[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
v rregullime të tekstit duke përdorur AWB
Rreshti 40:
'''Eurasia''' / jʊreɪʒə / është një tokë e kombinuar kontinentale e [[Evropa|Evropës]] dhe [[Azia|Azisë]].<ref>Lewis, Martin W .; Wigen, Kären (1997), Mit i kontinenteve: një kritikë e meta-gjeografisë, University of California Press, fq. 31-32, [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale:BookSources/0-520-20743-2|0-520-20743-2]] "Ndërsa disa profesionistë mund ta konsiderojnë Evropën si një gadishull të thjeshtë të Azisë (ose Eurazisë), shumica e gjeografëve - dhe pothuajse të gjithë joografët - vazhdojnë ta trajtojnë atë jo vetëm si një kontinent të plotë, por si kontinent arkejpik".</ref><ref>Nield, Ted. [http://www.geolsoc.org.uk/en/Education%20and%20Careers/Ask%20a%20Geologist/Continents%20Supercontinents%20and%20the%20Earths%20Crust/Continental%20Divide "Continental Divide"]. ''Shoqëria Gjeologjike''
 
. </ref> Termi është një portier i kontinenteve përbërëse (Evropa dhe Azia). E vendosur kryesisht në hemisferat veriore dhe lindore, që kufizohet me [[Oqeani Atlantik|Oqeanin Atlantik]] në perëndim, [[Oqeani Paqësor]] në lindje, [[Oqeani Arktik]] në veri, dhe nga [[Afrika]], [[Deti Mesdhe]], dhe [[Oqeani Indian]] në jug.<ref>[http://geography.about.com/od/learnabouttheearth/a/What-Is-Eurasia.htm "Çka është?"]. ''geography.about.com''. Marrë 12 dhjetor 2017.</ref> Ndarja midis [[Evropa|Evropës]] dhe [[Azia|Azisë]] si dy kontinente të ndryshme është një konstrukt historik shoqëror pa ndarje të qartë fizike midis tyre; Kështu, në disa pjesë të botës, Eurasia njihet si më e madhe e pesë ose gjashtë kontinenteve. Në gjeologji, Eurasia shpesh konsiderohet si një megablock i vetëm i ngurtë. Megjithatë, ngurtësia e Euroazisë debatohet në të dhënat paleomagnet<ref>Pavlov, V.E. (2012). "Të Dhënat paleomagnetike siberiane dhe problemi i ngurtësisë së kontinentit të Euroazisë Veriore në Post Paleozoik". Izvestiya, Fizika e Tokës së Ngurta. 48: 721-737.</ref><ref>Li, Yong-Xiang; Shu, Liangshu; Wen, Bin; Yang, Zhenyu; Ali, Jason R. (1 Shtator 2013).[http://gji.oxfordjournals.org/content/194/3/1374 "Magnetic inclination shallowing problem and the issue of Eurasia's rigidity: insights following a palaeomagnetic study of upper Cretaceous basalts and redbeds from SE China"]. ''Geophysical Journal International''. '''194''' (3): 1374–1389.[[Digital object identifier|doi]]:[https://doi.org/10.1093%2Fgji%2Fggt181 10.1093/gji/ggt181]. ISSN [https://www.worldcat.org/issn/0956-540X 0956-540X].</ref>
 
Eurasia mbulon rreth 55,000,000 kilometra katrorë (21,000,000 sq mi), ose rreth 36,2% të sipërfaqes së tokës së Tokës. Masa tokësore përmban rreth 5.0 miliardë njerëz, që barazohet me rreth 70% të popullsisë njerëzore. Njerëzit u vendosën për herë të parë në Eurazi midis 60.000 dhe 125.000 vjet më parë. Disa ishuj të mëdhenj, përfshirë Britaninë e Madhe, Islandën dhe Irlandën, dhe ato të Japonisë, Filipineve dhe Indonezisë, shpesh përfshihen nën përkufizimin popullor të Euroazisë, pavarësisht se janë të ndara nga toka masive.
 
