Jezusi: Dallime mes rishikimesh

'''Jezusi''' (nga [[Gjuha greke|greqisht]]: Ἰησοῦς, [[8 p.e.s.|8]]-[[2 p.e.s.]] - [[29 p.e.s.|29]]-[[36 p.e.s.]] i njohur edhe si Jezusi i [[Nazareti]]t) : autor dhe figurë qendrorë e [[krishterimi]]t, në lidhje me të cilin ai është i njohur si [[Krishti]], (nga [[Greqishtja|greq.]] ''hristós'' - "i mirosuri, i vajisuri" duke përkuar me termin [[Hebraizmi|hebraik]] "[[Mesia|messiah]]") historia e të cilit është e padiskutueshme përmes dëshmive të Krishtit të [[Besëlidhja e Re|Besëlidhjes së Re]] (BR) si edhe nëpërmjet shënimesh të histori-shkruesit hebraik [[Flavius Josephus]] (lindur vitin [[37]]/[[38]] vdekur në vitin [[100]]) dhe të histori-shkruesit romak [[Cornelius Tacitus]] ([[53]]-[[120]]).

 

 

Pikëpamjet e të [[Krishterimi|krishterëve]] mbi Jezusin (njihen edhe si [[Kristologjia|kristologji]]) janë të ndryshme dhe të ndërlikuara. Shumë të krishterë janë [[Trinia|trinitarianë]] dhe besojnë se Jezusi është [[Biri i Zotit]] dhe [[Zoti|Zot]] i mishëruar, dërguar të japë [[Shëlbimi|shëlbim]] (shpëtim) dhe pajtim me Zotin, duke u [[Vetëflijimi|vetëflijuar]] si shlyerje e [[Mëkati|mëkateve]] të njerëzimit. Të krishterët [[Jotrinitarianët|jotrinitarianë]] përkrahin shpjegime të ndryshme të [[Hyjnia|hyjnisë]] së Jezusit. Shumë të krishterë besojnë që Jezusi u lind nga një [[Virgjëresha|virgjëreshë]], u kryqëzua dhe u varros, u ringjall ditën e tretë pas vdekjes trupore, zbriti në [[Ferri|ferr]] ku mundi [[Vdekja|vdekjen]] dhe u ngjit në qiell ku rri në anë të djathtë të [[Zoti Atë|Zotit Atë]] deri në [[Ardhja e Dytë|Ardhjen e Dytë]] të tij. Shumë të krishterë besojnë poashtu se Jezusi plotësoi [[Profecia biblike|profecitë biblike]].

Sidoqoftë, bazuar në një [[Hënë-errësimi|hënë-errësim]] (eklips hëne), që Jozefus [[Josephus]] rrëfen pak kohë para vdekjes së [[Herodi i Madh|Herodit të Madh]] (që luan një rol të madh në rrëfimet e Mateut), poashtu edhe një kuptim më të saktë të një rradhe perandorësh romakë, lindja e Jezusit ka qenë gati para vitit [[4 p.e.r.]]. Duke pasur burime të pakta dhe duke u zhvendosur në kohë nga autorët e Besëlidhjes së Re për të vendosur një datëlindje të besueshme tani është praktikisht e vështirë.

 

 

== Jeta dhe mësimet bazuar në Ungjijtë ==

Shtëpia e fëmijërisë së Jezusit na paraqitet si [[Nazareti]] në [[Galilea]]. Përveç një arratisjeje në [[Egjipti|Egjipt]] në fëmijëri t´i shpëtonin [[Masakra e të pafajshmëve|Masakrës së të pafajshmëve]] të [[Herodi]]t (Mateu 2:13-20), dhe një udhëtimi të shkurtër në [[Tyrus]] dhe [[Sidon]] (Marku 7:31; Mateu 15-21), të gjitha ngjarjet e tjera të Ungjijve vendosen në [[Judea|Judenë]] e lashtë dhe [[Samaria]] (pjesë e krahinës së Judesë), ose në [[Perea]] dhe Galile (pjesë e [[tetrarkia|tetrarkisë]] së [[Herodi Antipas|Herodit Antipas]]).

