Vinçens Prennushi: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
1l2l3k (diskuto | kontribute) →Jetëshkrimi: rregullime perpos shqipes standarde |
Hatake (diskuto | kontribute) hereperhe nje perpjekje per ta ba ma neutral |
||
Rreshti 6:
| ditëlindja = [[4 shtator]] [[1885]]
| vendlindja = [[Shkodra|Shkodër]]
| ditëvdekja = [[19 mars]] (ose shkurt
| vendvdekja = [[Durrësi|Durrës]]
| pseudonimi =
Rreshti 13:
| webfaqja =
}}
'''Vinçens Prennushi'''
==
Kola leu në rrugicën e Makajve në lagjen Rus<ref name="VP">[http://kosova.albemigrant.com/?p=14447 Monsinior Vinçenc Prennushi - Simboli i pastërtisë dhe i virtyteve shqiptare]</ref>, i biri i Gjonit Drande Prennushit<ref>[[Donat Kurti|Kurti D]]., ''Provinça Françeskane Shqiptare'', Shkodër: Botime Françeskane, 2003, fq. 139. ISBN 99927-789-1-1. Në regjistrin e fretënve radhitur në këtë vepër: '''Vincentius (P) Nicolaus Volaj''', f. Joannis et Rosae, n. Shirokae d. Scodrensis 6 Dec. 1910[...] Emri i pagëzimit i fratit i përkthyer pas normës duhet të ishte ''Nikollë'', por forma e zgjedhur për artikullin është forma lokale. Mbase ''Rosae'' mund të jetë ''Drande.''</ref>.
Prindët e tij ishin Gjon e Drande Prennushi. U pagëzua me emnin Kolë. Mësimet e para i mori në vendlindje dhe i vazhdoi në seminarin e njohur të Troshanit, ku iu kushtua urdhërit françeskan (OFM) me 1900<ref name="fr">[[Fritz Radovani]]: Imzot Vinçens Prennushi OFM (4 shtator 1885 – 19 Mars 1949)</ref>. Më 25 mars 1908, u shugurua meshtar i Urdhrit Françeskan O.F.M. duke marrë dhe emrin Át Vinçenc. Shkollën për teologji e filozofi e kreu në [[Tirol]] të [[Austrisë]]. U bë njohës i mirë i shumë gjuhëve dhe kulturave evropiane, sidomos asaj gjermane. “''Kangët''” e Prennushit u bënë themeli mbi të cilin më vonë do të ngrihej vepra monumentale kombëtare; “''Visaret e Kombit''”<ref name="VP" />. Ky botim pati një jehonë të gjerë në vend, por sidomos në emigracionin shqiptar. Me të ardhur në Atdhe Prennushi përjetoi një nga ngjarjet ma të rënda të qytetit të vendlindjës, së Shkodres së rrethuer nga malazezët dhe pushtimit të saj të përkohshëm në vitin 1913, ku preku me dorë “lugën e urisë” së cilës, pak ditë mbas fitimit të Lirisë dhe bashkimit të qytetit me Shqipërinë e Pavarur, do të ishte pikërisht At Vinçenci, që me 14 Mars 1914, kur në [[Kalaja e Shkodrës|Kështjellën “Rozafat”]] u ngrit me brohoritjen e mbarë Popullit të Shkodres, Flamur Kombëtar, do të ishte Ai frati i zgjedhun që do të mbante fjalimin e rastit aty.<ref name="fr" /> Në vitin 1917, ishte anëtar i “[[Komisia Letrare Shqipe|Komisisë Letrare Shqipe]]” në Shkodër ku u përcaktuan rregullat e para të drejtshkrimit të gjuhës shqipe.<ref name="VP" />▼
Mësimet e para i mori në vendlindje dhe i vazhdoi në [[Kolegji i Troshanit|seminarin e Troshanit]], ku iu kushtua urdhërit françeskan (OFM) qysh më 1900. Më 25 mars 1908, u shugurua meshtar i Urdhrit Françeskan O.F.M. duke marrë emrin Át Vinçenc. Shkollën për teologji e filozofi e kreu në [[Tirol]] të [[Austrisë]]. U bë njohës i mirë i shumë gjuhëve dhe kulturave evropiane, sidomos asaj gjermane.
