Mihail Bulgakov: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Udha (diskuto | kontribute)
Krijuar nga përkthimi i faqes "Mikhail Bulgakov"
 
Udha (diskuto | kontribute)
përmirësime të vogla
Rreshti 1:
'''Mikhail Afanasyevich Bulgakov''' ({{lang-rus|Михаи́л Афана́сьевич Булга́ков|p=mʲɪxɐˈil ɐfɐˈnasʲjɪvʲɪtɕ bʊlˈɡakəf}};<ref>[http://dictionary.reference.com/browse/bulgakov "Bulgakov"]. ''[//en.wikipedia.org/wiki/Collins_English_Dictionary Collins English Dictionary]''.</ref> 15 Maj{{OldStyleDate|15 May|1891|3 May}}O. S.{{OldStyleDate|15 Maymaj|1891|3 Maymaj}} – 10 Mars 1940) ishte një shkrimtar, dramaturg dhe mjek [[Rusët|rus]], aktiv në gjysmën e parë të shekullit të 20-të. Njihet më së shumti për romanin ''[[Mjeshtri dhe Margarita]]'', i botuar pas vdekjes, dhe që mbahet si një nga kryeveprat e shekullit të 20-të.<ref>{{cite news|title=The Master and Margarita: A graphic novel by Mikhail Bulgakov|publisher=The Times|author=Mukherjee, Neel|url=http://entertainment.timesonline.co.uk/tol/arts_and_entertainment/books/fiction/article3901149.ece|accessdate=2009-01-19|location=London|date=9 May 2008}}</ref>
 
== Jeta dhe vepra ==
 
=== Jeta e hershme ===
Mikhail Bulgakov lindi me 15 Maj{{OldStyleDate|15 May|1891|3 May}}O. S.{{OldStyleDate|15 Maymaj|1891|3 Maymaj}} në [[Kievi|Kiev]], të [[Perandoria Ruse|Perandorisë Ruse]], në një familje [[Rusët|ruse]]. Ishte njëri nga shtatë fëmijët (më i madhi nga tre vëllezërit) e Afanasiy Ivanovich Bulgakov — një anëtar i Këshillit të Shtetit, profesor asistent në Akademinë Teologjike të Kievit, një eseist dhe mendimtar i shquar ortodoks rus, si dhe përkthyes i teksteve fetare. Nëna e tij ishte Varvara Mikhailovna Bulgakova (''lindur'' Pokrovskaja), një ish-mësuese. Të dy gjyshërit e tij ishin klerikë të [[Kisha Ortodokse Ruse|Kishës Ortodokse Ruse]].<ref name="Milne">Lesley Milne. ''Mikhail Bulgakov: A Critical Biography''. Cambridge University Press. 2009. [https://books.google.com/books?id=sC8FKXBgrkgC&pg=PA7&dq=%22mikhail+bulgakov%22+father+kiev&hl=pl&ei=Wc4ETubyA8m68gOWlJXaDQ&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=1&ved=0CDcQ6AEwAA#v=onepage&q=%22mikhail%20bulgakov%22%20father%20kiev&f=false p. 5]</ref> Afanasij Bulgakov ka lindur në Oblastin Briansk, Rusi, ku babai i tij shërbente si prift, dhe u shpërngul në Kiev për të studiuar në akademi.<ref>Ермишин О. Т., [//en.wikipedia.org/wiki/%D0%9F%D1%80%D0%B0%D0%B2%D0%BE%D1%81%D0%BB%D0%B0%D0%B2%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%8D%D0%BD%D1%86%D0%B8%D0%BA%D0%BB%D0%BE%D0%BF%D0%B5%D0%B4%D0%B8%D1%8F Православная энциклопедия], Том 6, 2003 http://www.pravenc.ru/text/153625.html {{ru icon}}</ref> Varvara Bulgakova kishte lindur në Karachev, Rusi.<ref>{{cite web|url=http://www.bulgakov.ru/b/vmbulgakova/|script-title=ru:Булгакова, Варвара Михайловна :: Булгакова, Варвара Михайловна|publisher=Bulgakov.ru|date=|accessdate=2013-09-21|language=ru}}</ref> Sipas Edythe C. Haber, në "vërejtjet biografike" të Bulgakovit, ky deklaroi se ajo kishte prejardhje tartare, gjë që ndikoi në disa nga veprat e tij.<ref>Edythe C. Haber, ''Mikhail Bulgakov: The Early Years'', Harvard University Press (1998), p. 70</ref> Megjithatë, kjo nuk përmendet askund në veprat e Bulgakovit, pra burimi i i këtij pretendimi mbetet i paqartë.<ref>''Mikhail Bulgakov (2011)''. Mikhail Bulgakov. The Complete Collection of Works in 8 Tomes. — Moscow: Azbuka, 5760 pages {{ISBN|978-5-389-02185-3}}</ref> Që nga fëmijëria Bulgakovin e kishte tërhequr teatri. Në shtëpi, ai shkruante komedi, të cilat vëllezërit dhe motrat e tij i luanin.<ref name="homeenglish">{{cite web|author=|date=|url=http://www.homeenglish.ru/ArticlesBulgakov.htm|title=Mikhail Bulgakov Biography|publisher=www.homeenglish.ru|accessdate=2011-10-10}}</ref>
 
