Mali i Zi: Dallime mes rishikimesh
| [redaktim i pashqyrtuar] | [redaktim i pashqyrtuar] |
Content deleted Content added
U kthye versioni 1734668 i bërë nga 185.173.204.151 (diskutimet) |
AT44 (diskuto | kontribute) No edit summary |
||
Rreshti 11:
|PBB: PËR BANOR = 6.373
}}
'''Mali i Zi'''
Në shekullin IX, tre principata sllave ishin të vendosura në territorin e sotëm të Malit të Zi: [[Dukla]], duke përfshirë gjysmën jugore, [[Travunia]], në perëndim, dhe [[Rashka]], në veri.<ref name="Luscombe">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=cUl53tLtFukC&pg=PA267|title=The New Cambridge Medieval History: Volume 4, C.1024-c.1198|first=|date=14 October 2004|publisher=Cambridge University Press|year=|isbn=|location=|pages=266–|author1=David Luscombe|author2=Jonathan Riley-Smith}}</ref><ref name="Sedlar">{{cite book|url=https://books.google.rs/books?id=4NYTCgAAQBAJ&lpg=PP1&dq=East%20Central%20Europe%20in%20the%20Middle%20Ages%2C%201000-1500&hl=sr&pg=PA32#v=onepage&q&f=false|title=East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500|first=|publisher=University of Washington Press|year=|isbn=|location=|pages=21–|author1=Jean W Sedlar}}</ref><ref>{{cite book|url=https://books.google.rs/books?id=RSNpAAAAMAAJ&q=raska+duklja+serbian+principality&dq=raska+duklja+serbian+principality&hl=sr&sa=X&ved=0ahUKEwi0-bryjvbOAhWI8RQKHQqsBqs4ChDoAQgnMAE|title=he early medieval Balkans: a critical survey from the sixth to the late twelfth century|first=|publisher=University of Michigan Press|year=|isbn=|location=|pages=194|author1=John Van Antwerp Fine}}</ref> Në vitin 1043, arkoni Stefan Vojislav udhëhoqi një kryengritje, e cila rezultoi në pavarësimin e Duklës nga [[Perandoria Bizantine]] dhe themelimin e dinastisë së Vojislavleviqëve. Pasi u sundua nga disa fuqi rajonale dhe nga [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në shekujt që pasuan, u bë pjesë e [[Jugosllavia|Mbretërisë së Jugosllavisë]] në vitin 1918, e cila u pasua nga [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë]] pas [[Lufta e Dytë Botërore|Luftës së Dytë Botërore]].
Pas shpërbërjes së Jugosllavisë në vitin 1992, republika e [[Serbia|Serbisë]] dhe ajo e [[Republika e Malit të Zi|Malit të Zi]] së bashku themeluan një federatë, të quajtur [[Konfederata Serbia dhe Mali i Zi|Republika Federative e Jugosllavisë]], e cila në vitin 2003 u riemërua si [[Konfederata Serbia dhe Mali i Zi|Serbia dhe Mali i Zi]]. Në bazë të referendumit për pavararësi të mbajtur më 21 maj 2006, Mali i Zi u shpall shtet i pavarur më 3 qershor të ati viti.
I kategorizuar nga [[Banka Botërore]] si një vend me të ardhura të mesme, Mali i Zi është anëtar i [[Organizata e Kombeve të Bashkuara|OKB]]-së, [[NATO]]-s, [[Organizata Botërore e Tregtisë|Organizatës Botërore të Tregtisë]], [[Organizata për Siguri dhe Bashkëpunim në Evropë|OSBE]]-së, [[Këshilli i Evropës|Këshillit të Evropës]], dhe [[Bashkimi për Mesdheun|Bashkimit për Mesdheun]].
