Kili: Dallime mes rishikimesh

Kili përfshin një kohë të gjatë për këmbësorët e ngushtë e njohur si tokë kontinentale Kili, midis [[Oqeani Paqësor]] dhe Andes, i cili shtrihet në mes të 17 º 29'57'S dhe 56 ° 32'S Gjerësi (Islas Diego Ramírez), kufizohet në veri nga [[Peru]], lindje nga [[Bolivia]] dhe [[Argjentina]], në jug dhe nga rosak pasazh. Ai ka gjithashtu edhe ishuj në [[Oqeani Paqësor]], e Juan Fernandez archipelago, Sala Gomez y Desventuradas dhe ishuj të Pashkëve Island (të vendosura në Polinezi), që kapin një sipërfaqe prej 755,838.7  km ².

Për më tepër, Kili pretendoi sovranitetin mbi një zonë 1,250,257.6  km ² e [[Antarktik]], të njohur si'' kilian Antarktik Territory'', dhe në mes të meridians 90 dhe 53 º º jugore që shtrihet në perëndim të kufirit Polin e Jugut. Kjo kërkesë është e ngrira në përputhje me dispozitat e Traktatit Antarktik, pa nënshkrimin e tij, përbën një dokument i heqjes dorë. Për shkak të praninë e saj në Amerikën e Jugut, Oqeani dhe Antarktik, Kili e përcakton veten si një vend Tricontinental.

Kili ka një popullsi prej 17 milion banorësh dhe kryeson vendet e Amerikës Latine në listat të cilat masin indeksin e zhvillimit ekonomik, mirëqënien sociale, lirinë e medias, dhe renditet më ulët nga çdo vend tjetër i rajonit në indeksin e perceptimit të korrupsionit. Në Majmaj të 2010 Kili u bë vendi i parë anëtar i OECD nga Amerika e Jugut.

Kili është shteti më i shtrirë në botë në drejtimin veri-jug, duke u zgjatur përreth 4300  km nga zonat e nxehta e të thata tropikale, në veri, deri në kepin Horn (pika jugore e kontinentit) ku klima është shumë e ftohtë.

Territori kilian zihet, në pjesën më të madhe, nga malet e Andeve, ku ndërmjet vargjeve të tyre ndodhen shumë rrafshnalta të rrethuara nga maja malesh të lartë (në Andet veriore, ato ngrihen shpesh mbi 6000 m). Në pjesën veriore të Kilit, në një rrafshnaltë me sipërfaqe të madhe, shtrihet shkretëtira e [[Atakama|Atakamës]] ; në pjesën qendrore zgjatet për rreth 1000  km një luginë ndërmalore; në jug Andet, që zbresin butësisht në drejtim të oqeanit, janë të copëtuara nga fjorde të mëdha.

''Augusto Pinochet'' (1915 - ), diktator i Kilit për 16 vjet, nga [[1973]] deri më [[1989]]. Ai erdhi në pushtet duke përmbysur me një grusht shteti të dhunshëm ''Salvador Alenden'', të parin socialist të zgjedhur president i Kilit, akt pas të cilit Pinochet vendosi dhe drejtoi me dorë të hekurt një juntë ushtarake. Në kuadër të të ashtuquajturit "Operacioni Kondor", Pinochet bashkëpunoi me gjeneralin Strossner të Paraguajit dhe diktatorë të tjerë të Amerikës së Jugut për të asgjësuar kundërshtarët e tyre politikë. Edhe pse Pinochet konsiderohet përgjegjës për vrasjen e rreth 3,000 qytetarëve kilianë, ndaj tij akoma nuk ka një akuzë përfundimtare.

