Ismail Kadare: Dallime mes rishikimesh

| emri = Ismail Kadare

| foto = Ismail Kadare 1.jpg

 

=== Vitet e hershme ===

 

Shkollën fillore dhe të mesme e mbaroi në Gjirokastër. Kur u vendos [[Republika Popullore e Shqipërisë|diktatura komuniste në Shqipëri]] ai ishte vetëm 8 vjeç.<ref>{{cite book |last=Kadare |first=Ismail |title=VEPRA: Vëllimi i njëzetë|publisher=Onufri|date=2009 |page=210 |chapter=Pesha e Kryqit |isbn=978-99943-42-99-0}}</ref> Në vitin 1947, në moshën 12 vjeçare arrestohet nga regjimi i sapovendosur komunist nën akuzën “falsifikues monedhash”, meqë gjatë lojës me shokun e tij kishin krijuar me plumb të shkrirë monedha 5-lekëshe dhe ua kishin treguar gjithkujt me hare. Policia i arrestoi gjatë orës së mësimit në shkollë, dhe Ismaili bëri dy ditë burg derisa ndërhyri avokati i Kadarenjve dhe e liruan për shkak të moshës së mitur. Si ndëshkim, në shkollë iu thye nota e sjelljes nga pesë në tre. Më vonë do t'i përshkruante këto ndodhi në novelën ''Koha e parasë''<ref>{{cito uebin|title=Biografia, Kadare u arrestua në moshën 12-vjeç për falsifikim monedhash|url=http://www.panorama.com.al/biografia-kadare-u-arrestua-ne-moshen-12-vjec-per-falsifikim-monedhash/|website=Panorama Online|accessdate=30 Shtator 2017|date=13 Tetor 2013}}</ref><ref>{{cite book|last1=Kulla|first1=Ndriçim|title=[[Ylli i Shkrimtarit (Ndriçim Kulla)|Ylli i Shkrimtarit]]|date=2013|publisher=Plejad|location=Tiranë|isbn=978-9928-4170-3-9}}</ref>

Gjatë qëndrimit në Moskë, në nëntor 1959, shkroi romanin e parë "[[Qyteti pa reklama]]", duke sfiduar qëllimshëm rregullat e [[Realizmi socialist|realizmit socialist]]. Për shkak të temës delikate të romanit, që bënte fjalë për studentë të shthurur e amoralë që arrijnë suksesin me anë të falsifikimeve, e që ishte në kundërshtim të plotë me frymën pozitive e heronjtë pozitivë që proklamonte realizmi socialist, romani mbeti pa u botuar.<ref>{{Cite web|author=Ndue Ukaj|url=http://www.gazetaexpress.com/arte/ismail-kadare-letersia-identiteti-dhe-historia-205610/?archive=1 |title=Ismail Kadare: Letërsia, identiteti dhe historia |work=Gazeta Ekspress |date=2016-05-27|accessdate=2017-09-15}}</ref> Pas kthimit nga [[Moska]] ia tregoi një miku të tij i cili e këshilloi që ta mbante të fshehur e të mos ia tregonte askujt. Në vitin 1961 botoi një vëllim me poezi me titull "Shekulli im" ndërsa më vonë e përpunoi një fragment nga romani "Qyteti pa reklama" ashtu që të dukej si novelë, i vuri titullin "[[Ditë kafenesh]]" dhe e botoi në revistën "Zëri i Rinisë". Vepra u ndalua menjëherë nga autoritetet dhe u kritikuan rëndë atë që kishin lejuar botimin e saj.

 

Romani pasues, "[[Përbindëshi (Roman)|Përbindëshi]]" u botua në revistën ''Nëntori'' pasi Kadare arriti të bindte drejtorin e revistës se kjo ishte një vepër e paparë që bota komuniste e kishte pritur me vite. Menjëherë pas botimit, vepra u etiketua si dekadente dhe u ndalua. Si e tillë mbeti në harresë deri pas rënies së komunizmit.<ref>{{cite book|last1=Kadare|first1=Helena|title=Kohë e pamjaftueshme|publisher=Onufri|year=2011|page=144}}</ref>

 

Romani u dënua rreptësisht në një mbledhje të Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë dhe u ndalua. Kadare u përball me akuzuat se vepra kishte aluzione kundër regjimit komunist dhe që Pallati i Ëndrrave ishte në fakt ndërtesa e Komitetit Qendror të PPSH-së. Kadare i shpëtoi arrestimit për shkak të njohjes ndërkombëtare dhe ndërhyrjes së presidentit francez në mbrojtje të tij. <ref>{{cite web |url=http://www.panorama.com.al/rrefimi-ndryshe-i-sali-berishes-a-ka-qene-mjek-personal-i-kapos-pse-u-arrestua-fatos-nano344/ |title=Berisha e pranon për herë të parë: hapëm depot e armëve më '97, ja pse|date=23 mars 2017 |website=Panorama Online |access-date=September 13, 2017}}</ref>

 

 

