Wikipedia

Frang Bardhi: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[redaktim i pashqyrtuar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
No edit summary
No edit summary
Rreshti 10:
{{Leter kombësia| Shqiptare}}
{{Leter shtetësie|Osmane}}
{{Leter profesioni| shkrimtarShkrimtar, prift}}
<!-- {{Leter shënim|*}} -->
<!-- {{Leter mirnjohje| }}-->
Rreshti 16:
 
''' Frang Bardhi ''' ([[1606]] - [[1643]]) [[ipeshkvi]], [[shkrimtar]], [[leksikografia|leksikograf]], folklorist dhe [[etnografi|etnograf]] [[shqiptar]] nga [[Kallmeti]] ose [[Nënshat]]i Zadrimës [[Shqipëri]].
Vinte nga një familje e klerike e Zadrimës. Studioi në Seminarin e Loretos në Itali. Frank Bardhi ishte ipeshkvit i Sapës. Ishte shkruesi i parë i një fjalori për [[Gjuhën Shqipe]] (i cili fjalorë ka rreth 5000 fjalë të përkthyera nga latinishtja në shqip ). porPor [[Kolë Ashta]] thotë se ka 2544 fjalë si dhe numërorë, emra vendesh dhe një sasi fjalësh të urta e shprehjesh të mbledhura nënga krahina të ndryshme të [[Shqipëria (kthjellim)|Shqipërisë]]. Kjo e bënë që Bardhi të jetë leksikografi i parë i gjuhës shqipe dhe [[folkloristi]] e [[entnografi]] i parë shqiptar i njohur deri më tani <ref>''[[Gjuha Shqipe - Për të huaj dhe shqiptarët jashtë atdheut]]'' nga [[Gjovalin shkurtaj]] dhe [[Enver Hysa]], botues [[Toena]], [[Tiranë]] [[2001]] ISBN 99927-1-454-9</ref>.
 
== Jeta dhe vepra ==
''Frang Bardhi'' është i pari që del jashtë kornizave të shkrimit biblik , duke hedhur në fushë të dijes : Gjuhësi , Etnografi , Histori etj. Autori i tretë i rëndësishëm i letërsisë së vjetër shqiptare është Frang Bardhi. Midis autorëve të tjerë të kësaj periudhe, Bardhi zë një vend të vecantë. Duke ndjekur vazhdën e paraardhësve në veprimtarinë atdhetare, në fushën e krijimtarisë letrare i kalon caqet e përkthimeve fetare. Ai kishte interesa më të gjera. Bardhi bëri edhe përkthime fetare, por ato mbeten të pabotuara dhe
humbën, prandaj ai ka hyrë në historinë e kulturës sonë kombëtare si leksikografi i parë shqiptar, si historian, folklorist e etnograf. Bardhi studiohet në historinehistorinë e letërsisë sonë me dy vepra oigjinale: "'''Fjalori latinisht-shqip'''" dhe "'''Apologjia e Skënderbeut'''". Këto vepra e lidhin atë më tepër me humanizmin shqiptar sesa me traditën e letërsisë fetare të shekujve XVI-XVII.
 
Edhe për jetën e Bardhit dhe për veprimtarinë e tij kemi pak të dhëna. Lindi në Kallmet të [[Zadrima|Zadrimës]] më 1606. Ai sikurse edhe [[Pjetër Budi]], krenohej që i perkistepërkiste një familjeje pjestarët e së cilës nuk u rreshtuan me pushtuesit,- ndërgjegje arbërore.
Studimet i kreu në Itali, në kolegjin e Loretos dhe pastaj në atë të Propaganda Fides. MeNë 1635 u emërua peshkop i Sapes (Zadrimë). Në veprimtarinë e tij politike Bardhi do te jetë në rradhët e para të atdhetarëve që i përkushtohen luftës për t'u cliruar nga zgjedha e huaj, zhvillimit dhe përparimit të vendit dhe të gjuhës shqipe.
Gjendja e mjeruar e popullit nën sundimin e egër osman, dëshira dhe përpjekjet për t'a ndihmuar atë që të shpëtonte nga kjo robëri, ishin shqetësime që e mundonin vazhdimisht Bardhin. Kjo duket edhe në relacionet që i dërgonte herë pas here Papës. Ja si shprehet në relacionin e vitit 1641 për rëndimet dhe poshtërimet që u bëheshin fshatarëve shqiptarë, sidomos të krishterëve, nga arbitrariteti i feudalëve turq: "''Dhjetë ose pesëmbëdhjetë turq bashkohen dhe kalojnë nëpër shtëpitë e krishterëve dhe hanë e pinë sa të kenë oreks, gjithë ditën gjithë natën pa paguar asgjë. Ai i shkreti nuk mund të thotë se nuk ka bukë, verë, mish e tagji për kuajt e tyre, sepse ia përmbysin shtëpinë dhe e rrahin egërsisht. Po nuk pati, duhët të lerë peng rrobat e trupit për të ngopur lakmitë e tyre të mbrapshta …''"
 
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Frang_Bardhi"