Fizikografikisht, Eurasia është një kontinent i vetëm. Konceptet e Evropës dhe të Azisë si kontinente të dallueshme datojnë në antikitet dhe kufijtë e tyre janë gjeologjikisht arbitrare. Në kohët e lashta e Detit të Zi dhe Detit të Marmarasë, së bashku me ngushticat e tyre të lidhur, shiheshin si ndan kontinentet, por sot vargjet e Ural dhe Kaukazit janë më të shihen si përndarësit kryesor në mes të dy. Eurasia është e lidhur me Afrikën në [[Kanali i Suezit|Kanalit të Suezit]], dhe Euroazi është e kombinuar shpesh me Afrikën për të bërë toke madh puthitur në Tokë quajtur Afro-Eurasia.<ref>R. W. McColl, ed. (2005).[https://books.google.com/books?id=DJgnebGbAB8C&pg=PA215 'kontinentet' - Enciklopedia e Gjeografisë Botërore, Vëllimi 1]. Golson Books Ltd. f. 215. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale%3ABookSources:BookSources/9780816072293|9780816072293]]. Marrë nga 26 Qershor 2012. Dhe meqë Afrika dhe Azia janë të lidhura në gadishullin e Suezit, Evropa, Afrika dhe Azia nganjëherë kombinohen si Afro-Eurasia ose Eurafrasia.</ref> Për shkak të toke gjerë dhe dallimet në gjerësi, Eurasia ekspozitave të gjitha llojet e klimës nën klasifikimin Koppen, duke përfshirë llojet më të ashpër të temperaturave të nxehtë dhe të ftohtë, reshje të lartë dhe të ulët dhe llojet e ndryshme të ekosistemeve.
 
== Historia ==
Rreshti 52:
 
== Gjeopolitika ==
Fillimisht, "Eurasia" është një nocion gjeografik: në këtë kuptim, është thjesht kontinenti më i madh; toka e kombinuar e Evropës dhe Azisë. Megjithatë, gjeopolitikisht, fjala ka disa kuptime të ndryshme, duke reflektuar interesat specifike gjeopolitike të secilit komb.<ref name="Brzezinski, Zbigniew 1997">Brzezinski, Zbigniew (1997). Shahu i madh: Parësia amerikane dhe kërkesat e saj gjeostrategjike ([Repr.] Ed.). New York, NY: Librat themelorë. faqe 31. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale%3ABookSources:BookSources/0465027261|0465027261]].</ref> "Eurasia" është një nga konceptet më të rëndësishme gjeopolitike; si Zbigniew Brzezinski vëren:<blockquote>"... se si Amerika" menaxhon "Eurasia është kritike. Një fuqi që dominon "Eurasia" do të kontrollonte dy nga tri rajonet më të përparuara dhe ekonomikisht produktive në botë. Një vështrim i thjeshtë në hartën gjithashtu tregon se kontrolli "Eurasia" pothuajse do të nënkuptonte automatikisht nënshtrimin e Afrikës, duke e bërë Hemisferën Perëndimore dhe Oqeanin gjeopolitikisht periferik në kontinentin qendror të botës. Rreth 75 për qind e njerëzve të botës jetojnë në "Eurasi", dhe shumica e pasurisë fizike të botës ekziston gjithashtu, si në ndërmarrjet e saj dhe nën tokë. "Eurasia" përbën rreth tre të katërtat e burimeve të njohura të energjisë në botë. "<ref> name="Brzezinski, Zbigniew (1997). Shahu i madh: Parësia amerikane dhe kërkesat e saj gjeostrategjike ([Repr.] Ed.). New York, NY: Librat themelorë. faqe 31. [[International Standard Book Number|ISBN]] [[Speciale%3ABookSources"/0465027261|0465027261]].</ref></blockquote>Për momentin, një nga projektet më të shquara të Bashkimit Evropian (BE) është Iniciativa e katër Spektave të përbashkëta Rusia - BE. Një union politik dhe ekonomik i ish-shteteve sovjetike të quajtur Bashkimi Ekonomik Euroazian u krijua në vitin 2015, ngjashëm në konceptin e BE-së.
 
Koncepti rus i "Euroazisë" korrespondonte fillimisht pak a shumë me zonën e tokës të Rusisë Imperiale në vitin 1914, duke përfshirë pjesë të Evropës Lindore. Një ndër interesat kryesore gjeopolitike të Rusisë qëndron në një integrim gjithnjë e më të ngushtë me ato vende që i konsideron pjesë e "Euroazisë". Ky koncept është i integruar më tej me eskatologjinë komuniste nga autori Alexander Dugin si parimi udhëheqës i "vetëjaftueshmërisë së një hapësirë "gjatë zgjerimit. <ref>Dugin, Alexander. [http://www.4pt.su/en/content/eurasia-special-worldview  "Eurasia: Një botëkuptim i veçantë"]. ''Teoria e Katërt Politike''. Marrë 30 prill 2017</ref>
 
== Burimet ==