Historia e Armenisë: Dallime mes rishikimesh

Dinastia e Artahide e shndërron Armenin e madhe në një Mbretëri të pavarur. Kulmi i kësaj mbretërie arrin rreth viteve [[95 p.e.s|95]] – [[55 p.e.s]] kur edhe mbretëria armene bie nën të madhin Tigran i cili e pagëzoi vetën Mbretë i mbretërve. Aleanca e tij me Mithridatët e Pontos e sjellë atë në konflikt me Romakët, lartmadhërinë e të cilëve në fund ai duhet ta pranojë.▼

Në [[Mesopotamia|Mesopotami]] dhe [[Irani|Iran]] gjatë kësaj kohe, Parenthët ja arrijnë të vendosin familjet e tyre në udhëheqje të cilat Romakët në vitin [[66]] i pranojnë si prirës të këtyre vendeve.▼

Gjatë viteve [[252]]-[[297]] Sasanidët ja arrijnë që Armeninë e madhe ta kontrollojnë tërësisht. Pas fitores së Diokletianit kundër Sasamidëve më [[297]], armenëve ju desh të lëshonin udhëheqjen . Trdat III nga familja e Arsakidëve largoi klerikun krishterë që kishte lëshuar rrënjë nga viti [[301]] në Armeni. Kështu Armenia ishte shteti i parë krishterë në botë. Në vitin [[301]] religjioni krishteri ishte shpallur si religjion shtetërorë.▼

Në vitin [[387]] Roma dhe [[Persia]] ndajnë tokat e mbretërisë së Sasaidëve ndërmjet veti. Edhe për kundër ndarjes kultura krishtere zhvillohet edhe më tej. Kjo posaçërisht vërehet pas krijimit të alfabetit vetjakë nga Mesrob Masthoc në vitin [[405]].▼

Përderisa Sasanidët nën udhëheqjen e Jazdegerdit II provuan që religjionin zoroastikë të fusin si religjion shtetërorë në Armeni, vije deri te një kryengritje e Armenëve e cila shëndrrohet në një luftë të gjatë të udhëhequr nga kaçakët. Kjo luftë përfundon me pranimin e klerikut krishterë në vitin [[484]].▼

Në shekullin e VI, Armenia është një arenë luftimesh mes të Bizantit dhe Sasidëve. Nga [[591]] deri rreth viteve [[640]]-ta Bizanti ja arrin të fusë nën kontroll pjesën më të madhe të Armenisë së madhe. Në të vërtet këto suksese të Bizantinëve përcjellën me kryengritje të shpeshta të parisë Armene.▼

Pas disa ndërrimeve të shpeshta në mes të arabëve dhe [[Bizanti]]nëve, më në fund sundon [[kalifati]] rreth viteve [[700]]. Në shekullin VIII-IX vije deri te kryengritjet e shumta të parisë Armene e cila ndërron familjen udhëheqëse nga Mamikonët në Bagratunët të cilët kishin edhe toka në [[Gjeorgjia|Gjeorgji]] dhe kishin shtrirë ndikimin e tyre edhe në këtë pjesë.▼

Pas dobësimit të [[Kalifati]]t [[885]]/[[886]], Ashoti I ja arrin që të krijojë një mbretëri Armene e cila pranohej si nga Kalifati po ashtu edhe nga perandori i Bizantit. Ashoti II ([[915]]-[[928]]) ja arrin që luftimet për liri ti sjell në përfundim.▼

Në pjesën e dytë të shekullit XI, mbretëria fillon të shembet nga luftërat e brendshme. Prirësi i fundit mbytet nga bizantinët. Pas kësaj të ikurit armenë krijojnë në Kiliki në vitin [[1080]] një principatë të pavarur nën udhëheqjen e Rubenidëve. Këta bien në aleancë me pjesëtarë të kryqëzatës kundër Bizantit dhe turqve. Më [[1342]] mbretëria bie nën sundimin e katolikët të Qipros, mirëpo pas një kohe të shkurt bije nën Mamlukët e [[Egjipti]]t e pastaj nën [[Perandoria Osmane|perandorin Osmane]].▼