== Etimologjia ==
Shumë gjuhë, veçanërisht ata pranë, përdorin përkthimin e tyre të drejtpërdrejtë të termit "mal i zi", shembuj janë [[gjuha shqipe]] e cila përdor emrin ''Mali i Zi'', [[Greqishtja|gjuha greke]] me emrin ''Μαυροβούνιο'', [[gjuha kineze]] me emrin "黑山" (''Hēishān''), dhe [[gjuha turke]] me emrin ''Karadağ''. Në shumicën e gjuhëve [[Evropa Perëndimore|evropiane të perëndimit]], emri i vendit pasqyron një përshtatje të emrit venedikas ''Montenegro'' (latinisht ''mons'' "mal" + ''niger'' "i zi"). Të gjitha [[gjuhët sllave]] përdorin variantin e përshtatur malazez të emrit ''Crna Gora''; shembuj janë [[gjuha çeke]] ''Černá Hora'' dhe [[gjuha polake]] ''Czarnogóra''. Popujt [[Çeçenët|çeçenë]] dhe ingushë e quajn Ӏаьржаламанчоь (''Ъärjalamanchö'').
Emri ''Crna Gora'' filloi të përcaktonte shumicën e territorit të sotëm të Malit të Zi vetëm në shekullin XV.<ref name="Fine532">{{harvnb|Fine|1994|p=532}}</ref> Fillimisht, ai emër u përdor vetëm për një rrip të vogël toke nën sundimin e Pashtroviqëve, por emri filloi të përdoret për rajonin më të gjerë malor pasi dinastia e [[Cernojeviqët|Crnojeviqëve]] mori kontorillin e Zetës së Sipërme.<ref name="Fine532" />
Rajoni i lartpërmendur u bë i njohur si "Mali i Zi i Vjetër" (''Stara Crna Gora'') duke filluar nga shekulli XIX, për ta dalluar atë nga territoret e sapopushtuara, të njohur si ''Brda'' ("Malësitë"). Mali i Zi më tej u zgjerua disa herë në shekullin XX, si rezultat i luftërave kundër [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]], duke aneksuar Hercegovinën e Vjetër dhe pjesë të [[Rrafshi i Dukagjinit|Rrafshit të Dukagjinit]] dhe [[Rashka|Rashkës]] jugore. Kufijtë e Malit të Zi kanë ndryshuar pak që atëherë, duke humbur Rrafshin e Dukagjinit dhe duke fituar [[Gryka e Kotorrit|Grykën e Kotorrit]].
Kodi ISO Alpha-2 për Malin e Zi është ME dhe kodi Alpha-3 është MNE.<ref>[http://www.iso.org/iso/en/prods-services/iso3166ma/03updates-on-iso-3166/nlv12-div.html ISO 3166-1 Newsletter No. V-12, Date: 26 September 2006] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080820140547/http://www.iso.org/iso/en/prods-services/iso3166ma/03updates-on-iso-3166/nlv12-div.html|date=20 August 2008}}</ref>
== Historia ==
{{
Mali i Zi është shtet i pavarur dhe sovran. Për të parën herë në burimet historike emri Mali i Zi u përmend në shekullin 13. Hapësira që quhej Mal i Zi paraqiste vetëm një krahinë gjeografike. Ai territor përfshinte hapësirën mes [[Liqeni i Shkodrës|liqenit të Shkodrës]] dhe Llovqenit, që ishte pjesë e territorit të Duklës dhe Zetës. Ne gjysmën e dytë të shek. 15 në këtë hapësire zyrtarisht u
