Wikipedia

Ligjet e Njutonit: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
përmirësime teknike, zëvendësova: Korrik → korrik duke përdorur AWB
Rreshti 2:
'''''[[Image:Newtons laws in latin.jpg|thumb|right|200px|Ligji i pare dhe i dyte i Njutonit, ne Latinisht, nga edicioni origjinal i 1687 i [[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Principia Mathematica]].]]
 
'''Ligjet e Njutonit''' për lëvizjen janë tre [[Fizika|ligje fizike]] të cilat japin [[Relacioni|marrëdhëniet]] ndërmjet [[forca|forcave]]ve që veprojnë mbi një [[Objekt fizik|objekt]] dhe [[Lëvizja (fizikë)|lëvizjes]] së objektit. Ato u formuluan për herë të parë nga [[Isaac Newton|Isak Njutoni]] në veprën e tij kryesore ''[[Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica|Philosophiae Naturalis Principia Mathematica]]'', e publikuar për here të parë në 5 Korrikkorrik, [[1687]].<ref name=Principia>Shikoni ''Principia'' on line tek [http://ia310114.us.archive.org/2/items/newtonspmathema00newtrich/newtonspmathema00newtrich.pdf Andrew Motte Translation]</ref> Ligjet formojnë bazën e [[Mekanika klasike|mekanikes klasike]] dhe Njutoni i përdori ato për të shpjeguar shume fenomene të cilat studiojnë lëvizjen e objekteve fizike.<ref name=Motte>[http://members.tripod.com/~gravitee/axioms.htm Andrew Motte translation of Newton's ''Principia'' (1687) ''Axioms or Laws of Motion'']</ref> Në volumin e trete të veprës, Njutoni tregoi se si ligjet e lëvizjes, të kombinuara me [[Ligji gravitacional universal i Njutonit|ligjin universal të gravitacionit]], çojne në derivimin e [[Ligjet e Keplerit|ligjeve të Keplerit për lëvizjen e planeteve]].
 
== Ligji i parë i Njutonit==
Rreshti 13:
* Një trup që është në lëvizje do të vazhdojë të lëvizë në një trajektore drejtvizore të njëtajtshme derisa mbi të të veprojë një forcë e pabalancuar.
 
Çdo trup ndodhet ose në një gjendje prehjeje ose në një gjendje lëvizje të njëtrajtshme deri në çastin kur mbi të vepron një forcë e pabalancuar. Kjo do të thotë se në mungesën e një force rezultante jo-zero, qendra e masës së trupit do të ruajë gjendjen e saj të prehjes ose të lëvizjes drejtvizore të njëtrajtshme. Ky ligj zqakonisht referohet gjithashtu si '''Ligji i [[Inercia|inercisë]]'''.
 
Në thelb kjo tregon se trupat kanë një tendencë natyrale për të ruajtur gjendjen e tyre të lëvizjes. Çdo trup i reziston ndyshimit të gjendjes momentale. Në konditat e zakonshme ky ligj merr parasysh një mjedis të ngjashëm me mjedisin ndër-yjor ku kemi mungesë të plotë të forcave të fërkimit.
Rreshti 27:
Ligji i dytë pohon se [[forca rezultante]] [[mbi]] mbi një thërrmijë është e barabartë me shpejtësinë e ndryshimit (derivatin kohor) të vrullit në një kënd reference inercial. Duke përdorur simbolikën moderne, ligji i dytë i Njutonit mund të shkruhet si një [[Ekuacioni diferencial|ekuacion diferencial]] [[vektori (gjeometri)|vektorial]]:
:<math>\mathbf F_{\text{net}} = {\mathrm{d}(m \mathbf v) \over \mathrm{d}t}</math>
ku '''F''' është vektori i [[Forca|forcës]], ''m'' është [[Masa|masa]] e trupit, '''v''' është vektori i [[Shpejtësia|shpejtësisë]] dhe ''t'' është [[koha]].
 
ky ligj është i vlefshëm për çdo sistem,për sistemet me masë konstante ,<ref name="plastino">{{cite journal|last=Plastino|first=Angel R. |coauthors=Muzzio, Juan C.|year=1992|title=On the use and abuse of Newton's second law for variable mass problems|journal=Celestial Mechanics and Dynamical Astronomy|publisher=Kluwer Academic Publishers|location=Netherlands|volume= 53|issue= 3|pages=227–232|issn=0923-2958|url=http://articles.adsabs.harvard.edu//full/1992CeMDA..53..227P/0000227.000.html|accessdate=11 June 2009|doi=10.1007/BF00052611}} "We may conclude emphasizing that Newton's second law is valid for constant mass only. When the mass varies due to accretion or ablation, [an alternate equation explicitly accounting for the changing mass] should be used."</ref><ref name=Halliday>{{cite book|last=Halliday|coauthors=Resnick|title=Physics|volume=1|pages=199|quote=Eshte e rendesishme te theksojme se ne nuk ''mund'' te derivojme nje ligj te pergjithshem per ligjin e edyte te Njutonit per sisteme me mase variable duke e trajtuar masen ne ekuacionin '''F''' = d'''P'''/dt = d(M'''v''') si nje ''variabele''. [...] Mund te perdorim '''F''' = d'''P'''/dt per te analizuar sistemet me masë variable vetëm nëqoftëse e aplikojmë atë mbi një ''sistem të plotë me masë konstante'' i cili ka pjesë që kanë shkëmbime mase.}} [Emphasis as in the original]</ref><ref name=Kleppner>
Rreshti 35:
 
