|
== Fëmijëria ==
Më 23 tetor 1871 leu në Fishtë të Zadrimës Zef<ref>[[Donat Kurti|Kurti D]]., ''Provinça Françeskane Shqiptare'', Shkodër: Botime Françeskane, 2003, fq. 123. ISBN 99927-789-1-1. Në regjistrin e fretënve radhitur në këtë vepër: '''Georgius (P) Josephus Fishta''', f. Antonii et Venerandae Kaçi, n. Fishtae, d. Sappatensis 23 Oct. 1871 [...].</ref> (ose Zekë Ndoci), i biri i Ndokë Simon Ndocit dhe Prendes së Lazër Kaçit nga [[Kotërr|Kotrri]], mbas tre vëllezërve dhe një motre. U pagëzua nga famullitari i Troshanit, Át [[Leonardo de Martino]].
Át Marian Pizzochini, famullitari i Troshanit, ia lypi prindëve për ta bërë frat dhe ata ia dhanë. Famullitari e nisi në Shkollën Françeskane në Shkodër me shpenzimet e veta, për t'u kthyer më pas në Troshan kur u hap kolegji më 1880. Më 1886 Fishta vetë i gjashtti xhakua u nis për në Bosnie nga Urdhri Françeskan<ref name=":0">Bardhi P., ''A. Gjergj Fishta - me rasen e 25 Vjetorit të Meshtarís së Tij,'' botuar tek ''Át Gjergj Fishta, O.F.M. 1871-1940,'' përgatitur [[Benedikt Dema|B. Demës]], Shkodër: Botime Françeskane, 2010, fq. 21-28. ISBN 978-99956-97-03-7</ref>.
Për cilësitë e mira që kishte, ra në sy të Át Marian Pizzochini, i cili kërkoi nga prindët e tij që ta shkollonin. Meqë në fshatrat aty përqark nuk kishte shkollë, e dërgoi me shpenzimet e veta në shkollën fretnore në [[Shkodër]]. Me hapjen e kolegjit të Troshanit më 1880 prej Át Marianit me mbështetjen e Gjon Pjetrit nga Bergamo, prefekti i misionit të Kastratit - Zeka 11 vjeç kthehet nga Shkodra tashmë si nxënës. Në këtë kohë i shfaqen dhimbje në zemër, sa etnit françeskanë e dërgojnë menjëherë në [[Dubrovniku|Dubrovnik]] të Dalmacisë për shërim. Pasi kthehet vijon sërish mësimet në Troshan.
Për të plotësuar formimin drejtuesit e kolegjit me miratimin e Gjeneralit të Urdhrit të Françeskanëve At Bernardinit prej Portogruaro vendosin që ta dërgojnë për studime të mëtejshme në filozofi e teologji në [[Bosnja dhe Hercegovina|Bosnje]]. Pas 5 vitesh studime në Troshan, Zeka u nis vetë i shtati më 1886.
=== Student në Bosnie ===
Vitin e parë të provës e kaloi në Guçjagorë afër [[Travniku]]t, meku këtësipas rast bën dhe ndërrimin e emrit më 28 gusht 1886 dhe pranimitsharteve të kushteveurdhrit tëndërroi përkohshme të datës 23 tetor 1887, sipas ligjeve rregulltare nga Jozefemrin në Gjon (Johannes), si emër i përmotshëm i një rregulltariGjergj. MësimetI filozofikela imbresë mori në kuvendin e Suditkës, ndërsa ata teologjike në kuvendin e Livnos. Lexonte klasikët grekë e latinë si dhe [[Dante Alighieri|Alighierin]], [[Carlo Goldoni|Goldonin]], [[Vittorio Alfieri|Alfierin]], [[Alessandro Manzoni|Manzonin]], [[Giosuè Carducci|Carduccin]], [[Giovanni Pascoli|Pascolin]], etj. Sikurse dëshmon biografi i parë i jetës së Fishtës, njëkohësisht edhe koleg i tij P. Pashk Bardhi, Fishta dallohej në sprovat e hartimeve në punimet filozofike, teologjike erilindja letrare vjetorekroate në gjuhët latine, italiane dhe kroate.tek Lexontelexonte poetët Martiç, Kaçiç, Njegosh dhe Mazuraniç. Në këtë kohë ai zë miqësi të ngushtë me poetin lirik kroat Kranjçeviç Silvije Strahimir (1865-1908).
Fishta ideoi krijimin e një shoqërie të vogël letrare-artistike, e cila do të mund zhvillonte e të ruante traditat dhe vlerat më të mira të kulturës shqiptare. Në një letër, e cila mban datën 2 shtator 1892, ndër 10 nënshkruesit ishte edhe emri i fra Gjergjit. Nënshkruhet ''Enea''-''Silvio''-''Giorgio Fishta''. Dy emrat e parë si të tillë u zhdukën, duke i mbetur vetëm i fundit, it. Giorgio, kr. ''Jure e'' shqip, Gjergj. Emrat e tjerë janë personifikues të [[Piu II|Papa Pio II]], me emrat Enea dhe Silvio (Piccolomini). [[Enea]], personazhi tek “[[Iliada]]” e [[Homeri]]t dhe Silvio, emër i rilindasit të shquar kroat Silvie (Strahimir Kranjçeviq), miku i Fishtës. Emri i fundit Gjergj, në aspektin fetar, personifikim i Shën Gjergjit, martir, shek. V, dhe në anën kombëtare, emri i Heroit tonë Kombëtar, Gjergj Kastrioti.
