Lufta e Parë Ballkanike: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
v →‎top: clean up, përmirësime tipografike: per → për duke përdorur AWB
vNo edit summary
Etiketa: përpunim burimi 2017
Rreshti 2:
Tensionet në mesin e vendeve të Ballkanit mbi aspiratat e tyre rivale në krahinat e Rumelise osmane të kontrolluar, pikërisht Lindore Roumelia, Traki dhe Maqedoni, ulur disi pas ndërhyrjes së Fuqive të Mëdha në mesin e shekullit të 19-të, që synon sigurimin e mbrojtjes të dy më të plotë për Shumica krahinat 'të krishterë dhe ruajtjen e status quo. Nga 1867, Serbia dhe Mali i Zi kishin siguruar pavarësinë e tyre, e cila u konfirmua nga Traktati i Berlinit një dekadë më vonë. Por pyetja e realizueshmërisë të sundimit osman u rigjallërua pas Revolucionit të Turqeve te rinj ne korrik 1908 detyron Sulltanin për të rivendosur kushtetutën e pezulluar osmane, dhe zhvillimet e rëndësishme në vitet 1909-1911.
 
aspiratatAspiratat e Serbisë drejt Bosnje-Hercegovinës u tërhoqën nga aneksimi austriak te provincës në tetor 1908. Serbët pastaj përqendruan vëmendjen e tyre në jug për zgjerim. Pas aneksimit turqit e rinj u përpoqën për të nxitur popullsinë myslimane të Bosnjes për të emigruar ne Perandorine Osmane. Këta emigrantë ishin vendosur nga autoritetet otomane në ato rrethe e në veri të Maqedonisë, ku popullsia muslimane është e dobët. Eksperimentet ishin shkatërruese. Ato elemente të popullsisë të cilat mund të jenë të detyruar të emigrojnë janë konsideruar kryesisht të paditur, te padisiplinuar, fanatik, dhe ekonomikisht te pavlefshëm. Prania e tyre në Kosovë dhe në veri të Maqedonisë provuar të jetë një katastrofë për Perandorine që ata të bashkuar lehtë me popullsinë ekzistuese të muslimanëve shqiptarë në serinë e kryengritjeve shqiptare para dhe gjatë pranverës së 1912. Këto revolucionarë mysliman ishin të shoqëruar nga disa prej trupave osmane, që kishin qenë të veprojnë kundër tyre, kryesisht me origjinë shqiptare. Në maj 1912 revolucionarët shqiptarë, pas drejtimit të automjetit nga osmanët nga Shkupi e vazhdueshm drejt Manastirit duke i detyruar osmanët të njohë rajonet e shtrira në Ballkanin perëndimor si shqiptar, në qershor 1912. Për Serbinë kjo është konsideruar gjithashtu problematike. Pas shpresat e saj të zgjerimit veriore u mbyllën për shkak të aneksimit të Austrisë e Bosnja tani gjendet ne drejtim të fundit të zgjerimit të jetë e mundur edhe për shkak të mbylljes krijimin e Shqipërisë si një shtet. Për Serbinë kjo do të thoshte një luftë kundër kohës për të shmangur krijimin e shtetit shqiptar.
<ref>Dokumentet franceze: Ja sa shqiptarë e sa serbë pati në Perandorinë Osmane para Luftës së Parë [[Ballkani Perëndimor|Ballkanike]]-[https://2lonline.com/dokumentet-franceze-ja-sa-shqiptare-e-sa-serbe-pati-ne-perandorine-osmane-para-luftes-se-pare-ballkanike/] </ref>
Para Luftës së Parë Ballkanike, thuhet se deri më tashti pak është ditur se cilët kombësi përbëjnë Perandorinë Osmane. Për këtë qëllim tashti ishte me interes që të flitet për elementët etnikë që do të shkëputen nga Perandoria Osmane pas Luftës Ballkanike.
Pasi ceken të gjithë popujt që përbëjnë Perandorinë Osmane ku numërohen ndër të tjerë [[turqi|turqit]], turkomanët, [[arabë|arabët]], [[grekë|grekët]], [[bullgarë|bullgarët]], [[kurdë|kurdët]], [[armenë|armenët]], [[shqiptarë|shqiptarët]], [[serbë|serbët]], [[kozakë|kozakët]], [[izraelitë|izraelitët]], [[cincarë|cincarët]], [[vllahë|vllahët]], [[çerkezë|çerkezët]], [[romë|romët]], [[sirianë|sirianët]], [[latinë|latinët]] e popuj të tjerë, në këtëkontekst shtrohet çeshtja se, si do të mbetet përbërja etnike pas Luftës së Parë Ballkanike.
Interes i yni në këtë punim është se si i paraqiste ky dokument popullatën shqiptare dhe atë serbe, problem ky që prej asaj periudhe edhe tashti është aktual.
Propaganda serbe në prag të Luftës së Parë Ballkanike, gjatë mobilizmit të popullatës së vet për luftë gjithnjë këtë luftë e kishte arsyetuar me të dhënën se po shkonte për të çliruar popullatën serbe që mbi 500 vite kishte hequr keq nën sundimin osman.
Mirëpo krejt ndryshe flasin statistikat në dokumentin që e kemi në trajtim, i cili kur flet për popullatën serbe në Perandorinë Osmane qet në pah se serbët ishin shumë pak në numër dhe se ata nuk kishin pasur synime për t’iu bashkëngjitur Mbretërisë së Serbisë.
Por çfarë flet ky dokument për shqiptarët? Sipas këtij dokumenti, shqiptarët dallohen shumë nga popujt tjerë që jetojnë nën Perandorinë Osmane edhe sa i përket aspektit etnologjik, por edhe atij demografik. Shqiptarët ndahen në gegë, që jetojnë në veri dhe në toskë që jetojnë në mes dhe përbëjnë një popullatë prej 1.5 milion (një milion e gjysmë) dhe tri të katërtat e tyre i përkasin fesë myslimane, 200.000 prej tyre janë katolikë romanë dhe të tjerët janë krishterë ortodoks. Popullata shqiptare ka qenë shumicë në trojet që ishin të sajat, por që pas Luftërave Ballkanike dhe terrorit që është ushtruar ata kishin rënë nën sundimin e Serbisë pas vitit 1912.<ref>Dokumentet franceze: Ja sa shqiptarë e sa serbë pati në Perandorinë Osmane para Luftës së Parë [[Ballkani Perëndimor|Ballkanike]]-[https://2lonline.com/dokumentet-franceze-ja-sa-shqiptare-e-sa-serbe-pati-ne-perandorine-osmane-para-luftes-se-pare-ballkanike/] </ref>
 
