[Egje]]: [[Vardari]], Marica, Struma kurse në Detin Jon derdhen disa lumenjtë vegjël siç janë: Araktas, Kallomos, Bistrica Aspropotomos etj.
Gadishulli Ballkanik ka disa [[Liqeni|liqene]], me prejardhje tektonike i [[Liqeni i Ohrit]], [[Liqeni i Prespës]], i Janinës, i Kosturit, tektonik dhe karstik i [[Liqeni i Shkodrës|Shkodrës]], akullnajor i [[Liqeni i Plavës]] dhe shum liqene të vogla në malet e larta, liqene lumore e artificiale.
Rreshti 51:
Suksesi greke kundër forcave të Boshtit gjatë Luftës së Dytë Botërore, dhe shqiptarë të mëvonshëm, greke dhe serbe të rezistencës, e ndryshuan kursin e luftës dhe iu dha aleatëve një hap vendimtar drejt fitores. Pas Luftës së Dytë Botërore, Bashkimi Sovjetik dhe komunizmi ka luajtur një rol shumë të rëndësishëm në Ballkan. Gjatë Luftës së Ftohtë, shumica e vendeve në Ballkan ishin të sunduara nga sovjetiket i mbështetur nga qeveritë komuniste. Greqia mbeti jo vetëm vend Sovjetik, por ishte edhe i vetmi vend në Evropë në të cilën luftë e ftohtë u "nxehta" për shkak të luftës civile greke.
Megjithatë, pavarësisht se nën qeveritë komuniste, Jugosllavisë (1948) dhe Shqipëri (1961) ra me Bashkimin Sovjetik. Jugosllavia, të udhëhequr nga
Jo vetëm vendet komuniste ishin Greqia dhe Turqia, të cilat ishin (dhe akoma janë) pjesë e NATO-s.
Rreshti 106:
Prej degëve të industrisë dallohen degët e industrisë së lehtë, më pak të rëndë dhe përpunuese. [[Turizmi]] në vendet e gadishullit Ballkanik po përjeton një zhvillim të hovshëm, sidos turizmi detar. Prej shteteve që dallohen me turizëm janë [[Greqia]], [[Kroacia]] pjesërisht [[Bullgaria]] e [[Mali i Zi]], ndrsa kohëve të fundit filloi shum shpejt të zhvillohet edhe në [[Shqipëri]].
Bregdeti Adriatik i [[Kroaci]]së me 700 ishuj tërhëqës, pastaj arkipelagu i Egjjeut e Jonian me afër 500 ishujsh së bashku me klimën e ngrohtë mesdhetare dhe kulturën e vjetër antike ndikuan në zhvillimin e turizmit.niveli i rrjetit rrugor dhe hekurudhor në Ballkan nuk është në nivel të duhur. Vendet e Ballkanit të cilat kan dalje në dete kan zhvilluar transportin detar. Në këtë aspect dallohet [[Greqia]]. E cila me 26 milion BRT, zënë vendin e pestë në botë. Portet më të mëdha detare të vendeve Ballkanike janë: [[Athinë]], [[Selaniku]], [[Rijeka]], [[Tivari]], [[Durrësi]], [[Varna]], [[Burgasi]], [[Konstanca]], [[Stambolli]].
Line 113 ⟶ 112:
* [[Evropa jugore]]
{{gjeo-cung}}▼
{{Evropa-regjione}}
[[Kategoria:Gadishuj]]
▲{{gjeo-cung}}
| |||