Betejat e Plavës dhe Gucisë: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Rreshti 1:
'''Beteja e Plavës dhe Gucisë''' (1879-1880) ishte një konflikt i armatosur midis forcave shqiptare nën Lidhjen e Prizrenit kundër Mbretërisë së Malit të Zi nën udhëheqjen e Nikolla Petroviçit gjatë viteve 1879-1880. Shqiptarët rezistuan kundër aneksimit të rajoneve të banuara me shqiptarë të Plavës dhe të Gucinjve, të dhënë në Mal të Zi nga Kongresi i Berlinit 1878. Shqiptarët, nën udhëheqjen e [[Ali Pashë Gucia|Ali pashë GusinjësGucisës]], Jakup Ferri, Sulejman Vokshi, Haxhi Zeka, Filip Çeka dhe Jusuf Sokoli, ngritën rezistencë të armatosur kundër Perandorisë Otomane dhe Kongresit të Berlinit dhe luftimet zgjatën ndërmjet viteve 1879-1880.<ref>{{cite book|title=Lufta e Plaves dhe Gucis|url=http://www.albaniapress.com/lajme/9450/Mbrojtja-e-Plaves-dhe-e-Gucise-tetor-1879-janar-1880-.html}}</ref><ref>{{cite book|last1=Hemming|first1=Andreas|last2=Kera|first2=Gentiana|last3=Pandelejmoni|first3=Enriketa|title=Albania: Family, Society and Culture in the 20th Century|date=2012|publisher=LIT Verlag Münster|isbn=9783643501448|url=https://books.google.se/books?id=HfpTqhlsCtMC&pg=PA193&dq=Congress+of+Berlin+league+of+prizren&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwjq6If6utzKAhWFs3IKHUHgAs8Q6AEIJjAB#v=onepage&q=Congress%20of%20Berlin%20league%20of%20prizren&f=false|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Vego|first1=Milan|title=Austro-Hungarian Naval Policy, 1904-1914|date=2013|publisher=Routledge|isbn=9781136713385|url=https://books.google.se/books?id=FZDhAQAAQBAJ&pg=PA4&dq=Plava+Gusinje+1878&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwivpPLr3tzKAhWDWiwKHSrxATkQ6AEIHjAA#v=onepage&q=Plava%20Gusinje%201878&f=false|language=en}}</ref>
 
== Fillimi ==
 
Në fillim të vitit 1879 ekzistonte një rezistencë e armatosur shqiptare nga Gjakova e cila i hoqi Porte të drejtën për të folur në emër të shqiptarëve. Përveç kësaj, kryengritja çoi në refuzimin e pranimit të kërkesave të Kongresit të Berlinit që çoi në Lidhjen e Prizrenit që përfshinte veten për të mbrojtur interesat kombëtare të shqiptarëve duke iu kundërvënë vendimit të Portes, i cili ishte në favor të Malit të Zi dhe Greqisë. Liga nuk kishte përmbushur ende planin e saj dhe gjashtë Fuqitë e Mëdha nuk kishin gjasa të ndryshonin vendimet që morën në Kongresin e Berlinit.<ref>{{cite book|last1=Evered|first1=Emine O.|title=Empire and Education under the Ottomans: Politics, Reform and Resistance from the Tanzimat to the Young Turks|date=2012|publisher=I.B.Tauris|isbn=9780857721860|url=https://books.google.se/books?id=7WgBAwAAQBAJ&pg=PA48&dq=Congress+of+Berlin+league+of+prizren&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwjq6If6utzKAhWFs3IKHUHgAs8Q6AEINDAD#v=onepage&q=Congress%20of%20Berlin%20league%20of%20prizren&f=false|language=en}}</ref> Mali i Zi nuk kishte ndër mend të hiqte dorë nga territoret të cilat ishin premtuar nga Fuqitë e Mëdha. Pas vrasjes së Marshallit Otomane Mehmet Ali Pasha në Gjakovë, Porti kuptoi se kërkesat e Fuqive të Mëdha ishin shumë të vështira për t'u kryer. Princi NikolaNikolla megjithatë nuk donte asnjë justifikim dhe kërkoi regjionet. Duke u frikësuar se vendimet e Fuqive të Mëdha do të ndryshonin për shkak të rrethanave ndërkombëtare, Cetina vazhdimisht kërkoi të aneksonte territoret nga Perandoria Osmane me mbështetjen e Fuqive të Mëdha për të shpërndarë rajonet e Podgoricës, Shpuzës, Zhabjak, Plavë dhe Guci të Rugovës. Përveç kësaj, si një kundërpeshë, Ulqini duhej të kthehej në Perandorinë Osmane.