Në vitin 1985 vdiq Enver Hoxha. Po atë vit u ndalua romani "[[Nata me hënë]]" që bënte fjalë për përpjekjet e partisë komuniste dhe shoqërisë komuniste për të shkatërruar jetën e një vajze të pafajshme. <ref>{{cite web |url=http://www.elsie.de/pdf/reviews/R1994KadareClaire.pdf |title=Ismail Kadare: A moonlit night |last=Elsie |first=Robert |date=1994 |website=Robert Elsie |access-date=September 13, 2017}}</ref> Romanin tjetër "[[Vajza e Agamemnonit]]" ku në mënyrë të hapur shpreh mendimet kundër regjimit komunist, e shkroi atë vit dhe bashkë me disa vepra tjera anti-komuniste e nxori fshehtas jashtë shtetit nëpërmjet botuesit dhe mikut të tij francez [[Claude Durand]], me udhëzimin që të botohesin në rast se regjimi e eliminonte Kadarenë pas shpine.<ref>{{cite book |last=Durand |first=Claude |editor-last=Kadare |editor-first=Ismail |title=Agamemnon's Daughter: A Novella and Stories|publisher=Arcade Publishing |date=2006 |translator-last=Bellos |translator-first=David |pages=ix–xii |chapter=About Agamemnon's Daughter: Adapted from the Publisher's Preface to the French Edition |isbn=978-1-559-70788-6}}</ref>

=== Arratisja nga Shqipëria dhe rënia e komunizmit ===

Në vitin 1990 Shqipëria ishte i vetmi vend komunist në Evropë. Regjimet komuniste në vendet tjera evropiane kishin rënë një vit më parë. Përveç kësaj ishte edhe vendi i vetëm stalinist në botë, kur stalinizmi në vendet tjera kishte rënë disa dekada më parë. Në fillim të atij viti Kadare i kërkoi udhëheqësit të Shqipërisë, Ramiz Alisë që të bënte ndryshime në vend, mirëpo shumë shpejt iu bë e qartë se udhëheqja komuniste nuk e kishte në plan të dorëzonte pushtetin. Në vjeshtën e vitit 1990, i zhgënjyer nga përpjekjet e udhëheqjes komuniste për t'i zgjatur jetën regjimit, Ismail Kadare vendosi të arratiset nga Shqipëria në Paris dhe të kërkojë nëpërmjet mediave perëndimore vendosjen e demokracisë. Me ndihmën e botesit francez arrin të organizojë ikjen e familjes së tij. Ikja e tij u mirëprit nga ata që donin demokratizimin e Shqipërisë, kurse autoritetet e diktaturës komuniste e dënuan largimin e Ismail Kadaresë dhe e shpallën tradhtar. Krijimtaria e tij nuk arriti të ndalohej sepse librat e tij gjendeshin kudo në Shqipëri, dhe ti hiqje veprat e tij nga gjitha libraritë,shtëpitë dhe tekstet shkollore ishte gati e pamundur. Rreth asaj kohe filluan të përhapen shpifje për gjoja fyerjet që Kadare u kishte bërë refugjatëve shqiptarë që arratiseshin nga Shqipëria, sipas të cilave ai i kishte quajtuar "jashtëqitje e kombit", shpifje që vazhduan të përhapeshin edhe më vonë.

 

=== Jeta mes Parisit dhe Tiranës ===

Në vitin 1996 u pranua në ''Akademinë e shkencave sociale dhe politike'' në Francë, ku zëvendësoi filozofin Karl Popper. Nga viti 1994 deri 2004 shtëpia botuese franceze Fayard botoi veprën komplete të Kadaresë në frëngjisht dhe shqip.

Gjatë viteve të 90-ta ai ndihmoi botimin e shumë autorëve shqiptarë në Francë, qoftë duke ua sugjeruar botuesve francezë, qoftë duke ua shkruar parathëniet.

 

== Vepra ==

Një nga krijimet më të shquara të Ismail Kadaresë dhe të të gjithë letërsisë së re shqiptare është romani Pallati i ëndrrave (1981). Ndër veprat më të njohura të Kadaresë në nivel kombëtar dhe ndërkombëtar janë: ''[[Gjenerali i ushtrisë së vdekur]], [[Kështjella]], [[Kronikë në gur]], [[Ura me tri harqe]], [[Kush e solli Doruntinën]], [[Prilli i thyer]], [[Dosja H]], [[Pallati i ëndrrave]], [[Piramida]], [[Pasardhësi]]''

 

 

=== Në gjuhë të huaj ===

 

 

== Njohja dhe vlerësimi ndërkombëtar ==

Ismail Kadare është dekoruar nga institucioni i Presidentit të Republikës së Shqipërisë me [[Urdhri Nderi i Kombit|Urdhrin “Nderi i Kombit”]] dhe nga shteti francez me urdhrat “Kryqi i Legjionit të Nderit” e “Oficer i Legjionit të Nderit”.

 

 

== Jeta private ==

 

== Skenare filmash ==