▲
Më 1924 botoi broshurën "[[Ndër lamijet e demokracisë së vërtetë]]". At Vinçenci jepte mendime të sakta për një shtet të ëndërruar demokratik të tipit Përëndimor<ref name="avp" />. Botoi përkthimin e bukur “''Fabiola''” apo “''Kisha nën dhe e mbi dhe''” të Kardinalit Visseman. Përktheu gjithashtu disa vepra nga [[Dante]]. Në vitin 1933, përktheu e botoi romanin “''Quo Vadis''” (Ku po shkon?) të E. Sienkievicz-it. Në vitin 1939, përktheu dhe botoi romanin e Silvio Pelico-s “''Burgjet e mia''”. Në vitin 1940, u emërua kryepeshkop i Durrësit. Me 19 Mars 1936 Selia e Shenjtë e emëroi peshkop të [[Sapa|Sapës]], detyrë të cilën e mbajti deri në vitin 1940, kur u emërua kryepeshkop metropolitan i Dioqezës së Durrësit, duke pasur nën administrim kryeqytetin e Shqipërisë, Tiranën. Mbas vdekjes së Imzot [[Gaspër Thaçi]]t, në Shkodër, më 26 Maji 1946, dhe arestimit të Don [[Mikel Koliqi]]t, famulltar i Shkodres, Imz. Prennushi u ngarkua me detyren e Primatit Katolik të Shqipërisë. Mbas vitit 1940, kur ishte edhe administrator i Tiranës, ai kishte përkrah Imz. [[Luigj Bumçi]]n, Don [[Shtjefën Kurti]]n, At [[Pjetër Meshkalla|Pjetër Meshkallën]], At [[Anton Harapi]]n, At [[Mati Prennushi]]n, Don [[Lazër Shantoja|Lazër Shantojën]], të cilët kanë lanë mbresa të pashlyeshme në jetën e kryeqytetasve. Gjendja e keqe shëndetësore e Bumçit, në vitin 1945 ndoshta, rëndoi punën e Imzot Prennushit, por fatmirësisht ky jo vetëm e kreu me nder detyrën e klerikut të devotshëm, por edhe nuk i la asgjë mangët Imzot Bumçit edhe në fushën politike dhe, pikërisht, në fazën më delikate të historisë përballë pushtimit fashist italian, atij gjerman dhe së fundit, atij sllavo-komunist jugosllav e rus, të vitit 1944.<ref name="fr" />▼
Në vitin 1917, ishte anëtar i “[[Komisia Letrare Shqipe|Komisisë Letrare Shqipe]]” në Shkodër ku u përcaktuan rregullat e para të drejtshkrimit të gjuhës shqipe.<ref name="VP" />
U bë një ndër themeluesit e bashkëpunëtorët e grupit më të rëndësishëm të Opozitës Shqiptare, që në vitin 1923–24 formuan edhe fletorën e tyne “Ora e Maleve”, ku, At Vinçenci, ishte ndër penat më me vlerë të demokracisë që posa kishte lindur në [[Shqipëria|Shqipëri]]<ref name="fr" />.
Më 1924 botoi broshurën "[[Ndër lamijet e demokracisë së vërtetë]]". At Vinçenci jepte mendime të sakta për një shtet të ëndërruar demokratik të tipit Përëndimor<ref name="avp">[http://www.arberiaonline.com/viewtopic.php?f=110&t=615 Monsinjor Prennushi]</ref>.