<ref>{{cite book|last1=Elsie|first1=Robert|title=A Biographical Dictionary of Albanian History|date=2012|publisher=I.B.Tauris|isbn=9781780764313|url=https://books.google.se/books?id=pgf6GWJxuZgC&pg=PA183&dq=Plava+gusinje+league+of+prizren+ali+pasha&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwjQtZydttzKAhWDEXIKHTPSDFwQ6AEIHjAA#v=onepage&q=Plava%20gusinje%20league%20of%20prizren%20ali%20pasha&f=false|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=MacKenzie|first1=David|title=The Serbs and Russian Pan-Slavism, 1875-1878|date=1967|publisher=Cornell University Press|url=https://books.google.se/books?id=7bQMAAAAIAAJ&q=Plava+Gusinje+1878&dq=Plava+Gusinje+1878&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwivpPLr3tzKAhWDWiwKHSrxATkQ6AEIJjAB|language=en}}</ref>
 
== Tensionet ==
 
Presioni i fortë kundër Perandorisë Osmane, i praktikuar nga Car i Rusisë, i cili kërcënoi të marshonte në Stamboll, detyroi osmanët, në vitin 1878, të zbatojnë detyrimet territoriale ndaj Malit të Zi. Për të shqyrtuar situatën e re në vitin 1879, Komiteti Kombëtar i Lidhjes vendosi që aneksimi të mos rezistohej sepse rajonet dhe një popullsi të përzier sllavo-shqiptare, por jo çështja e armë e shqiptarëve. (Mbledhja e armëve). Vendimi i Komitetit Kombëtar miratoi komisionin ndër-rajonal të Shkodrës dhe të Kosovës, të mbajtur në janar të vitit 1879, i cili vendosi për një rezistencë ushtarake me [[Ali Pashë Gucia|Ali Pashën e Gucisës]] në krye. Mbledhur në fshatin [[Viri (Tivar)|Vir]], pranë Liqenit të Shkodrës, në Komisionin turko-osman, të mbajtur më 2 shkurt 1879, ata nënshkruan një marrëveshje dypalëshe për formalitetet.<ref>{{cite book|last1=Fishta|first1=Gjergj|last2=Elsie|first2=Robert|title=The Highland Lute|date=2005|publisher=I.B.Tauris|isbn=9781845111182|url=https://books.google.se/books?id=j7tLgANw8hAC&pg=PA401&dq=Ali+Pasha+of+Gucia+Marko+Miljanov&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwj_hoj21dzKAhUBJSwKHZW4DzkQ6AEIKTAA#v=onepage&q=Ali%20Pasha%20of%20Gucia%20Marko%20Miljanov&f=false|language=en}}</ref> Frika e kryengritjes shqiptare bëri që Porti të refuzojë kërkesat shqiptare në marrëveshje, duke e lënë rastin të zgjidhet më vonë. Sipas marrëveshjes, dorëzimi i Podgoricës, Shpuzës dhe Zhabjak nga autoritetet osmane u krye pa vështirësi. Në kthim, Ulqini u kthye në Perandorinë Osmane. Princi NikolaNikolla menjëherë iu drejtua Fuqive të Mëdha për të detyruar Perandorinë Osmane të dorëzonin Plavën dhe Guci në Malin e Zi. Nga ana e saj, Porti lëshoi ​​Fuqitë e Mëdha për të dërguar një komision ndërkombëtar në Plavë dhe Guci për të dëgjuar shqiptarët të zemëruar nga padrejtësia e Kongresit të Berlinit.<ref>{{cite book|last1=Clements|first1=John|title=Clements' Encyclopedia of World Governments|date=1992|publisher=Political Research, Incorporated|url=https://books.google.se/books?id=zuYjAQAAIAAJ&q=Plava+gusinje+albanians+league+of+prizren&dq=Plava+gusinje+albanians+league+of+prizren&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwjzoJD1uNzKAhXC3CwKHWOTBjoQ6AEIHjAA|language=en}}</ref> Kongresi Komisioni Ndërkombëtar për përcaktimin e vijës kufitare, i përbërë nga përfaqësuesit e gjashtë Fuqive të Mëdha dhe dy vendet në fjalë. Komisioni filloi të punonte në maj 1879 dhe për disa muaj vuri në dukje shenjat e kufirit osman-malazez të Vilajetit të Shkodrës. Por, gjatë verës, kur Komisioni Ndërkombëtar donte të shkonte në Plavë dhe Guci, përfaqësuesit e komisionit i paraqitën një letër autoriteteve të mëdha më 22 gusht 1879, ku deklaruan