[redaktim i pashqyrtuar][redaktim i pashqyrtuar]
Content deleted Content added
mutin
Rreshti 1:
'''Det''' quhet hapësira shumë e madhe me [[ujë]] të [[krip]]ur, e që zakonisht është e rrethuar me [[tokë]] jo nga të gjitha anët dhe qëndron disi e veçuar. Pjesa më e madhe e rruzullit tokësor është e mbuluar me ujë të kripur. Deti së bashku me [[Liqeni|liqenet]] dhe [[Lumi|lumenjtë]] bëjnë pjesë ose përfshihen në [[Hidrosfera|hidrosferë]]. Një det është një organ i madh i ujit të kripur që është e rrethuar në tërësi ose pjesërisht nga toka.Më gjerësisht, deti (me artikull të caktuar) është i sistemit të ndërlidhur e të kripura, oqeanike të Tokësujërat-konsiderohet si një globale oqean apo si disa ndarje kryesore oqeanike. Moderuarit detit klima e Tokës dheka role të rëndësishme në ciklin e ujit, ciklin e karbonit, si dhe ciklin e azotit. Edhe pse deti është udhëtuar dhehulumtuar që parahistorinë, studimi modern shkencor i detit-Oqeanografi-datat gjerësisht ekspeditës britanike Challenger të 1870. Deti është i ndarë konvencionalisht në deri në pesë të mëdha oqeanike seksione,duke përfshirë katër oqeanet quajtur IHO-së (Atlantikut, Paqësor, indian, dhe Arktik) dhe Oqeanin Jugor; të vogla, seksione të dytë rendit, të tilla si Mesdheu, janë të njohur si dete. Për shkak të gjendjes aktuale të domethënie kontinentale, hemisferën veriore tani është e ndarë në mënyrë të drejtë në mënyrë të barabartë në mes të tokës dhe detit (një raport prej rreth 2: 3), por e Jugut është shumicë dërrmuese oqeanike. (1: 4.7) Kripësia në oqean të hapur është në përgjithësi në një grup të ngushtë rreth 3.5% nga masa, edhe pse kjo mund të ndryshojnë në ujërat më të izoluara, pranë goja e lumenjve të mëdha, ose në thellësi të mëdha. Rreth 85% e solids në det të hapur janë klorur natriumi. Rrymat thellë-detit janë të prodhuara nga ndryshimet në kripësi dhe temperaturë. Rryma sipërfaqe janë formuar nga fërkimi i valëve të prodhuara nga era dhe nga Tides, ndryshimet në nivelin e detit lokal prodhuar nga graviteti i Hënës dhe Diellit Drejtimi i të gjitha këtyre është i qeverisur nga sipërfaqësore dhe tokës nëndetëse masave dhe nga rrotullimi i Tokës (efekti Coriolis).Ish ndryshimet në nivelet e detit kanë lënë raftet kontinentale, zonat cekët në det në afërsi të tokës. Këto ujëra lëndë ushqyese të pasur gëlon me jetën, të cilat ofrojnë njerëzit me furnizimet e konsiderueshme e ushqimit kryesisht peshk, por edhe butak, gjitarët, dhe alga deti-të cilat janë të dyja të korrur në të egra dhe të kultivuara.
 
ushqimit kryesisht peshk, por edhe butak, gjitarët, dhe alga deti-të cilat janë të dyja të korrur në të egra dhe të kultivuara. Zonat më të ndryshme rrethojnë mëdha shkëmbinj nënujorë koral tropikale. Gjueti balenash në det të thellë dikur ishte e zakonshme, por numrat e pakësuara balena 'nxiti përpjekjet e ruajtjes 
 
ndërkombëtare dhe në fund një moratorium mbi gjuetinë më të madhe komerciale. Oqeanografi ka vendosur se jo të gjithë jeta është e kufizuar në ujërat sipërfaqësore ndriçuar nga dielli: edhe në thellësi të mëdha dhe presioneve, ushqyesve streaming nga shfryn Hidrotermal mbështetur ekosistem e tyre unike. Jeta mund të ketë filluar aty dhe Mats ujore microbial janë kredituar në përgjithësi me oksigjenim e atmosferës së Tokës; si bimët dhe kafshët evoluar parë në det. Deti është një aspekt thelbësor i tregtisë njerëzore, të udhëtimit, nxjerrjes së mineraleve, dhe prodhimin e energjisë.Kjo ka bërë gjithashtu të domosdoshme për luftë dhe qytete të majtë të mëdha të ekspozuar ndaj tërmeteve dhe vullkaneve nga gabimet e afërta; valët e fuqishme cunami; dhe uraganet, Tornadot, dhe ciklonet prodhuar në tropikët. Kjo rëndësia dhe dualitet ka ndikuar kulturën njerëzore, nga perënditë e hershme të detit në poezinë epike e Homerit 
 
ndaj ndryshimeve detyruar nga Bursa kolumbian, nga funeralet Viking në haikus Basho për artin hyperrealist detare, dhe muzikë frymëzues duke filluar nga barakë në Complaynt e Skoci për Rimsky-Korsakov-së "Deti dhe anijes Sinbad-së" të A-mei-së "Dëgjoni Detit". Kjo është skena e veprimtarive të kohës së lirë, duke përfshirë not, zhytje, surfing, dhe me vela. Megjithatë, rritja e popullsisë, industrializimi, dhe bujqësia intensive kanë kontribuar të gjithë për të sotme e ndotjes detare. Dioksidit të karbonit atmosferik është duke u zhytur në sasi në rritje, uljen e pH e saj në procesin e njohur si acidifikimin oqean. Natyra përbashkët i detit ka bërë mbipeshkim një problem në rritje. Deti na ha mutin .Hani mutttttt....
 
== Detërat botërore ==