formua shteti i quajtur Mali i Zi. Kishte sipërfaqen 1500 km². Me forcimin e Malit të Zi si shtet, sipërfaqja u rrit, kështu që kah fundi i shek. 18 dhe fillimi i shek. 19 u dyfishua. Ne betejën e Grahovës ne vitin 1858 Mali i Zi zyrtarisht fitoi kufirin me [[Turqia|Turqinë]] dhe u rrit per 1500 km² territore te reja te çliruara. Mbas këtyre rezultateve Mali i Zi fitoi praninë ndërkombëtare në [[Kongresi i Berlinit|Kongresin e Berlinit]] më 1878 atëherë fitoi zgjerim territorial dhe sipërfaqja e Malit te Zi u bë 9475 km2. Në fillim të shekullit 20 mbas luftërave Ballkanike territori i Malit të Zi u rrit në 14000 km². Në kuadër të Malit te Zi hyri një pjesë e [[Sanxhaku i Pazarit të Ri|Sanxhakut të Novi Pazarit]], një pjesë e [[Rrafshi i Dukagjinit|Rrafshit të Dukagjinit]], Polimjes, si dhe një pjesë në juglindje të Podgoricës. Qytetet të cilat hynë nën Malin e Zi ishin: [[Plevla]], [[Bellopoja (Mal i Zi)|Bijello Pole]], Berane, Mojkovaci, Kollashini, [[Peja]], [[Gjakova]]. Nga viti 1918 Mali i Zi humbi statusin e shtetit dhe hyri në përbërjen e [[Mretëria Serbo Kroato Sllovene|Mbretërise Serbo-Kroato-Sllovene]]. Më vonë ky shtet do të quhet [[Mbretëria e Jugosllavisë]]. Mbas Luftës së 2-të Botërore u formua RFD e Jugosllavisë (07.03.1945), në të cilën Mali i Zi ishte njëra nga gjashtë Republikat Federative. Atëherë territorit të Malit të Zi iu bashkangjit Boka e Kotorit. Kufijtë e sotshem të Malit të Zi janë konstatuar me 1945 në kuadër të RFD Jugosllavisë.
Line 23 ⟶ 38:
== Politika ==
=== Njësitë territoriale ===
{{
Mali i Zi është i ndarë në 23 [[komuna]] (''opština''), dhe dy komuna urbane (''gradska opština''), pjesë të [[Komuna e Podgoricës|Komunës së Podgoricës]]. Secila komuna mund të përfshijë disa qytete dhe qyteza. Historikisht, territori i vendit ishte i ndarë në [[nahija]].
Lista e komunave:{{Col-begin}}{{Col-3}}
* [[
* [[
* [[
* [[
* [[
* '''[[Komuna e Cetinës|Qyteti i Fronit Cetina]]'''
* [[
* [[
* [[
* [[
* [[
* [[
* [[
{{Col-3}}
* [[
* [[
* '''[[Komuna e Podgoricës|Kreqyteti Podgorica]]'''
** [[Golluboci|Komuna urbane e Gollubocit]]
** [[Tuzi|Komuna urbane e Tuzit]]
* [[Komuna e Rozhajës]]
* [[Komuna e Shavnikut]]
* [[Komuna e Tivatit]]
* [[Komuna e Ulqinit]]
* [[Komuna e Zhabjakut]]
{{Col-3}}[[Skeda:KomunatMZ.PNG|frameless|250px|center]]{{Col-end}}
== Gjeografia ==
{{
=== Relievi ===
Line 74 ⟶ 94:
== Ekonomia ==
{{
Ekonomia e Malit të Zi është përqendruar kryesisht në turizëm.
== Demografia ==
{{Artikull i veçantë|Demografia e Malit të Zi}}{{Historical populations|1900 | 311564
|1909 | 317856
|1921 | 311341
|1931 | 360044
|1948 | 377189
|1953 | 419873
|1961 | 471894
|1971 | 529604
|1981 | 584310
|1991 | 615035
|2003 | 620145
|2011 | 625266
|type=|footnote=}}
=== Struktura etnike ===
Sipas censusit të vitit 2003, Mali i Zi kishte 620,145 banorë. Nëse do të përdorej metodologjia e përdorur deri në vitin 1991, Mali i Zi sipas censusit të vitit 2003 do të kishte 673,094 banorë. Rezultatet e censusit të vitit 2011 treguan se Mali i Zi ka 620,029 banorë.