se nuk do të njihnin ndonjë ndryshim në kufirin e Malit të Zi pa pjesëmarrja e Lidhjes së Prizrenit. Pas shënimit, Komisioni Ndërkombëtar ndaloi punën dhe pezulloi udhëtimin e tij në Plavë dhe Guci. Mali i Zi protestuan ndaj Fuqive të Mëdha që detyruan Perandorinë Osmane që të zgjidhë situatën sa më parë që të jetë e mundur. Porti u përpoq t'i bindte banorët e dy kufijve që të heqin dorë nga rezistenca e mëtejshme duke u premtuar familjeve që nuk donin të jetonin nën sundimin e Malit të Zi, për t'u dhënë atyre vendbanime të reja, do të lirohen nga taksat për dhjetë vjet. Por shqiptarët refuzuan. Princi NikolaNikolla kërcënoi se do ta zgjidhte këtë çështje me luftë të armatosur dhe se ai jo vetëm do të aneksonte Plavën dhe GusinjënGusin por edhe pjesë të tjera të Shqipërisë.<ref>{{cite book|last1=Elsie|first1=Robert|title=The Tribes of Albania: History, Society and Culture|date=2015|publisher=I.B.Tauris|isbn=9781784534011|url=https://books.google.se/books?id=-EzWCQAAQBAJ&pg=PA45&dq=Ali+Pasha+of+Gucia+Marko+Miljanov&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwj_hoj21dzKAhUBJSwKHZW4DzkQ6AEIOTAC#v=onepage&q=Ali%20Pasha%20of%20Gucia%20Marko%20Miljanov&f=false|language=en}}</ref> Në këto rrethana, raporti shqiptaro-malazez u përkeqësua. Gjatë muajit të tetorit 1879 Mali i Zi filloi të përqendrojë ushtritë në kufi, duke e çuar numrin e ushtarëve në 5600. taktika onal që më parë kishte qenë me sukses kundër ushtrive osmane. Forcat malazeze u përqendruan në një sektor të ngushtë (Velika-Pepaj), për të goditur shqiptarët me sulmin e parë. Megjithatë, Shtabi Ushtarak mori një plan të papritur. Më 6 dhe 7 janar 1880, njësi të vogla të shqiptarëve, për të tërhequr vëmendjen e komandës ushtarake malazeze, nisën dy sulme në verilindje të Malit të Zi, nga Sanxhaku i Pazarit të Ri. Komandën ushtarake malazeze, duke kujtuar se shqiptarët do të vazhdojnë të sulmojnë nga verilindja, i tërhoqën ushtritë e tyre nga Jugu dhe i dërguan ata në veri.<ref>{{cite book|last1=Medlicott|first1=William Norton|title=Congress of Berlin and After|date=2013|publisher=Routledge|isbn=9781136243240|url=https://books.google.se/books?id=VU_YAQAAQBAJ&pg=PT264&dq=Plava+gusinje+albanians&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwjF-pjxttzKAhXIkSwKHbm2CEcQ6AEILTAB#v=onepage&q=Plava%20gusinje%20albanians&f=false|language=en}}</ref><ref>{{cite book|title=Memoirs of the American Folk-lore Society|date=1954|publisher=American Folk-lore Society|url=https://books.google.se/books?id=8m07AAAAIAAJ&q=Plava+Gusinje+battle&dq=Plava+Gusinje+battle&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwj7y5TH4dzKAhXBhSwKHZ-HDEsQ6AEIHjAA|language=en}}</ref>
 
Duke përfituar nga kjo rrethanë, forcat shqiptare, të listuara në sektorin e Plavë, shpërthyen më 8 janar në një sulm të furishëm kundër pozicioneve të armikut që ishin në Velikë në Pepaj të Arzhanicës. Luftëtarët Niksicnga Nokshiq, të komanduar nga Kurt Aslan dhe Nure Kurti, filluan sulme. Bastisja ishte e zemëruar pas luftimeve të rënda nga krah për krah me forcat malazeze, të përbërë nga 4000 luftëtarë dhe ata u detyruan të tërhiqeshin. Nikoqirët e Lidhjes, pas thyerjes së njësive malazeze të komanduara nga Marko Miljanov, hynë në tokën malazeze, duke zënë posedimin e Arzhanicën, Velikën e Pepaj dhe u drejtuan në Murinë. Luftimet më të përgjakshme u zhvilluan në Velikë në Pepaj, Ushtria malazeze u tërhoq në Sutjeska dhe stafi shqiptar nuk kishte ndërmend të vazhdonte përparimin në brendësi të Malit të Zi. Më 9 janar, Shtabi i urdhëroi forcat shqiptare, nuk