Zef Jubani: Dallime mes rishikimesh

Gjyshi i Zef Jubanit, Ilia ikën nga vëndlindja e tij [[Abat]] i [[Dukagjini]]t në mbarim të shek. XVIII kur [[Mahmud Bushati|Karamahmud Pashë Bushatlliu]] deshti t'i dalë dore Sulltanit, lidhi besë me [[Dukagjini|Dukagjinin]], ndoshta me kompetenca të bylykbashit. Më [[1787]], ndihmoi Ahmet Pashë Bushatlliun kundër trupave Turke, duke i ndjekë deri matanë të [[Lumi i Matit|lumit Mat]] ([[1786]]?). Për këtë shërbim ndaj Oxhakut të Bushatllinjëve, Veziri i dhuroi pasuri e çifligje, iu kënduan këngë në vargjet e të cilave gjejmë «''gjak e soj të Skanderbegut''»<ref>[[Kasem Taipi|Taipi K]]., "Zana popullore" v.I, Shkodër: Shtypshkronja «Ora e Shkodrës» 1933, fq. 31-33.</ref>

Ilia kishte tre djem, Gjinin, Prenken (ose Prêçin), dhe Ndoka. N'artikullin «Kujtime të Zef Ndokilís» (Zef Jubani) nga «Brezi i ri», Ersekë<ref>Botuar n'organin «Gazeta shqiptare» nr.195 f.1 Bari, 12.XII.1929</ref> lexohet «''të parët e tij rridhshin nga Lotajt e [[Shala|Shalës]] së [[Dukagjini]]t, dhe konkretisht nga Lotajt e [[Abat]]it (Milotaj), kur ramë në Babë të Zadrimës e Juban të Shkodrës, nga ku prej aty muermori llagapin (Jubani). Gjenealogjia e tij dhe e familjes fillon me fitimin e luftës kundër Ali Serdarit, në kohë të Ahmet Pashës, prej sëasaj cilës datëdate Milotajt (Lotaj) u quejtënquajtën Iliaj, emënemër që sodedhe sot e mbajnë nëka katundinfshati Juban, por që më 1918, u ndamë me leçitje në kishë në dy degë: Gjergji dhe Ndokilijaj''».

I biri i Ndok Ilisë, dhe i një gruaje nga [[Malta]] të quajtur Korina, u shkollua në vendlindje (1825-1829) ndër shkollat e mbajtura nga familjet reshpere, si shkolla e [[Gegë Kodheli]]t, [[Gjon Shkrumi]]t, [[Zef Kamsi]]t, [[Jak Kraja|Jak Krajës]], etj. I ati i Zefit, Ndok Ilia qe dërguar në shërbime zyrtare preprej anës së Vezirit të Shkodres, Mustafa Pashës, herë në Vjenë, herë në Serbi, herë në Trieste etj, visenë vende të jashtmehuaja. Meqenëse dajat i kishte në Maltë, qe dërguar për studime atje, ku kreupërfundoi shkollën e mesme tregtare (1830-1838). Gjatë studimeve mësoi italishten, frëngjishten, anglishten. Zefi me kohë, ra në kontakte tregtare me Anglezë dhe Italianë, i ndikuar nga idetë e kohës, nisen t'i ngjallen ndjenjat patriotike që me kohën ia forcuan dashurinë për vendin e dëshirën për lirinë e atdheut nga zgjedha e huaj. Mbasi iu vra i ati me 1840, Zefi në 1841 u kthye në atdhe dhe në Shkodër qe ngarkuar me dëtyra të ndryshme nga ana e qeverisë. Zuri vend në zyrën postare që çdo 10 ditë dërgonte një njeri të besuar me letra dhe parelekë për në Smilova Uglica, që ishte pika e kufirit mes Perandorisë Austriake e asaj Otomane, në rrethinat e Kotorrit. Prej ku merrte në dorëzim postën tregtare drejtuar Shqipërisë nga qytetet austriake e italiane të Adriatikut Qednror e Verior. Përkrahë [[Hamza Kazazi|Hamz Kazazin]] në rrafshimin e seminarit jezuit t'etënve italianë, në Shkodër.<ref>Arkivi Qendror Historik, Fondi i Arqipeshkvisë së Shkodrë nr.8/68 Relacion i Ipeshkvit të Shkodrës dërgue kardinal G. Fransonit të Propaganda Fidae 29.VII.1851. Shkëputë nga monografia e Jup Kastratit: Zef Jubani, jeta dhe vepra, Tiranë 1987</ref> Më 1847 ngarkohet me ble 100 barrë drithë në tregjet e Tiranës, Kavajës e Durrësit me rastin e një zie buke në Shkodër.<ref>Dafrende-i bujrulldi, turqisht, 13 maj 1265 hixhri (1847)</ref> Më vonë qe ngarkuar me dëtyrën e krye-intendentit të nozullimeve të Rumelisë deri në Edrene. Për njohuritë e tij tregtare, Porta e Lartë i dha fuqi të pakufshme në kohë lufte. Në vitin 1848 Zef Jubani hyni në shërbim të konsullatës franceze. Konsulli Hecquard e kishte Zefin në patronazh. Të cilin Zefi e ndihmoi me materiale për vëllimin e tij «Historire et descripttion de la Haute Albanie ou Guégarie» Paris 1858. Ngaqë Zefi qysh me 1850, bashkë me mikun e vet shkodran, Halil Koplikun kishte nisë me mbledhë folklorin nga hinterlandi. Zefi do shkruajnë «''zoti Hekard e përshkroi Shqipninë e Veriut mbi gjurmët e veprës sime të pabotueme, e futi mbrendë disa kangë, që ia dhashë hua për nder, vetëm në përkthimin italisht. Tekstin shqip e rueja me zili për veprën time, që mendojshe ta botoj''»<ref>Giuseppe Jubani «Raccolta di canti e rapsodie di poemi albanesi» Trieste, 1871 f.4</ref>