Në vitin 1901 Bulgakovi u regjistrua në Gjimnazin e Parë të Kievit, ku nisi të interesohej për letërsinë ruse dhe evropiane (shkrimtarët e tij të preferuar në atë kohë ishin [[Nikolai Gogol|Gogoli]], [[Aleksandër Pushkini|Pushkini]], [[Fjodor Mihajlloviç Dostojevski|Dostojevski]], Saltykov-Shçedrin, dhe [[Charles Dickens|Dikensi]]), teatrin dhe operën. Mësuesit e gjimnazit ushtruan një ndikim të madh në formimin e shijes së tij letrare. Pas vdekjes së të atit të tij, më 1907, nëna e Mikhailit, e cila ishte e mirë-arsimuar dhe jashtëzakonisht e zellshme, mori përgjegjësinë për edukimin e tij. Pas kryerjes së Gjimnazit më 1909,<ref name="timeline">{{cite web|author=|date=|url=http://www.m-a-bulgakov.ru/hronika.html|title=Bulgakov timeline /Краткая хроника жизни и творчества М.А.Булгакова|publisher=www.m-a-bulgakov.ru|accessdate=2011-10-10}}</ref> Bulgakov hyri në Fakultetin e Mjekësisë të Universitetit të Kievit, të cilin e mbaroi me lavdërim të veçantë. Më pas ai u punësua si mjek në Spitalin Ushtarak të Kievit.<ref name="congress">{{cite web|author=Katherine Konchakovska and Bohdan Yasinsky|year=1998|url=https://www.loc.gov/rr/european/bulgaklc.html|title=Mikhail Bulgakov in the Western World: A Bibliography|publisher=Library of Congress|accessdate=2011-10-10}}</ref>
Rreshti 17:
Pas sëmundjes Bulgakovi hoqi dorë nga karriera e mjekut për atë të shkrimtarit. Në autobiografinë e tij, ai kujton se si filloi të shkruajë: "Në vitin 1919, kur isha duke udhëtuar natën me tren shkrova një tregim. Në qytetin ku treni u ndal, e çova tregimin te një botues i gazetës i cili e botoi".  Libri i tij i parë ishte një [[Almanaku|almanak]] me fejtone, i quajtur ''Perspektiva të ardhshme'', i cili u shkrua dhe u botua po atë vit. Në dhjetor 1919 Bulgakov u shpërngul në Vladikavkaz. Ai shkroi dy drama, ''Vetëmbrojtja'' dhe ''Vëllezërit Turbin'', të cilat u vunë në skenë në teatrin e qytetit duke shënuar sukses të madh.
[[Skeda:Bulgakov1910s.jpg|djathtas|parapamje|312x312px|Bulgakov në vitet e 1910-ta.]]
Pas udhëtimit nëpër Kaukaz, Bulgakov u nis për [[Moska|Moskë]], me qëllim që "të mbetem këtu përgjithnjë". Gjetja e punës në kryeqytet ishte e vështirë, por ai u emërua sekretar i seksionit Ajo ishte e vështirë për të gjetur punë në kryeqytet, por ai u emërua sekretar i seksionit letrar të Glavpolitprosvet (Komitetit Qendror i Republikës për Edukim Politik). Në shtator 1921 Bulgakov dhe gruaja e tij u vendosën pranë Pellgjeve të Patrikut, në rrugën Bolshaja Sadovaja, nr.10 (tani pranë metrosë Majakovskaja). Për të siguruar jetesën, ai filloi të punonte si korrespondent dhe shkrues fejtonesh për gazetat ''Gudok'', ''Krasnaia Panorama'' dhe ''Nakanune'', me seli në Berlin. Për almanakun ''Nedra'', ai shkroi ''Diaboliad'', «''Vezët fatale»'' (1924), dhe «''Zemra e qenit»'' (1925), vepra që e kombinojnë satirën e hidhur me elemente të fantashkencës dhe të cilat trajtonin fatin e shkencëtarit dhe keqpërdorimin e zbulimit të tij. Tiparet më të rëndësishme të satirës së Bulgakovit, si përzierja e shkathët e elementeve fantastike dhe realiste, situatat groteske, dhe një preokupim me çështje të rëndësishme etike, tashmë e kishin marrë formën, e këto karakteristika u zhvilluan më tej në romanin e tij më të njohur.
 
