Azoti: Dallime mes rishikimesh
| [Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
Rregullova fjalen etj Etiketat: Përpunim pamor Redaktim nga celulari Redaktim në versionin web nga celulari |
No edit summary |
||
Rreshti 1:
Azoti u zbulua në vitin 1772 nga kimisti dhe fizikanti Danjell Radheford. Emri azot rrjedh nga Lavoiser, që do të thotë "pa jetë". Azoti është element kimik i grupit të
== Zbulimi ==
Lidhjet e Azotit [Nitrogjenit] sikurse salpeter ishin të njohura edhe ne kohen e lashtë. Kimistët e njihnin acidin e salpetërit si "aqua fortis". Perbërja e acidit të salpetërit dhe acidit të kripës ishte e njohur nën emrin "aqua regia", uji i mbretit, sepse ishte ne gjendje për ta shkrirë edhe arin. Zbulimi i vetë elementit kthehet në kohën e Daniel Rutherfordit në 1772. Ai e quante "noxious air", ajër dëmtues, sepse zjarri ndalej në të. Edhe p. sh. emërimi i Azotit ne gjuhë holandeze tregon te fakti se nëse një gjallesë do të gjindet ne të njejtën hapësirë/vënd ku ka vetëm Azot, do të vdiste. Rreth kësaj kohe edhe Carl Wilhelm Scheele, Henry Cavendish en Joseph Priestley studijonin Azotin nën emrin "ajër i djegur" dhe "ajër i ''[[deflogistizimi|deflogistizuar]]"''. shenja kimike n
Emri Latin i Azotit është Nitrogenium, Grekët e quajnë nitron kurse fjala Egjiptiane është ntr, qe do të thotë Zot. Shqip quhet pra Azot.
Në ajër gjindet i lirë, në formë molekulash dyatomëshe. Azoti në ajër gjindet në sasi 78, 1% të
pjesmarrjes vëllimore.
I lidhur gjindet ne formë te komponimeve jo-organike ku komponimi i tij jo-organik më i rendësishem shalitra e kilit NANO3. Dhe në formë te komponimeve organike si proteinat; acidet nukleike, aminat dhe aminacidet.
* Bimët, për t'u zhvilluar normalisht, duhet të shfrytëzojn disa elemente të domosdoshme. Prej tyre më të rëndesishme janë: azoti, fosfori dhe kaliumi.
* Në mungesë të ndonjërit prej tyre bimët nuk mund të zhvillohen normalisht.
* Azoti, në temperaturë dhome është gaz pa ngjyrë, pa erë dhe pa shije.
* Azoti nuk është helmues, ai nuk digjet as nuk e ndihmon djegjen.
* Pak me i lehte se ajri, tretet pak në ujë
* Azoti është perbërës i shumë komponimeve të cilat luajnë rol të rëndësishëm në zhvillimin e jetes, ai është perbërës edhe i shumë konponimeve të tjera, siç janë: oksidet e azotit, amoniaku, acidi nitrik, plehërat azotike dhe i shumë konponimeve organike. Keto i formon në gjendje atomike kurse kur është në gjendje molekulare është si gaz inert sepse lidhjës trefishe per me u shkeputë i nevojitet kohë e gjatë dhe energji e madhe.
Nese azoti eshte ne forme atomike, ai bashkevepron me shume elemente te tjera duke i formuar komponimet perkatese:
* '''PERDORIMI-Azoti
Fjala azot rrjedh nga fjala greke qe thotë pa jete. Këtë emër e ka marrë per shkak qe në atmosferën me azot nuk mund të jetohet. Emri tjeter "nitrogjen" rrjedh gjithashtu nga greqishtja nitro-gene qe do te thotë formues i shalites. Pra është perberes i komponimit nitrati i natriumit ( shalitra e kilit-NaNO3).: KOMPONIMET: Amoniaku(NH3) është komponim i azotit i cili në natyrë gjindet ne gazrat e vullkanëve dhe ne ato vendet ku bëhët shpartallimi i substancave organike. Perfitohet: nëse ne klorurin e amonit veprojmë me baza te forta siç jane : NaOH, Ca(OH)2 etj. 2. sipas menyres se dytë perfitohet nëse bëjmë sintezen e azotit me hidrogjen sipas reaksionit: N2+3H2->, <-2NH3, procesi zhvillohet ne temperature 400-500 grade celcius dhe shtypje 20M Pa
ACIDI NITRIK HNO3 në natyre nuk gjindet por perfitohet ne industri nese ne dioksidin e azotit veprohet me ujë. Acidi është substancë e lengtë pa ngjyre me ere karakteristike me shije të thartë ku e vertetojmë me leter te lakmusit i tretshem ne une. Perdoret në industri per perfitimin e substancave te ndryshme. ▼
▲-me oksigjenin formon okside (N2O , NO , NO2 , N2O3 , N2O5)
▲-me elemente halogjene formon halogjenure (NH4Cl)
▲-me metale formon nitrure (Mg3N2)
▲* '''PERDORIMI-Azoti '''perdoret per te krijuar mjedis inert gjate transportimit te lendeve pelcitese,per prodhimin e qelikut te pa oksidueshem,per majtjen e ushqimit te fresket gjate transportimit, per perfitimin e amoniakut,acidit nitrik,pleherave azotike,eksploziveve,gjate prodhimit te pjeseve elektronike,transistoreve,diodave etj.
▲KOMPONIMET: Amoniaku(NH3) është komponim i azotit i cili në natyrë gjindet ne gazrat e vullkanëve dhe ne ato vendet ku bëhët shpartallimi i substancave organike. Perfitohet: nëse ne klorurin e amonit veprojmë me baza te forta siç jane : NaOH,Ca(OH)2 etj. 2. sipas menyres se dytë perfitohet nëse bëjmë sintezen e azotit me hidrogjen sipas reaksionit: N2+3H2->,<-2NH3, procesi zhvillohet ne temperature 400-500 grade celcius dhe shtypje 20M Pa , ne prani te katalizatoreve.Lende te para kryesore per perfitimin e amoniakut jane gazi natyror,avulli i ujit dhe ajri.Amoniaku është gaz pa ngjyre me ere karakteristike therese,ne atmosfere me amoniak na lotojnë sytë,me i lehte se ajri. Tretet shume në ujë dhe formon acidin nitrik,nje vellim uje tret 700 vellime amoniak. Perdoret në industri per mbushjen e motorëve te frigoriferit. Prej amoniakut fitohen plehërat artificiale..
▲ACIDI NITRIK HNO3 në natyre nuk gjindet por perfitohet ne industri nese ne dioksidin e azotit veprohet me ujë. Acidi është substancë e lengtë pa ngjyre me ere karakteristike me shije të thartë ku e vertetojmë me leter te lakmusit i tretshem ne une. Perdoret në industri per perfitimin e substancave te ndryshme.
▲== Azoti eshte perberes i ajrit.Gjithashtu azoti eshte perberes edhe i organizmave te gjalle.Ai eshte element i domosdoshem per rritjen dhe zhvillimin e bimeve.Azoti eshte ndertues i komponimeve me te rendesishme per jete.Sasia e pergjithshme e azotit ne natyre eshte e pandryshueshme.Ne natyre transformohet gjate proceseve jetesore.Azoti,ne temperature te mjedisit,eshte gaz pa ngjyre,pa ere dhe pa shije.Nuk digjet e as nuk e ndihmon djegien.Azoti nuk eshte helmues. ==
{{Sistemi periodik}}
| |||