hasën asnjë kundërshtim nga ushtritë malazeze, të tërhiqeshin në kufirin e vjetër. Gjatë betejës së Velika dhe Pepaj, të dyja palët pësuan viktima të rënda, por, sipas të dhënave të ndryshme, ato të forcave malazeze ishin më të shumta. Shqiptarët në këto luftime humbën dy kapitenë të guximshëm, Nure Asllani Kurt Kurti. Lufta patriotike që u zhvillua në Velikë në Pepaj lënë një përshtypje të thellë mbi opinionin ndërkombëtar. Disa ditë më vonë kreu i këshillit të ambasadës austro-hungareze në Shkodër, z. Shmuker, ndoqi nga afër zhvillimin e betejës dhe i raportoi qeverisë së tij se "Malazezët thanë hapur se në betejën e Velikës së Pepajt shqiptarët luftuan me guxim Me të vërtetë, forca e Lidhjes shkatërroi forcat e Malit të Zi që gjithmonë i dhanë gratë e tyre turqve otomanë për të mbetur të pavarur. Shqiptarët luftuan me një shpirt të vërtetë kombëtar ".<ref>{{cite book|last1=Despot|first1=Igor|title=The Balkan Wars in the Eyes of the Warring Parties: Perceptions and Interpretations|date=2012|publisher=iUniverse|isbn=9781475947038|url=https://books.google.se/books?id=ZIbtG7w_rSUC&pg=PA18&dq=Plava+gusinje+albanians+league+of+prizren&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwjzoJD1uNzKAhXC3CwKHWOTBjoQ6AEIMTAD#v=onepage&q=Plava%20gusinje%20albanians%20league%20of%20prizren&f=false|language=en}}</ref> Më pas, opinioni publik evropian u interesua për historinë e popullit shqiptar dhe të drejtat e tij kombëtare. Përveç kësaj, disa publicistë e kritikuan Kongresin e Berlinit se i kishin shpërfillur të drejtat e një kombi aq trim dhe aq të dashuruar për lirinë. Me fitoren e korrur ne NikshiqNokshiq, ne Pepaj ne Shqipërine e Madhe e detyruan diplomacine evropiane dhe Perandorine Osmane te kuptonin, megjithese ata e mbanin Shqiperine per pese shekuj, toka e Shqiperise ishte qe t'u takonte shqiptareve. Disfata e pësuar para qeverisë malazeze e bindur veten se nuk ishte në gjendje të thyejë rezistencën e palës shqiptare të luftës së armatosur. Prindi NikolaNikolla prandaj menjëherë njoftoi se ai kishte pezulluar armiqësitë në kufi dhe zbatimin e Traktatit të Berlinit në këtë pikë, nëse ai u largua përsëri nga Fuqitë e Mëdha. Princi Nikolla madje i kërkoi konsullit britanik në Shkodër të ndërhynte para autoriteteve qeveritare të Vilajetit, që shqiptarët të pezullonin më tej veprimet ushtarake.<ref>{{cite book|last1=Vickers|first1=Miranda|last2=Pettifer|first2=James|title=Albania: From Anarchy to a Balkan Identity|date=1997|publisher=Hurst|isbn=9781850652793|url=https://books.google.se/books?id=9IbgsDdeVxsC&pg=PA181&dq=Plava+gusinje+albanians&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwjF-pjxttzKAhXIkSwKHbm2CEcQ6AEINTAC#v=onepage&q=Plava%20gusinje%20albanians&f=false|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Turku|first1=Dr Helga|title=Isolationist States in an Interdependent World|date=2013|publisher=Ashgate Publishing, Ltd.|isbn=9781409499282|url=https://books.google.se/books?id=lnRneRWXT44C&pg=PA63&dq=Congress+of+Berlin+league+of+prizren&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwjq6If6utzKAhWFs3IKHUHgAs8Q6AEIHjAA#v=onepage&q=Congress%20of%20Berlin%20league%20of%20prizren&f=false|language=en}}</ref><ref>{{cite book|last1=Durham|first1=M. E.|title=Through the Lands of the Serb|publisher=Рипол Классик|isbn=9781145474741|url=https://books.google.se/books?id=r-_vAgAAQBAJ&pg=PA283&dq=Plava+Gusinje+Albanians&hl=sv&sa=X&ved=0ahUKEwiNyJKN3NzKAhWKDywKHXS-C0cQ6AEIWDAG#v=onepage&q=Plava%20Gusinje%20Albanians&f=false|language=en}}</ref>
 
== Referim ==