Mes viteve 1922 dhe 1926, Bulgakov shkroi disa pjesë teatrale (duke përfshirë ''Banesa e Zojkës''), asnjëra prej të cilave nuk u lejua të vihej në skenë në atë kohë. ''Vrapimi'', që trajtonte tmerret e luftës vëllavrasëse, u ndalua nga vetë [[Josif Visarionoviç Stalini|Jozef Stalini]], pasi Glavrepertkom (Dega e Repertorit) gjykoi që "glorifikon mërgimin dhe gjeneralët e bardhë". Në vitin 1925, Bulgakov u nda nga gruaja e parë dhe u martua me Ljubov Belozerskaja.
 
Kur një drejtornga idrejtorët e teatrove të Moskës kritikuankritikoi rëndë Bulgakovin, vetë Stalini e mbrojti atë, duke thënë se një shkrimtar i kalibrit të Bulgakov ishte mbi "fjalët e Partisë" si "e majtë" dhe "e djathtë".<ref>[//en.wikipedia.org/wiki/Simon_Sebag_Montefiore Simon Sebag Montefiore], p. 110. swedish edition of ''Stalin: The Red Tsar and His Court''.</ref> Stalini i gjeti atij punë në një teatër të vogël moskovit, më pas në Teatrin e Artit në Moskë (MAT). Me 5 tetor 1926, në MAT u dha premiera e shfaqjes « ''Ditët e Turbinëve»'', e cila vazhdonte temën e «''Rojat e Bardha»'' (mbi fatin e intelektualëve rusë dhe oficerëve të Ushtrisë Cariste të përfshirë në revolucion dhe në luftën civile).  Stalinit i pëlqeu shumë dhe thuhet se e pa atë të paktën 15 herë.<ref name="chayka">Shaternikova, Marianna. [https://www.chayka.org/node/1234 Why Did Stalin Loved The Days of the Turbuns.] Почему Сталин любил спектакль «Дни Турбиных». Опубликовано: 15 октября 2006 г.</ref>
 
''«Ivan Vasilieviç»'', «''Ditët e Fundit (Pushkin)»'', dhe «''Don Kishoti»'' u ndaluan. Premiera e shfaqjes tjetër, «''Molieri (Kabala e Hipokritëvë)»'', në të cilën Bulgakov zhytet "Parisin përrallor të shekullit të XVII-të", mori vlerësime të këqija nga ''Pravda'' dhe u tërhoq nga repertori i teatrit. Në vitin 1928, «''Banesa e Zojkës»'' dhe «''Ishulli i Purpurt » ''u vunë në skenë në Moskë, të dyja komeditë publiku i priti me entuziazëm të madh, por kritikët përsëri u dhanë vlerësime të këqija. Në mars 1929 karriera e Bulgakovit u shkatërrua kur cenzura zyrtare ndaloi botimin e cilësdo prej veprave të tij.
Rreshti 27:
I dëshpëruar, Bulgakovi fillimisht i shkroi një letër personale Stalinit (korrik 1929), pastaj me 28 mars 1930, i shkroi letër qeverisë sovjetike.<ref name="letter">{{cite web|author=|date=|url=http://lib.ru/BULGAKOW/b_letter.txt|script-title=ru:Михаил Афанасьевич Булгаков. Письмо правительству СССР|publisher=lib.ru/Новый мир, 1987, N8.|accessdate=2011-10-10|language=ru}}</ref> Ai kërkoi leje për të mërguar në qoftë se Bashkimit Sovjetik nuk do t'i hynte më në punë si shkrimtar. Në autobiografinë e tij, Bulgakov pretendon t'i ketë shkruar Stalinit i shtyrë nga dëshpërimi dhe ankthi mendor, pa pasur asnjëherë si qëllim ta dërgonte letrën. Ai mori një thirrje telefonike direkt nga udhëheqësi sovjetik, i cili e pyeti shkrimtarin nëse ai me të vërtetë dëshironte të largohej nga Bashkimi Sovjetik. Bulgakov u përgjigj se shkrimtari rus s'mund të rronte jashtë atdheut. Stalini i dha leje për të vazhduar punën në Teatrin e Artit. Me 10 maj 1930, ai iu ri-bashkua teatrit, si asistent i regjisorit. Më vonë ai përshtati për skenë veprën e [[Nikolai Gogol|Gogolit]] «''Frymë të vdekura»''.
 