▲
Gjithmonë duke ndjekur mësimet e [[Gjergj Fishta|Fishtës]], me fjalë të tjera, duke i pranuar modelet popullore, ai bëri që nëpër shkrimet e tij të rrjedhë gjuha e ëmbël e qytetit të tij të lindjes. Me një stil të hijshëm ai arriti të krijojë një aradhë shkrimtarësh që e imituan.<ref name="VP" /> Prennushi mblodhi këngët e vallet e “''Dasmës Shkodrane''” dhe pikërisht këtu ai tregoi më mirë se askush tjetër kumbimin e ëmbël të fjalës shkodrane. Në fakt, trajtat janë me të vërtetë shkodrane, por, përmbajtja është mbarëkombëtare.
Line 30 ⟶ 38:
Vinçenc Prennushi deklaroi se lufta e tij ishte kundër komunistave e Partisë Komuniste që të mos egzistonte, kur të formohej Pushteti që mendonim me zbarkimin e amerikanëve.”<ref name="fr" /><ref>Dosja 1245</ref>. Më 19 mars (shkurt <ref name="ap" />) 1949 Monsinjor Prennushi vdiq nga tortura çnjerëzore në burgun e Durrësit. U shpall "[[Martir i Demokracisë]]" më [[8 maj]] [[1993]] në [[Durrës]].
=== Procesi i shenjtërimit ===
Hapja e procesit dioqezan për [[lumnimi|lumnimin]] e tij, u shpall më 10 nëntor të viti 2002, nga prefekti i asokohshëm i Kongregatës për Ungjillëzimin e Popujve, kardinali Kreshencio Sepe, gjatë kremtimit të Eukaristisë, në katedralen e Shkodrës. Lumnimi dhe pranimi si shenjtor ndodhi më 5 nëntor 2016, në sheshin para [[Katedralja e Shën Shtjefnit|katedrales së Shën Shtjefnit]] në Shkodër.
== Vepra ==
Në vitin 1911 boton me ndihmën e arkeologut dhe historianit [[Carl Patsch]] në [[Sarajeva|Sarajevë]] “''Visaret e Kombit, Kangë gegnishte''", folklor i mbledhur dhe i rreshtuar prej tij<ref>Vozga R., ''"Libri Shqip 1555-1915"'', Biblioteka Kombëtare, Tiranë, 2010 fq. 296 ─ ISBN 978-99927-731-7-8. </ref>. Më 1918 botoi "''Fjala e Zotit''" si dhe "''Grueja shqyptare''", e para vepër letrare e tij e botuar në shtypshkronjën françeskane. Më 1919, botoi dhe shfaqi në Shkodër dramën “''E tradhtuemja''”, një përshtatje në shqip nga T. A. Rolando. Në 1921, botoi përmbledhjen e njohur poetike: “''Gjeth’ e Lule''”, përmbledhje të cilën kritika e gjeti të bukur e delikate. [[Eqrem Çabej|Çabej]] e quajti "Poet i qytetit të Shkodrës"<ref name=":0">[[Lazër Radi|Radi L]]., ''Prennushi simbol i pastërtisë dhe i virtyteve shqiptare,'' Rilindja e Kosovës, 15 maj 1993.</ref>.
Qe pendë letrare dhe shkencore ndër fletoret me zë të klerit, ishte një drejtues i “[[Hylli i Dritës|Hyllit të Dritës]]”, ”Lajmtari i Zemrës së Krishtit”, “Zani i Shna Ndout”.
Botoi përkthimin “''Fabiola''” apo “''Kisha nën dhe e mbi dhe''” të Kardinalit Visseman. Përktheu gjithashtu [[Dante|Danten]] dhe sociologun [[Max Weber|Weber]]. Në vitin 1933, përktheu e botoi romanin “''Quo Vadis''” (Ku po shkon?) të [[Henryk Sienkiewicz|Sienkievicz]]. Në vitin 1939, përktheu dhe botoi romanin e Silvio Pelico-s “''Burgjet e mia''”<ref name=":0" />.
== Burimet ==
|