Amerika Jugore: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
→Hidrografia: mmm |
|||
Rreshti 5:
Amerika Jugore shtrihet në pjesën jugore të kontinentit të [[Amerika (kontinent)|Amerikës]]. Ajo shtrihet ndërmjet detit të Karaibeve, në veri, [[Oqeani Atlantik|Oqeanit Atlantik]], në lindje dhe [[Oqeani Paqësor|Oqeanit Paqësor]], në perëndim. Është i vetmi kontinenticili i afrohet më shumë [[Antarktiku]]t – 1000 km. Ekuadori e ndan në dy pjesë jo të barabarta. Pjesa më e madhe e saj shtrihet në Hemisferën jugore. Sipas formës dhe pozitës gjeografike, i ngjan shumë kontinentit të [[Afrika|Afrikës]].Afrika dhe Amerika Jugore kane qene nje e vetme.Kur toka levizi me nje grade drejt diellit Amerika Jugore u nda nga Afrika dhe njera pjese mbeti Amazon ndersa tjetra Sahara.Me pas Meksika u bashkua me Ameriken Jugore.
Amerika Jugore gjendet larg rrugëve të rëndësishme ndërkombëtare, ujore dhe ajrore, dhe larg kontinenteve të zhvilluara. Me Amerikën e Mesme lidhet me [[Kanali i Panamasë|kanalin e Panamasë]] dhe detin e karaibeve, ndërsa [[Oqeani Atlantik]] e lidh me [[Afrika|Afrikën]] dhe [[Evropa|Evropën]]. Amerika Jugore bashkë me [[Amerika e Mesme|Amerikën e Mesme]]
== Relievi ==
Relievi i Amerikës Jugore është shum i ngjashëm me relievin e Amerikës Veriore. Në relievin e Amerikës Jugore dallojmë tri tërësi natyrore: Malet [[Andet|Ande]], Ultësirat Qendrore dhe Pllajat e Guajanës, Brazilit dhe pllajën e Patagonisë.
Line 40 ⟶ 41:
== Hidrografia ==
[[Amazoni (lum)|'''Amazoni''']] (Rio Amazonas) është lum në Amerikën Jugore i cili ka ndërtuar sistemin më të madh ujor në botë. Amazoni rrjedh nëpër Peru, Brazil dhe pjesërisht si lum kufitar nëpër Kolumbi. Burimi i Amazonit gjendet në malet Ande, prej nga lumi rrjedh në drejtim perëndimor. Amazoni i ka disa lumenj burimor, më së shpeshti merret si lum burimor Ukajali, rrallë Mranon. Amazoni bashk me Ujakalin dhe lumin Apurimak ka gjatësi rreth 7100 km, ndërsa gjatësia e Amazonit me Maronin arrinë rreth 6400 km. Në rrjedhjen e mesme, nga grykderdhja Javari e deri te grykderdhja Rio Negro, Amazoni bartë emrin Solimôes. Në këtë pjesë gjerësia e lumit arrinë edhe deri në 20 km, derisa në rrjedhën e poshtme edhe deri në 100 km. Prurja maksimale në grykëderdhje arrinë 300 000 m kub në second (prurja mesatare arrinë rreth 120 m³/s). Kjo sasi e madhe e ujit të ëmbël shkakton fenomenin se uji në Oqeanin Atlantik edhe 400 km nga grykëderdhja edhe më tutje është i ëmbël. Lumin Amazon e zbuloi në vitin 1541 dhe e kaloi hulumtusi spanjol Fransisko de Orelana në vitin 1542.
'''La Plata'''
Line 60 ⟶ 58:
Druri tipik i savaneve është druri shishe që ka formën e një shisheje ku grumbullohet lagështia për stinën e thatë . këtu kultivohen kafeja, kallamsheqeri, kakao, etj.
Gjarpëri më i madh dhe më i rrezikshëm është ''Anakonda'', i gjatë
Duke shkuar në jug të Amerikës Jugopre, savanet zëvënsohen me barishta të ulta, që popullsia vendase i quan ''pampase''.
| |||