Mali i Zi është shtet multietnik, në të cilin asnjë grup etnik nuk formon një shumicë.<ref>{{cite web|url=http://ec.europa.eu/agriculture/analysis/external/applicant/montenegro_en.pdf|title=Montenegro, country report|publisher=European Commission|date=December 2006|accessdate=24 January 2016}}</ref><ref>{{cite web|url=https://books.google.rs/books?id=xKMtAQAAIAAJ&q=Montenegro+multi+ethnic+country&dq=Montenegro+multi+ethnic+country&hl=sr&sa=X&ved=0ahUKEwiquq_6p8LKAhUFjywKHUb4AZcQ6AEIRDAF|title=Montenegro: A Modern History|publisher=I.B. Tauris|date=15 February 2009|accessdate=24 January 2016}}</ref> Grupet më të rëndësishme etnike janë [[malazezët]] dhe [[serbët]], grupet tjera përfshijnë [[boshnjakët]], [[shqiptarët]] dhe [[Kroatë|kroatët]]. Numri i "malazezëve" dhe "serbëve" luhatet gjerësisht nga censusi në census për shkak të ndryshimeve në mënyrën se si njerëzit e perceptojnë, përjetojnë ose zgjedhin të shprehin identitetin e tyre dhe përkatësinë etnike.<ref>{{cite web|url=http://www.njegos.org/census/index.htm|title=Montenegrin Census' from 1909 to 2003|publisher=Njegos.org|date=23 September 2004|accessdate=11 September 2010}}</ref>
[[File:MontenegroEthnic2011.PNG|lidhje=https://en.wikipedia.org/wiki/File:MontenegroEthnic2011.PNG|parapamje|250x250px|Struktura etnike e vendbanimeve të Mali të Zi, 2011]]
{{hidden begin|title=Grupet etnike (censusi i vitit 2011)|toggle=left}}
Struktura etnike sipas të dhënave zyrtare të vitit 2011:<ref name="census2011">{{cite press release |url=http://monstat.org/userfiles/file/popis2011/saopstenje/saopstenje(1).pdf |format=PDF |language=Serbo-Croatian, English |title=Popis stanovništva, domaćinstava i stanova u Crnoj Gori 2011. godine |trans_title=Census of Population, Households and Dwellings in Montenegro 2011 |publisher=Statistical office, Montenegro |date=12 July 2011 |accessdate=30 March 2011 }}</ref>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" style="align:left; margin:0.5em 0 0; border-style:solid; border:1px solid #7f7f7f; border-right-width:2px; border-bottom-width:2px; border-collapse:collapse; font-size:95%;"
|- style="background:beige;"
| style="background:beige;"|
| style="text-align:center;"| <small>Numri</small>
| style="text-align:center;"| <small>%</small>
|- style="background:#c1c1c1;"
|| '''Gjithësej'''
|| '''620,029'''
|| 100
|-
| style="background:beige;"| [[Malazezët|Malazezë]]
| 278,865
| 45.0
|-
| style="background:beige;"| [[Serbët|Serbë]]
| 178,110
| 28.7
|-
| style="background:beige;"| [[Boshnjakët|Boshnjakë]]
| 53,605
| 8.6
|-
| style="background:beige;"| [[Shqiptarët|Shqiptarë]]
| 30,439
| 4.9
|-
| style="background:beige;"| Myslimanë sipas kombësisë
| 20,537
| 3.3
|-
| style="background:beige;"| [[Kroatë]]
| 6,021
| 0.97
|-
| style="background:beige;"| [[Romët|Romë]]
| 5,251
| 0.8
|-
| style="background:beige;"| Serbo-malazezë
| 2,103
| 0.34
|-
| style="background:beige;"| [[Jevgjit|Egjiptianë]]
| 2,054
| 0.33
|-
| style="background:beige;"| Malazezo-serbë
| 1,833
| 0.30
|-
| style="background:beige;"| [[Jugosllavi|Jugosllavë]]
| 1,154
| 0.19
|-
| style="background:beige;"| [[Rusët|Rusë]]
| 946
| 0.15
|-
| style="background:beige;"| [[Maqedonët (etni sllave)|Maqedonët]]
|900
| 0.15
|-
| style="background:beige;"| [[Bosnja|Bosnjanas]]
|427
| 0.07
|-
| style="background:beige;"| [[Sllovenët|Sllovenë]]
|354
