Haxhi Zeka: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
No edit summary |
përmirësime teknike, zëvendësova: Shtator → shtator duke përdorur AWB |
||
Rreshti 1:
{{Ky artikull|Ky artkiull merrret me patriotin shqiptar '''Haxhi Zeka'''. Për persona tjerë me të njëjtin emër shiko [[Haxhi Zeka (kthjellim)]]}}
[[Figura:Haxhi Zeka.JPG|thumb|Haxhi Zeka]]
'''Haxhi Zeka''' (Haxhi Zekë Byberi, [[20 dhjetor]] [[1832]] - [[21 shkurt]] [[1902]]) është udhëheqës i shquar i Lëvizjes Kombëtare Shqiptare, luftëtar dhe organizator i kryengritjeve popullore antiosmane në [[Kosovë]]. Ishte djali i Mehmet Abedinit (Byberi) nga Shoshani dhe Zelfije Docit nga Deçani.<ref name= "HZ"
==Biografi==
Lindi më 20 dhjetor në fshatin [[Shoshan]] të [[Malësia e Gjakovës|Malësisë së Gjakovës]]<ref name="Fishta2006">{{cite book|author=Gjergj Fishta|title=The Highland Lute|url=http://books.google.com/books?id=j7tLgANw8hAC&pg=PA472|accessdate=29 November 2012|date=3 March 2006|publisher=I.B.Tauris|isbn=978-1-84511-118-2|pages=472–}}</ref> prej nga u shpërngul me familjen në [[Pejë]]. Ishte një nga organizatorët e [[Lidhja e Prizrenit|Lidhjes Shqiptare të Prizrenit]] dhe një nga luftëtarët më të vendosur për autonominë e [[Shqipëria|Shqipërisë]] dhe mbrojtjen e tërësisë së saj territoriale. Në Kuvendin e parë të Lidhjes, më 10 qershor 1878, u zgjodh anëtar i Komitetit Qendror të saj. Mori pjesë, si komandant ushtarak, në krye të forcave të Lidhjes në aksionin e [[Gjakovë]]s, në shtator 1878 kundër Mehmet Ali Pashës. Krahas udhëheqësve të tjerë politikë e ushtarakë të Lidhjes luftoi në fund të 1879-ës dhe në fillim të 1880-ës për mbrojtjen e [[Plava|Plavës]] dhe të [[Gucia|Gucisë]] kundër forcave të [[Mali i Zi|Malit të Zi]]. Në pranverën e vitit 1881 mori pjesë në betejat kundër ushtrisë së Dervish pashës.
Së bashku me [[Sulejman Vokshi]]n dh Kadri Bajrin, Haxhi Zeka më 1884-1885 udhëhoqi kryengritjet antiosmane të shqiptarëve të Kosovës, që synonin të rimëkëmbnin Lidhjen dhe të vinin në jetë idetë e saj autonomiste. Më 1893. Haxhi Zeka me [[Bajram Curri]]n organizuan kryengritjen që përfshiu Pejën, Gjakovën e vise të tjera të Kosovës kundër dhunës ekonomike e politike të sunduesve osmanë. Për veprimtarinë e tij atdhetare, më 1893 u thirr ne Stamboll ku u mbajt i arrestuar deri në vitin 1896.<ref name= "HZ">
Më 1896-1900 u vu në krye të luftës së popullit shqiptar për autonominë e Shqipërisë dhe mbrojtjen e tërësisë territoriale të vendit. Udhëhoqi qëndresën e armatosur popuIlore që shpërtheu në Kosovë në vitin 1897 dhe themeloi "Besëlidhjen shqiptare"(1897). Në bashkëpunim me Komitetin Shqiptar të Stambollit të kryesuar nga Sami Frashëri dhe atdhetarët e tjerë brenda dhe jashtë atdheut, Haxhi Zeka organizoi më 23-29 janar 1899 Kuvendin e Pejës që themeloi Lidhjen Shqiptare të Pejës dhe u zgjodh kryetar i Komitetit të saj. Në prill-maj 1899 mori masat për thirrjen e një Kuvendi tjetër të përgjithshëm të Lidhjes Shqiptare mbajtja e të cilit u pengua nga Porta e Lartë. Pa marrë parasysh kundërshtimet e Stambollit dhe pengesat e Fuqive të Mëdha e të qarqeve shoviniste fqinje, Haxhi Zeka i vazhdoi përpjekjet për forcimin e Lidhjes gjatë gjithë vitit 1900 derisa ushtria osmane e shtypi atë.
Rreshti 16:
===Mulliri i Haxhi Zekës ===
[[File:Mulliri i Haxhi Zekës, Pejë 5.jpg|left|thumb|Mulliri i Haxhi Zekës]]
'''Mulliri i Haxhi Zekës''' është kompleks i madh i trashëgimisë industriale i cili i takon pjesës së dytë të shekullit të 19-të. Është ndërtuar me ndihmën e austro-hungarezëve. Ndërtesa përbëhet nga mulliri dhe hambari. Për kohën në të cilën u ndërtua ishte objekti më i lartë i cili posedonte tre kate. Fasada është nga guri i kombinuar, tulla, dritare hark dhe korniza. Mulliri i Haxhi Zekës është mulliri i parë në Kosovë dhe regjion i cili ka pasur teknologji më të përparuar të sjellur nga Austria. Fillimisht mulliri ka punuar me ujë, pastaj është përdorur energjia elektrike. Aty ka filluar ekonomia industriale në Pejë.<ref>
Pas vdekjes së Haxhi Zekës, udhëheqës u bë nipi i tij, Jashar Pasha. Në vitin 1997 u mor në mbrojtje nga shteti. Gjatë luftës së vitit 1998-1999, mulliri u dogj por u restaurua dy herë: në vitin 2004 pjesa e mullirit dhe në vitin 2016 pjesa e hambarit.
===Universiteti publik "Haxhi Zeka"===
Rreshti 27:
*Kontabilitet dhe Financa të Biznesit dhe
*Menaxhment, Turizëm dhe Hotelieri.
Po ashtu, ky universitet ofron mundësi për përgatitjen akademike master i shkencës.
===Sheshi "Haxhi Zeka"===
[[File:Monument of Haxhi Zeka.JPG|thumb|
Në qendër të qytetit të Pejës gjendet sheshi "Haxhi Zeka". Në këtë shesh gjenden obejkte të rëndësishme duke përfshirë konakun e Tahir Beut, Muzeun Etnografik Kombëtar ku mund të shihen galeri të ndryshme, artizanate tradicionale kombëtare, veshje karakteristike të Rugovës e të Rrafshit të Dukagjinit, Qendra Tregtare "Metë Bajraktari" etj. Në qendër të sheshit ndodhet shatërvani i ndërtuar në shek. XVI afër të të cilit ndodhet edhe shtatorja e Haxhi Zekës.
===Kulla e Haxhi Zekës===
Në afërsi të sheshit "Haxhi Zeka" gjendet '''Kulla e Pashës''' apo e njohur edhe si Kulla e Haxhi Zekës, muret e së cilës janë të përbëra me punimet karakteristike të mjeshtërve shqiptar të asaj kohe si: luani, ylli i Davidit etj. Ka arkitekturë karakteristike të shekullit XVIII dhe XIX, është dykatëshe e ndërtuar prej guri dhe me dritare e frëngji të punuara me përkushtim nga mjeshtër shqiptarë.<ref
==Referencat==
| |||