Ne [[2009]], Kili ka nje popullsi te perafert me 16, 970,000 banore, prej te cileve afersisht 8.8 milion ose 52,7% jane [[Evropa|europiane te bardhe]],<ref name="Lizcano">[http://books.google.cl/books?id=LcabJ98-t1wC&pg=PA93&lpg=PA93&dq=chile+60%25+blancos+Esteva-Fabregat&source=bl&ots=AMUjY09aVi&sig=3PCwfKDokrZYem3dcZ2gkToFIoE&hl=es&ei=k8WjSYT3HJaitgfGncnOBA&sa=X&oi=book_result&resnum=9&ct=result#PPA110,M1 Composición Étnica de las Tres Áreas Culturales del Continente Americano al Comienzo del Siglo XXI]</ref> me mestizo afersisht 44%.<ref name="Lizcano">{{cite web |url=http://books.google.cl/books?id=LcabJ98-t1wC&pg=PA93&lpg=PA93&dq=chile+60%25+blancos+Esteva-Fabregat&source=bl&ots=AMUjY09aVi&sig=3PCwfKDokrZYem3dcZ2gkToFIoE&hl=es&ei=k8WjSYT3HJaitgfGncnOBA&sa=X&oi=book_result&resnum=9&ct=result#PPA110,M1 |title=Composición Étnica de las Tres Áreas Culturales del Continente Americano al Comienzo del Siglo XXI |format=PDF}}</ref> Studime te tjera kane treguar qe shumica e te [[Evropa|bardheve]] shkonte nga 64% derin ne 90% te popullsise se Kilit.<ref name="Lizcano">{{cite web |url=http://books.google.cl/books?id=LcabJ98-t1wC&pg=PA93&lpg=PA93&dq=chile+60%25+blancos+Esteva-Fabregat&source=bl&ots=AMUjY09aVi&sig=3PCwfKDokrZYem3dcZ2gkToFIoE&hl=es&ei=k8WjSYT3HJaitgfGncnOBA&sa=X&oi=book_result&resnum=9&ct=result#PPA110,M1 |title=Composición Étnica de las Tres Áreas Culturales del Continente Americano al Comienzo del Siglo XXI |format=PDF}}</ref><ref>[http://web.archive.org/web/20090225203250/http://www.umng.edu.co/www/resources/idsocial.doc SOCIAL IDENTITY Marta Fierro Social Psychologist.]</ref><ref>[http://www.iidh.ed.cr/comunidades/diversidades/docs/div_docpublicaciones/Derecho%20Indigena/Cap.%202.%20Pensar%20a%20los%20indios,%20tarea%20de%20criollos.pdf massive immigration of European Argentina Uruguay Chile Brazil]</ref><ref>[http://revistas.ucm.es/fll/02104547/articulos/ALHI8383110228A.PDF Latinoamerica.]</ref><ref name="Lizcano">{{cite web |url=http://books.google.cl/books?id=LcabJ98-t1wC&pg=PA93&lpg=PA93&dq=chile+60%25+blancos+Esteva-Fabregat&source=bl&ots=AMUjY09aVi&sig=3PCwfKDokrZYem3dcZ2gkToFIoE&hl=es&ei=k8WjSYT3HJaitgfGncnOBA&sa=X&oi=book_result&resnum=9&ct=result#PPA110,M1 |title=Composición Étnica de las Tres Áreas Culturales del Continente Americano al Comienzo del Siglo XXI |format=PDF}}</ref><ref>[http://revistas.ucm.es/ghi/02119803/articulos/AGUC0202110079A.PDF Argentina, como Chile y Uruguay, su población está formada casi exclusivamente por una población blanca e blanca mestiza procedente del sur de Europa, más del 90% E. García Zarza, 1992, 19.]</ref> Emigrantet e ndryshem te Kilit konsistojne ne [[Spanja|Spanjolle]], [[Italiane]], [[Irlandë|Irlandeze]], [[Franca|Franceze]], [[Greqi|Greke]], [[Gjermani|Gjermane]], [[Angleze]], [[Skoci|Skoceze]], [[Kroaci|Kroate]] dhe te ardhur nga [[Orienti|Palestina]].

* [http://www.chilephoto.cl/cgi-bin/chilephoto4/chilephoto.cgi?search=Vi%F1a+del+mar&bool=and Foto]