|0.06
|-
| style="background:beige;"| [[Hungarezët|Hungarezë]]
|337
| 0.05
|-
| style="background:beige;"| Myslimano-malazezë
|257
| 0.04
|-
| style="background:beige;"| [[Goranët|Goranë]]
| 197
| 0.03
|-
| style="background:beige;"| Myslimano-boshnjakë
|183
| 0.03
|-
| style="background:beige;"| Boshnjako-myslimanë
| 181
| 0.03
|-
| style="background:beige;"| Malazezo-myslimanë
| 175
| 0.03
|-
| style="background:beige;"| [[Italian|Italianë]]
| 135
| 0.02
|-
| style="background:beige;"| [[Gjermanët|Gjermanë]]
|131
| 0.02
|-
| style="background:beige;"| [[Turqit|Turq]]
|104
|0.02
|-
| style="background:beige;"| ''klasifikim rajonal''
|1.202
| 0.19
|-
| style="background:beige;"| ''të padeklaruar''
|30.170
| 4.87
|-
| style="background:beige;"| ''të tjerë''
| 3.358
| 0.54
|}
{{hidden end}}
=== Gjuhët ===
[[File:MontenegroLanguage2011.PNG|lidhje=https://en.wikipedia.org/wiki/File:MontenegroLanguage2011.PNG|parapamje|250x250px|Struktura gjuhësore e vendbanimeve të Malit të Zi, 2011]]
Gjuha zyrtare e Malt të Zi është [[gjuha malazeze]]. Gjithashtu, në përdorim zyrtarë janë [[gjuha serbe]], [[Gjuha boshnjake|boshnjake]], [[Gjuha shqipe|shqipe]] dhe [[Gjuha kroate|kroate]]. Të gjitha këto gjuhë, përveç shqipes, janë të kuptueshme reciprokisht. Sipas censusit të vitit 2011, shumica e qytetarëve deklaruan gjuhën serbe si gjuhë amtare. Gjuha malazeze është gjuhë amtare e shumicës së popullsisë nën 18 vjeç, ndonëse me një diferencë shumë të ngushtë – 39.2% krahasuar me 37.5% të qytetarëve me gjuhë amtare serbishten.<ref>[http://www.vijesti.me/vijesti/vecina-mladih-18-godina-govori-crnogorskim-jezikom-clanak-30645 Vijesti: The majority of youth below 18 years of age speaks the Montenegrin language (26/07/2011)]</ref> Në vitin 2013, Amëza malazeze (''Matica crnogorska'') shpalli rezultatet e hulumtimit të opinionit publik në lidhje me qëndrimet e identitetit të qytetarëve të Malit të Zi, duke treguar se shumica e popullatës pretendon gjuhën malazeze si gjuhën e tyre amtare.<ref>[http://www.maticacrnogorska.me/files/Istrazivanje%20javnog%20mnjenja.pdf <nowiki>[3]</nowiki>] [[Matica crnogorska]]: Third deep research of public opinion regarding the identity attitudes of the citizens of Montenegro (2013)</ref> Kushtetutat e mëparshme miratuan [[Gjuha serbokroate|serbokroatishten]] si gjuhë zyrtare në [[Republika Socialiste e Malit të Zi|Republikën Socialiste të Malit të Zi]] dhe standardin ijekav të gjuhës serbe gjatë periudhës 1992–2006.{{hidden begin|title=Gjuhët (censusi i vitit 2011)|toggle=left}}Sipas censusit të vitit 2011 në vend fliten këto gjuhë:<ref name="census2011"/>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" style="align:left; margin:0.5em 0 0; border-style:solid; border:1px solid #7f7f7f; border-right-width:2px; border-bottom-width:2px; border-collapse:collapse; font-size:95%;"
|- style="background:beige;"
| style="background:beige;"|
| style="text-align:center;"| <small>Number</small>
| style="text-align:center;"| <small>%</small>
|- style="background:#c1c1c1;"
|| '''Total'''
|| '''620,029'''
|| 100
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha serbe]]
|265,895
| 42.88
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha malazeze]]
| 229,251
| 36.97
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha boshnjake|Gjuha bosnjane]]
| 33,077
| 5.33
