Avni Rustemi: Dallime mes rishikimesh

MeMë 24 dhjetor t'u kthyerkthye në Shqipëri<ref name=":1" />, u kthye në dhjetorItali për të mbaruar kursin pedagogjik në Romë<ref>[[1920Ali Këlcyra|Këlcyra A]]., filloi punën''Shkrime për bashkiminhistorinë e shoqëriveShqipërisë'', ekzistuesepërgatitur nënga njëTanush organizatëFrashërit, tëTiranë: vetmeOnufri, 2012, fq. Kongresi124. ISBN 978-99956-87-81-6</ref>. Kur u kthye u përpoq të bashkonte shoqëritë e ndryshme, kongresi i mbajtur më 25-28 prill [[1921]] në Vlorë krijoi një shoqëri që mori emrin federata "Atdheu" me 25 shoqëri dhe 15 katundari.

Në këto kushte Rustemi më [[13 tetor]] [[1922]] themeloi në Tiranë shoqërinë "Bashkimi". Prej kontakteve me të dërguarit sovjetik në Romë, shoqëria qe vendosur të krijohej që kur ndodhedhinndodheshin në kryeqytetin italian Rustemi, Jonuz Blakçori dhe S. Gàzulli. Synimi i kësaj shoqërie ishte tërheqja e rinisë në radhët e saj dhe shkatërrimi i klasës politike në pushtet<ref name=":0">Dervishi K., ''Lëvizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSH-së'', Tiranë: 55, 2016. ISBN 978-9828-106-38-4</ref>.

Veprimi i shoqërisë "Bashkimi" dhe simpatizantëve të saj ishte orvatja për vrasjen e Zogut në sallën e Kuvendit Kushtetues nëpërmjet [[Beqir Valteri|Beqir Valterit]] më 23 shkurt 1924. Organizator i ngjarjes ishte Rustemi dhe të tjerë të implikuar ishin Sali Hidri (Hoxha), [[Sejfulla Malëshova]], [[Omer Nishani]], etj<ref name=":0" />. Rrustemi pasi kishte marrë pjesë për herë të fundit në Kuvendin Kushtetues më 12 prill 1924, rikthehet në Tiranë më 20 prill duke u paraqitur në Kuvend për të kërkuar leje tremujore. Kishte nisur prooceduratprocedurat për marrjen e një vize amerikane.

Rreth orës 16-17.00 i shoqëruar nga disa miq, po shkonte për të takuar në shtëpi min. e Arsimit, [[Fahri Rashiti|Fahri Rashit Gjilanin]]. Kur personat arritën në Varrezat e Pashës (më pas sheshi "Avni Rrustemi", Pazari i Ri) në çastin që Rrustemi u ndal të përshëndeste dhe shkëmbente dy fjalë me [[Hoxhë Kadriu|Hoxhë Kadrinë]], qëllohet me një plumb nga mullixhiu Jusuf Reçi. [[Ali Këlcyra]] e strehoi në shtëpi, më pas u çua në spital. Pas një qëndrimi dyditor në spital, Rrustemi vdiq më 22 prill 1924 nga hemoragjia<ref name=":1">Dervishi K., ''Plumba Politikës - Historitë e përgjakjes së politikanëve shqiptarë,''Tiranë: "55", 2010. fq. 47-73. ISBN 978-99943-56-43-0</ref>.

Vrasja e Esad pashë Toptanit, njërës prej figurave më të stigmatizuara nga historiografia shqiptare, theksoi mundësinë e zhdukjes fizike të personazheve politike me rëndësi dhe bejlerëve në veçanti. Ndër shtresat e mesme dhe të rinjtë e gjysmëshkolluar, përhapi idenë ndër e shkatërrimit të kastës politike të formuar kryesisht nga bejlerët. Ide të cilat u mishëruan në formimi i shoqërisë "Atdheu" dhe shoqërisë "Bashkimi" pas saj, të cilat gjithashtu u bënë ndër provat e hershme të organizimit të një lloj "rinie fashiste shqiptare", e cila më vonë u bë bërthama e parë komuniste<ref name=":0" />.