Mbasi kreu studimet e larta për filozofi e teologji shkëlqyeshëm, në vitin 1893 kandidati për meshtar kthehet me të (gjashtë) shtatë sivëllaznit e tij në Shqipëri, tashmë i formuar e me kulturë gjuhësore në disa gjuhë ([[Latinishtja|latinisht]], [[italisht]], kroatisht, [[Frëngjisht|frengjisht]] e [[gjermanisht]]), me njohuri mbi muzikën, artet figurative) etj. Të dielën më 25 shkurt 1894 në moshën 23 vjeçare, çoi meshën e parë në kishën e Troshanit.
Në vitin 1893 Fishta kreu me lavd këndimet në Bosnie dhe vetë i gjashtti ktheu në vendlindje, ku u bë meshtar më 25 shkurt 1894 duke çuar meshën e parë në kishën e Troshanit<ref name=":0" />.
[[Skeda:Troshan1894.jpg|thumb|right|Fishta si mësues në Kolegjën e Troshanit, më 1894. ''Marubbi'']]Meshtari i saposhuguruar emërohet mësues në Kolegjin e Troshanit, aty ku pati marrë mësimet e para. Të dielave mbulonte me shërbim meshtarak kishën famullitare të Dom Lleshit (Zojës Nunciatë) në [[Lezha|Lezhë]], në të cilën shërbeu si kapelan (1896-1897). Në vitin 1899 Fishta caktohet famullitar i përkohshëm në famullinë e [[Gomsiqe]]s, nën juridiksionin e [[Preng Doçi|Abatit]]. Deri më [[1899]], Fishta shkruan me [[Alfabeti latin|alfabetin latin]] të françeskanëve. Po këtë vit, u ftua si bashkëthemelues të shoqërisë «[[Shoqëria Bashkimi|Bashkimi]]». Kundruar nga këndvështrimi letrar “''Kur më 1899 themeloi Shoqninë Letrare “Bashkimi” së bashku me abatin dinamik të Mirditës, Imzot Preng Doçi, Át Gjergj Fishta i zotnonte të gjitha nivelet e komunikimit në gjuhën shqipe, nga modulimet e âmbla dhe eufemizmat e të folmes femnore, në tonin therës dhe satirik të bejtexhijve, deri në të folmen madhështore të zonave alpine''.” - shkruan [[Ernest Koliqi|Koliqi]].
▲=== Mësues në Troshan ===
Po atë vit i vritet vëllai për gjakmarrje, që u bë shkak që të shfryhej nëpërmjet poezisë ''Gjaksorëve''. Më 1902 emërohet sekretar i Komisariatit të Misionit Françeskan si dhe drejtor i shkollës françeskane në Shkodër. Si i pari drejtor shqiptar i kësaj shkolle, Fishta vendosi gjuhën shqipe në vend të asaj italiane, që ishte deri atëherë, në programin mësimor në të gjitha lëndët mësimore.
[[Skeda:Troshan1894.jpg|thumb|right|Fishta si mësues në Kolegjën e Troshanit, më 1894. ''Marubbi'']]Pasi u kthye nga Bosnia punoi për disa vite mësues në Kolegjin e Troshanit. Të dielave mbulonte me shërbim meshtarak kishën famullitare të Dom Lleshit (Zojës Nunciatë) në [[Lezha|Lezhë]], në të cilën shërbeu si kapelan (1896-1897).
Në vitin 1899 Fishta caktohet famullitar i përkohshëm në famullinë e [[Gomsiqe]]s, nën juridiksionin e [[Preng Doçi|Abatit]]. Më [[1899]] qe një ndër anëtarët themelues të shoqërisë "Bashkimi", të prirë nga Abati Doçi. Më 1902 u emërua sekretar i Komisariatit Gjeneral të Misionit Françeskan në Shkodër dhe po atë vit u bë i pari drejtor shqiptar i Shkollës Françeskane. Porsa mori në dorë drejtimin e shkollës ndërroi gjuhën e dhënies së mësimit nga italishtja në gjuhën shqipe. Me mbarështimin e tij, iu shtuan edhe klasët që atëkohë quheshin ''qytetnore.'' Duke qenë në periudhën osmane ndoshta e vetmja shkollë kombëtare në Shkodër, duke u nderuar më pas edhe nga Xhonturqit ngaqë ishte pa ndikime të huaja si shkollë.