Në vitin 1932, Bulgakov u martua për herë të tretë. Ai mori për grua Jelena Shilovskaja, e cila do të shërbente si frymëzim për personazhin e Margaritës në romanin e tij më të shquar, të cilin nisi ta shkruante në vitin 1928. Gjatë dekadës së fundit të jetës së tij, Buglakov vazhdoi punën në romanin ''Mjeshtri dhe Margarita'', shkroi drama, vepra kritike, tregime dhe bëri disa përkthime dhe dramatizime të romaneve. Shumë prej tyre nuk u botuan, të tjera u bënë "copë e grimë" nga kritikët. Një pjesë e konsiderueshme nga vepra e tij (që tallej me sistemin sovjetik) mbeti në sirtarë për disa dekada. Megjithë punën e tij të re, projektet në të cilat punonte ai në teatër shpesh ndaloheshin, dhe ai ishte i tendosur dhe i palumtur.{{Clarify|date=February 2011}}
 
=== Vitet e fundit ===
Në fund të viteve 1930ta ai iu bashkua Teatrit Bolshoi si libretist dhe konsulent. Ai u largua pasi kuptoi që asnjëra nga veprat e tij nuk do të vihej në skenë aty. Mbrojtja e Stalini e shpëtoi Bulgakovin prej arrestimit dhe ekzekutimit, megjithatë ai s'arrinte dot t'i botonte veprat e tij. Romanet dhe dramat e tij më pas u ndaluan dhe për të dytën herë karriera e Bulgakovit si dramaturg u shkatërrua. Kur shfaqja e tij e fundit ''Batum'' (1939), një portretizim miklues i ditëve të hershme revolucionare të Stalinit u ndalua para provave, Bulgakov kompliment: për t'u vendosur portretin e hershëm revolucionar ditë,<ref name="az_lib_batum">{{cite web|author=|date=|url=http://lib.ru/BULGAKOW/batum.txt|title=Батум. Комментарии|publisher=lib.ru|accessdate=2011-10-10}}</ref> u ndalua para se të provave, Bulgakov kërkoi leje për t'u larguar nga vendi, por autoritetet nuk pranuan.
[[Skeda:Bulgakov_Grave_April_2015.jpg|parapamje|Varri i Mikhail Bulgakov dhe Jelena Bulgakova.]]
Bulgakovi shëndetlig ia përkushtoi vitet e fundit të jetës atij që e quante romani i "muzgut". Vitet 1937-1939 ishin për Bulgakovin të vështira pasi bënte kthesa të forta nga periudhat e shkurtra të optimizimit, kur besonte se publikimi i kryeveprës së tij ishte ende i mundur, në kriza të depresionit, kur i dukej se nuk kishte më asnjë shpresë. Më 15 qershor 1938, kur dorëshkrimi ishte afër përfundimit, Bulgakovi shkruante në një letër drejtuar gruas së tij:<blockquote>"Para meje janë 327 faqe dorëshkrim (rreth 22 kapituj). Më e rëndësishmja mbetet redaktimi, dhe ky do të jetë i vështirë, unë do të duhet t'i kushtoj vëmendje të veçantë imtësirave. Ndoshta edhe të ri-shkruaj ca gjëra... Ti më pyet '''Cila është e ardhmja e tij''<nowiki/>' ? S'e di. Ndoshta, ti do ta ndrysh dorëshkrimin në sirtar, pranë dramave të mia të 'vrara', dhe herë pas here ai do të jetë në mendimet e tua. Pastaj prapë, ti s'e di të ardhmen. Unë tashmë e kam bërë gjykimin tim për librin dhe mendoj se ai me të vërtetë e meriton të fshihet në errësirën e një sënduku..."</blockquote>Më 1939, Mikhail Bulgakov organizoi një lexim privat të romanit ''Mjeshtri dhe Margarita'' për rrethin e miqve të ngushtë. Jelena Bulgakova kujton 30 vjet më vonë, "Kur atë natë ai më në fund mbaroi së lexuari, tha:" Mirë, nesër do ia çoj romanin botuesit! "dhe të gjithë heshtën", "...Të gjithë rrinin të paralizuar. Çdo gjë po i llahtariste. P. (P. A. Markov-, në krye të sektorit të letërsisë në MAT) më vonë, tek dera, u përpoq të ma shpjegojë i frikësuar, se përpjekja për ta botuar romanin do të shkaktonte gjëra të tmerrshme", shkruante ajo në ditarin e saj (14 maj 1939).