== Lidhja Ballkanike ==
 
Orarin e krijimit të Lidhjes së Ballkanit tregon se të kuptuarit në rritje paraluftës ndërmjet Serbisë dhe Bullgarisë vazhdoi paralelisht me suksesin e kryengritjes shqiptare, duke e bërë kryengritjen e çështjes shkak pas marrëveshjes serbo-bullgare dhe për këtë arsye Luftërave Ballkanike. Nga ana tjetër, Bullgaria ka përdorur kohën e favorshme për te detyruar Serbinë që do të vij për të kompromiseve shumë të dhimbshme në lidhje me aspiratat e saj në drejtim të Vardarit të Maqedonisë, sepse partia nën presion të kohës ishte Serbia [9]. Marrëveshjen me kusht që në rast të një lufte fitimtare kundër Osmanëve, Bullgaria do të merrte të gjitha tokat e Maqedonisë në jug të linjës Kriva-Palanka Ohër. zgjerimi i Serbisë në veri të kësaj linje, duke përfshirë edhe Kosovën, dhe se në bregdetin e detit Adriatik në perëndim. Kjo përfshin gjysmën veriore të Shqipërisë moderne, duke i dhënë akses Serbisë në det. Në qoftë se Serbia synon nderin e traktatit, atëherë ajo kishte shitur Maqedoninë për të blerë Shqipëri.
Line 13 ⟶ 22:
 
Fuqitë e Mëdha, sidomos Franca dhe Austro-Hungaria, ka reaguar në këtë grupim diplomatike duke u përpjekur të kthej mendjen të Lidhjes nga të shkojnë në luftë, por nuk arriti. Në fund të shtatorit, të dyja të Lidhjes dhe Perandorisë Osmane mobilizuar ushtritë e tyre. Mali i Zi ishte i pari që shpall luftë, më 25 shtator (OS) / 8 Tet. Të tjera të tre shtetet, pas nxjerrjes së një ultimatum e pamundur që të Portës më 13 tetor, i shpalli luftë Perandorisë më 17 tetor.
 
 
[[Kategoria:Histori]]