Në verën e vitit 1902, gjatë pushimeve të verës Fishta shkoi në Rrapshë të [[Hoti]]t për të zëvendësuar famullitarin e atij fshati, P. Leonard Gojanin, ku njohu dhe u miqësua me [[Marash Uci|Marash Ucin]]<ref name="km">Kastriot Marku: ÁT GJERGJ FISHTA
1871-1940, në 140 vjetorin e lindjes.</ref>, të cilin do ta përjetësonte më vonë në [[Lahuta e Malcís|vargje]]<ref>Robert Elsie: Historia e Letërsisë Shqiptare</ref>.
: “''Kënaqej poeti, tue veshtrue kallximet e kreshnikut të maleve mbi lufta, në të cilat ai vetë kishte pasë marrë pjesë si i ri. Përleshja te Ura e Rrzhanicës iu ngul Fishtës në tru dhe, pa u largue nga ambienti i ushtarëve me çakçirë e kapuç të bardhë në krye, u vu ta përshkruej, ashtu si e kishte ndigjue nga luftëtari''.”
Dy vjet më vonë, mëMë 15 shkurt 1907, së bashku me [[Shtjefën Gjeçovi|Gjeçovi]]n themeloi të parën bibliotekë shkollore në Shqipëri. PoNë këtënëntor vit1908 pranëu shkollëstubua fretnore[[Kongresi çoii njëManastirit]], trupëku teatraleFishta amatorepërfaqësoi shoqërinë Bashkimi dhe mbajti ligjëratën “''Për alfabetin latin''”, Nëqë vjeshtëni edha atijudhëzgjidhje dimrimarrëveshjes Fishtapër hapalfabetin. kursetMe kryengritjen e natësMbiShkodrës përmë të1911 rrituritArqipeshkvi i Shkodrës, Serreqi, mori me vete Fishtën dhe Bumçin në Podgoricë për të mësuarndërmjetësuar shkrimpër epaqe mes autoriteteve këndimturke dhe maprijësve vonëtë krijonmaleve<ref njëname=":0" shoqëri/>. bamirëse[[Skeda:Vendimi i komisionit për fëmijëtalfabetin enë varfër,mansitr.jpg|thumb|left|300px||Vendimi për tëalfabetin cilëte sigurongjuhës ndihmashqipe tënë ndryshme[[Kongresi ushqimorei dheManastirit|Kongresin veshmbathje.e Manastirit]].]]
== Komisioni ndërkombëtar ==
Në nëntor 1908 u tubua [[Kongresi i Manastirit]], ku Fishta përfaqësoi Shoqërisë Bashkimi, dhe mbajti ligjëratën “''Për alfabetin latin''”, që i dha udhëzgjidhje marrëveshjes për alfabetin.
Me administrimin ndërkombëtar të Shkodrës, drejtoi të përkohshmen "Hylli i Dritës", por u mbyll pas një viti prej autoriteteve të qytetit prej artikujve thumbues të vetë Fishtës. Me pushtim-administrimin austro-hungarez, botoi fletoren "[[Posta e Shqypniës]]"<ref name=":0" />.
[[Skeda:Vendimi i komisionit për alfabetin në mansitr.jpg|thumb|left|300px||Vendimi për alfabetin e gjuhës shqipe në [[Kongresi i Manastirit|Kongresin e Manastirit]].]]
Në bashkëpunim me motrat Stigmatine, arritën që shkollën e vajzave që kishin hapur murgeshat ta kthenin në një Normale më 1925, e quajtur Normalja e Stigmatineve. Më 1911 dërgohet nga qeveria turke në Podgoricë së bashku me Imzot [[Jak Serreqi]]n dhe Dom [[Luigj Bumçi]]n si ndërmjetës për arritjen e marrëveshjes së paqes me malësorët kryengritës të Mbishkodrës. Më këtë rast një vit më vonë dekorohet nga Sulltani me dekoratën Mearif për shërbime paqeje dhe humaniteti.
Më 12 qershor 1913, Fishta ngriti flamurin kombëtar në kumbonaren e Kishën Françeskane të Gjuhadolit, pas muajve të rrethimit malazez dhe pavarësisë shqiptare. Në tetor të v. 1913 në prag të përvjetorit të parë të Pavarësisë, Fishta themeloi të përkohshmen [[Hylli i Dritës]]. Në korrik 1914 u ndërpre nga Komision Ndërkombëtar i Kontrollit sepse Fishta e dënoncoi hapur për pandershmëri dhe pabesí hipokrizinë dhe intrigat diplomatike që bëheshin në kurriz të shqiptarëve. Për pasojë drejtori i saj u padit në Romë prej qeverisë ndërkombëtare si njeri i rrezikshëm për qetësinë e vendit dhe u dënua nga koloneli anglez G. Philipps me 20 muaj burgim në Maltë. Fishta iku fshehtas në Gomsiqe tek Gjeçovi, në Vig tek Bardhi e në fund në Troshan tek Dodaj, jashtë juridiksionit të ndërkombëtarëve, të cilët administronin vetëm Shkodrën. Me ndërmjetësinë e Serreqit dhe Kolecit, u pezullua internimi i Fishtës dhe më pas nisi Lufta e Parë Botërore.
|