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha shqipe]]
| 32,671
| 5.27
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha serbokroate]]
| 12,559
| 2.03
|-
| style="background:beige;"| Gjuha rome
| 5,169
|0.83
|-
| style="background:beige;"| ''[[Gjuha boshnjake]]''
| 3,662
| 0.59
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha kroate]]
| 2,791
| 0.45
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha ruse]]
| 1,026
| 0.17
|-
| style="background:beige;"| ''Gjuha serbo-malazeze''
| 618
| 0.10
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha maqedone]]
| 529
| 0.09
|-
| style="background:beige;"| ''Gjuha malazezo-serbe''
| 369
| 0.06
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha hungareze]]
| 225
| 0.04
|-
| style="background:beige;"| ''Gjuha kroato-serbe''
| 224
| 0.04
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha angleze]]
| 185
| 0.03
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha gjermane]]
| 129
| 0.02
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha sllovene]]
| 107
| 0.02
|-
| style="background:beige;"| [[Gjuha rumune]]
| 101
|0.02
|-
| style="background:beige;"| ''gjuha zyrtare''
| 3.318
| 0.54
|-
| style="background:beige;"| ''gjuhë rajonale''
| 458
| 0.07
|-
| style="background:beige;"| ''të padeklaruar''
| 24.748
| 3.99
|-
| style="background:beige;"| ''të tjera gjuhë''
| 2.917
| 0.47
|}
{{hidden end}}
=== Feja ===
[[File:MontenegroReligion2011.PNG|lidhje=https://en.wikipedia.org/wiki/File:MontenegroReligion2011.PNG|parapamje|250x250px|Struktura fetare e vendbanimeve të Malit të Zi, 2011]]
Mali i Zi ka qenë historikisht në udhëkryq të multikulturalizmit dhe gjatë shekujve është themeluar një formë unike e bashkëjetesës mes popullatës myslimane dhe të krishtere.<ref>{{Cite book|title=Strengthening Religious Tolerance for a Secure Civil Society in Albania and the Southern Balkans|last=Pettifer|first=James|publisher=IOS Press|year=2007|isbn=158603779X|location=|pages=}}</ref> [[Malazezët]], kanë qenë historikisht anëtarë të [[Kisha ortodokse serbe|Kishës ortodokse serbe]] (të qeverisur nga Metropolitanati i Malit të Zi dhe Bregdetit) dhe krishtërimi ortodoks serb është feja më e popullarizuar sot në Mal të Zi. [[Kisha ortodokse malazeze]] u themelua kohët e fundit dhe ndiqet nga një pakicë e vogël e malazezëve edhe pse nuk është në bashkësi me ndonjë kishë tjetër të krishterë ortodokse, pasi ajo nuk është e njohur zyrtarisht.
Gjatë tensioneve të intensifikuara midis grupeve fetare gjatë luftës në [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnje]], Mali i Zi ka mbetur mjaft i qëndrueshëm, kryesisht për shkak se popullsia e tij ka një perspektivë historike mbi tolerancën fetare dhe diversitetin e besimit.<ref>{{Cite book|title=International Religious Freedom 2000: Annual Report: Submitted By The U.S. Department Of State|last=Larkin|first=Barbara|publisher=DIANE Publishing|year=2001|isbn=0756712297|location=|pages=}}</ref> Institucionet fetare nga Mali i Zi kanë të drejta të garantuara dhe janë të ndara nga shteti. Feja e dytë më e madhe është [[Islami]], që përbën 19% të popullsisë së përgjithshme të vendit. Një e treta e [[Shqiptarët|shqiptarëve]] janë [[Katolikë të ritit romak|katolikë]] (8,126 në censusin e vitit 2003) ndërsa dy të tretat (22,267) janë kryesisht [[Synitët|myslimanë synitë]]. Në vitin 2012 një protokoll i miratuar nga qeveria malazeze e njeh Islamin si fe zyrtare në Mal të Zi, siguron që ushqime hallall do të shërbehen në objekte ushtarake, spitale, konvikte dhe të gjitha objektet sociale; si dhe grave myslimane do t'i lejohet mbajtja e shamisë në shkolla dhe institucione publike, si dhe të sigurojnë që myslimanët të kenë të drejtën të marrin të premten ditë pushimi, në mënyrë të pjesmarrjes në [[Xhumaja|namazin e xhumasë]].