 

 

 

Marku dhe Mateu përmendin edhe anëtarët e familjes së Jezusit. Marku tregon se Jezusi "ishte i biri i Maries dhe i afërm i Jakobit, Jozefit, Judës dhe Simonit", dhe thotë poashtu që Jezusi kishte edhe të afërm femërorë.

 

=== Detyra ===

 

Ungjijtë gjithashtu pohojnë se Jezusi kreu [[Mrekullia|mrekulli]] të ndryshme, si shërime, [[Eksorcizmi|eksorcizma]] (dëbimin e djajve), ecjen mbi ujë, kthimin e ujit në verë, [[Ringjallja|ringjalljen]] e disa njerzve nga vdekja, si p.sh. [[Llazari]]n (Gjoni 11:1-43) etj.

Të gjithë elementet e mësimit të tij mund të gjenden në Shkrimet hebraike, që u shkruan para tij ose gjatë kohës që jetoi ai. Urdhëri i Zotit dhe dashuria për të afërmin janë me prejardhje judaike. Po ashtu urdhëresa e faljes së armikut. ("Fale padrejtësinë e të afërmit tënd", Ekkl.28,2.) Por Jezusi shkon përtej përvujtërisë së bashkëkohësve të tij. Jezusi është shok i tagrambledhësve dhe mëkatarëve. Mëkatarët janë armiq të Zotit dhe kështu armiq të popullit të tij. Nëse shkohet aq larg në Judaizëm, vëllezërit besimtarë që luten për falje të falen, nuk bëhej fjalë të faleshin "mëkatarët" apo "armiqtë". Për këtë urdhëresa e Jezusit ishte diçka krejtësisht e re: "Unë por ju them, duajini armiqtë tuaj dhe lutuni për ata që ju përndjekin !" Jezusi pranon të sëmurët, të verbërit, të çalët krahë hapur (në [[Qumran]]/Kumran ku kishin bashkësinë e tyre Esenët, njerëzit me të meta trupore shpërfilleshin dhe nuk pranoheshin, njeriu duhej të ishte trupërisht e shpirtërisht i shëndoshë që të mund të festonte meshën/liturgjinë).

 

 

Jezusi përmbys çdo përfytyrim të marrëdhënies midis Zotit dhe njeriut. Perëndia ishte për judenjte Zoti që kërkon vetëmohim dhe përkushtim. Jezusi e shtjellon atë si dikë, që nuk shikon për merita dhe respekt, kur ai i jep dhuntitë e tija.

Sipas ungjijve, Jezusi u [[Ringjallja|ringjall]] ditën e tretë pas [[kryqëzimi]]t të tij. Ungjilli i Mateut rrëfen që një [[Engjëlli|engjëll]] u shfaq pranë varrit të Jezusit dhe njoftoi ringjalljen e tij gruas që shkoi tek varri i tij për t´i bërë shërbimet e fundit. Sipas Lukës ishin dy engjëj që rrinin tek varri i Jezusit, dhe sipas Markut ishte një djalosh i veshur me të bardha. Marku pohon se në mëngjesin e ringjalljes së tij, Jezusi iu shfaq më parë [[Maria Magdalena|Maria Magdalenës]] (Mark 16:9). Gjoni pohon se kur Maria po kërkonte në varr trupin e mësuesit, dy engjëj e pyetën atë përse ajo po qante, kur ajo u rrotullua nuk mundi të rinjihte Jezusin, derisa ai i foli asaj në emër. (Gjoni 20:11-18).

 

 

Megjithëse detyra e tij kishte qenë posaçërisht për hebrenjtë, Jezusi tregohet t´i ketë dërguar nxënësit e tij të predikojnë dhe pagëzojnë në të gjithë botën, dhe pastaj hipi në qiell me anë të një reje që e fshehu atë nga sytë e tyre. Sipas ''Veprave të apostujve'', [[Shën Pali]] e pa Jezusin gjatë përjetimit të tij në rrugën për në [[Damasku|Damask]]. Jezusi dha fjalën që do të [[Rikthimi i Jezusit|rikthehej]] për të përmbushur [[Profecia mesianike|profecite mesianike]].

 

 

Gjoni 11:41 Atëherë ata e hoqën gurin prej vendit ku ishte shtrirë i vdekuri. Dhe Jezusi i ngriti sytë lart dhe tha: ``O Atë, të falënderoj që më ke dëgjuar.