===Impulsi dhe vrulli (sasia e lëvizjes)===
Termi ''[[Impulsi|impuls]]'' është i lidhur ngushtë me ligjin e dytë të Njutonit, dhe nga pikëpamja historike është shumë më afër me formën fillestare të ligjit.<ref name=Harman> {{cite book |title=The investigation of difficult things : essays on Newton and the history of the exact sciences in honour of D.T. Whiteside |page=p. 353 |author=I Bernard Cohen (Peter M. Harman & Alan E. Shapiro, Eds) |url=http://books.google.com/books?id=oYZ-0PUrjBcC&pg=PA353&dq=impulse+momentum+%22rate+of+change%22+-angular+date:2000-2009&lr=&as_brr=0&sig=xM_5Q-nrbPkLLKcXAAbmogvVTcU |isbn=052189266X |year=2002 |publisher=Cambridge University Press |location=Cambridge UK }}</ref> Kuptimi i termit impuls jept më poshtë:<ref>Hannah, J, Hillier, M J, ''Applied Mechanics'', p221, Pitman Paperbacks, 1971</ref><ref name=Serway> {{cite book |title=College Physics |page=p. 161 |author=Raymond A. Serway, Jerry S. Faughn |url=http://books.google.com/books?id=wDKD4IggBJ4C&pg=PA247&dq=impulse+momentum+%22rate+of+change%22&lr=&as_brr=0&sig=Up5LC1E784npQuR2lyDde6SetoQ#PPA161,M1 |isbn=0534997244 |year=2006 |publisher=Thompson-Brooks/Cole |location=Pacific Grove CA }}</ref>
 
:Një '''impuls''' ndodh kur një forcë '''F''' vepron mbi një interval kohor Δ''t'' dhe jepet nga <math>\int_{\Delta t} \mathbf F \,\mathrm{d}t </math>.
 
Fjalet ''forca lëvizëse'' u përdor nga Njutoni për të përshkruar "impulsin" dhe ''lëvizjen'' si dhe për përshkrimin e vrullit (sasisë të lëvizjes); Si rrjedhojë, një shqyrtim i ligjit të dytë tregon se ai përshkruan lidhjen midis impulsit dhe ndryshimit të [[Vrulli|vrullitvrulli]]t. Pra po ta frazojmë në terma matematike ligjin shikojmë se ai mund të paraqitet si versioni me [[Ekuacioni i diferencave|diferenca të fundme]] i ligjit të dytë, i dhënë si
 
:<math>\mathbf{I} = \Delta\mathbf{p} = m\Delta\mathbf{v}</math>
Rreshti 45:
ku '''I''' është impulsi, Δ'''p''' është ndryshimi i vrullit, ''m'' është masa, dhe Δ'''v''' është ndryshimi i shpejtësisë.
 
Analiza e përplasjeve dhe fenomenet e impakteve mes trupave përdorin konceptin e impulsit.<ref name=Stronge> {{cite book |title=Impact mechanics |page=pp. 12 ff |publisher=Cambridge University Press |year=2004 |location=Cambridge UK |author= WJ Stronge|url=http://books.google.com/books?id=nHgcS0bfZ28C&pg=PA12&dq=impulse+momentum+%22rate+of+change%22+-angular+date:2000-2009&lr=&as_brr=0&sig=YVDmNVMz38AubS-5lvRADvD2n6k |isbn=0521602890}}</ref>
 
===Relativiteti===
Rreshti 81:
 
==Lidhja me ligjet e ruajtjes==
Në fizikën moderne, ligjet e [[Ligjet e konservimit|konservimit]] të [[Vrulli|sasisë të lëvizjes]], [[Energjia|energjisë]], dhe [[Impulsit këndor|impulsit këndor]] janë më themelore se ligjet e Njutonit, sepse ato zbatohen si mbi dritën (rrezatimin elektromagnetik) ashtu edhe mbi lëndën, në kontekstin e fizikës klasike dhe jo-klasike.
 
Keto ligje pohojnë thjesht se, "(Vrulli, energjia, impulsi këndor, lënda) nuk mund të krijohen ose shkatërrohen."
Rreshti 93:
== Referenca ==
<references/>
 
[[Kategoria:Mekanikë klasike]]
[[Kategoria:Mekanikë]]
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Ligjet_e_Njutonit"