<ref>[http://www.todayszaman.com/newsDetail_getNewsById.action;jsessionid=DA2F43BACD1FEFE22CCCDB093D5DA0B3?newsId=274558 Rifat Fejzic, the reis (president) of the Islamic community in Montenegro] Today's Zaman</ref> Ekziston edhe një popullsi e vogël katolike, përveç shqiptarëve ka edhe disa kroatë, të ndarë në mes Kryedioqezës së Tivarit dhe Dioqezës së Kotorrit, që është pjesë e Kishës së Kroacisë.<gallery mode="packed" heights="90" style="text-align:left" styles="text-align:left">
Skeda:Podgorica, cattedrale della resurrezione di cristo, esterno 01.JPG|Katedralja e Ringjalljes së Krishtit, objekt fetar i ortodoksëve të kishës serbe në [[Podgorica|Podgoricë]], njëhokësisht kisha më e madhe në Mal të Zi
Skeda:Kotor, Montenegro (7182668221).jpg|Katedralja e Kotorrit, objekt fetar i katolikëve të ritit romak në [[Kotorri|Kotorr]]
Skeda:Pljevlja Mosque 3.JPG|[[Xhamia e Hysen Pashës në Plevël|Xhamia e Hysen Pashës]], objekt fetar i myslimanëve në [[Plevla|Plevël]]
Skeda:Monasterio de Ostrog, Montenegro, 2014-04-14, DD 14.JPG|Manastiri i Ostogut, vendi më i rëndësishëm i pelegrinazhit krisitan në Mal të Zi
Skeda:PB090045a.jpg|Kisha katolike e Shën Ivanit, objekt fetar i katolikëve të ritit romak në [[Budua]]
Skeda:MN, Ulcinj 003.jpg|[[Xhamia e Namazgjahut]], objekt fetar i myslimanëve në [[Ulqin]]
</gallery>{{hidden begin|title=Feja (censusi i vitit 2011)|toggle=left}}
Përkatësia fetare sipas censusit të vitit 2011:<ref name="census2011"/>
{| border="1" cellpadding="4" cellspacing="0" class="toccolours" style="align:left; margin:0.5em 0 0; border-style:solid; border:1px solid #7f7f7f; border-right-width:2px; border-bottom-width:2px; border-collapse:collapse; font-size:95%;"
|- style="background:beige;"
| style="background:beige;text-align:center;"| <small>Feja</small>
| style="text-align:center;"| <small>Numri</small>
| style="text-align:center;"| <small>%</small>
|- style="background:#c1c1c1;"
|| '''Gjithësej'''
|| '''620,029'''
|| 100
|-
| style="background:beige;"| [[Kisha ortodokse|Ortodoksë]]
| 446,858
| 72.07
|-
| style="background:beige;"| [[Feja islame|Myslimanë]]
| 118,477
| 19.11
|-
| style="background:beige;"| [[Kisha katolike|Katolikë]]
| 21,299
| 3.44
|-
| style="background:beige;"| [[Ateizmi|Ateistë]]
| 7,667
| 1.24
|-
| style="background:beige;"| [[Krishterimi|Të krishterë]]
| 1,460
| 0.24
|-
| style="background:beige;"| Adventistë
| 894
|0.14
|-
| style="background:beige;"| Agnostikë
| 451
|0.07
|-
| style="background:beige;"| [[Dëshmitarët e Jehovait|Dëshmitarë të Jehovait]]
| 145
| 0.02
|-
| style="background:beige;"| [[Protestantizmi|Protestantë]]
| 143
| 0.02
|-
| style="background:beige;"| [[Budizmi|Budistë]]
| 118
| 0.02
|-
| style="background:beige;"| ''të tjerë''
| 6,337
| 1.02
|-
| style="background:beige;"| ''të padeklaruar''
| 16,180
| 2.61
|}{{hidden end}}
== Kultura ==
{{Kryesor|Kultura e Malit të Zi}}
== Të tjera ==
| |||