Haxhi Qamili: Dallime mes rishikimesh
[Redaktim i kontrolluar] | [Redaktim i kontrolluar] |
Content deleted Content added
1l2l3k (diskuto | kontribute) v added Category:Shqiptarë të ekzekutuar using HotCat |
besoj eshte me i pranueshem se c'ishte |
||
Rreshti 1:
[[Skeda:Busti i Haxhi Qamilit nga Kristaq Rama.jpg|thumb|200px|Haxhi Qamili]]
'''Haxhi Qamili''' ([[Sharra (Tiranë)|Sharrë]], [[1876]] - [[Durrës]], [[16 gusht]] [[1915]]) ka qenë prijësi i një kryengritjeje panosmane dhe islamike në vitet 1914-1915 në Shqipërinë e Mesme.
==
===
Lindur Qamil Zyber Xhameta, vinte nga fshati Sharrë dhe ishte shehu i një teqeje të [[Tarikati Melami|tarikatit Melami]]<ref>{{Cite book|url=https://books.google.it/books?id=pgf6GWJxuZgC&pg=PA376&lpg=PA376&dq=A+Biographical+Dictionary+of+Albanian+History+376&source=bl&ots=-Tyt6DsF_H&sig=zcp4PuTkrGOc4WlBiJZSiSoFVo8&hl=it&sa=X&ved=0ahUKEwj31cKLj6XPAhVMOhQKHZbzCxAQ6AEIJjAA#v=onepage&q=A%2520Biographical%2520Dictionary%2520of%2520Albanian%2520History%2520376&f=false|title=A Biographical Dictionary of Albanian History|last=Elsie|first=Robert|date=24 dhjetor 2014|publisher=I.B. Tauris|year=|isbn=9781780764313|location=|pages=|language=en}}</ref><ref>Pearson 2004, p. 84.</ref>.
=== Revolta fshatare ===
Kryengritja nisi në mesmajin e 1914, por zanafillën e kishte që më 1913 e kishte mbështetjen e vet në viset [[Shijaku|Shijakut]], [[Kavaja|Kavajës]] dhe [[Tirana|Tiranës]]. Më 3 qershor 1914 kryengritësit të prirë nga myftiu Musa Qazim Beqari, bënë të ditur kërkesat e tyre në një mbledhje në Kavajë, ndër kërkesat kërkonin largimin e [[Princ Vidi|Princ Vidit]] të sjellur nga [[Fuqitë e mëdha|Fuqitë e Mëdha]]. Kryengritësit myslimanë kërkuan ribashkimin e Shqipërisë me shtetin osman ose së paku të qeverisej nga një sundues osman, rivendosjen e [[Sheriati|Sheriatit]], heqjen e flamurit shqiptar dhe rivendosjen e flamurit osman.
Kryengritja korri sukses të ndjeshëm në Shqipërinë e Mesme, duke mundur të kapej Lushnja dhe më 1 shtator Vlora. Dy ditë më pas, Princ Vidi u detyrua të braktiste mbretërinë e tij gjashtëmujorshe dhe kryengritësit nxorrën ligjin për ribashkimin me [[Perandoria Osmane|Perandorinë Osmane]].
Qamili ishte bërë njëri ndër prijësit e revoltës<ref>Frashëri 1964, p. 196.</ref>. Nga fundi i nëntorit të 1914, rebelët dolën ngadhënjyes në Tiranë, më 12 shtator shkrumbuan sarajet e [[Esad pashë Toptani|Esad pashë Toptanit]] në [[Derveni|Derven]]<ref name=":0">{{Cite book|title=''Esat pashë Toptani: njeriu, lufta, pushteti''|last=Ikonomi|first=Ilir|publisher=UET press|year=2016|isbn=978-9928-190-91-8|location=Tiranë|pages=366-371}}</ref>. Janarin e 1915 revoltuesit me Qamilin në krye bënë një mbledhje në Tiranë, ku vendosën se qeveria e Esad Pashës ishte jolegjitime dhe duke pohuar neutralitetin e shqiptarëve në [[Lufta e Parë Botërore|Luftën e Parë Botërore]]<ref>Pearson 2004, p. 87.</ref>. Më 9 maj 1915 në Tiranë, në një mbledhje të Këshillit të Përgjithshëm, u zgjodh komandant i përgjithshëm.<ref>Ikonomi 2016, p. 403.</ref>
=== Vdekja ===
Në një përpjekje për të ndihmuar Esadin e mbështetur nga italianët<ref name=":0" />, Mbretëria Serbe filloi pushtimin e Shqipërisë së Mesme më 2 qershor 1915 por ndeshi në rezistencë të kryesuar nga Qamili në Qukës, ku megjithatë kryengritësit më të paktë në numër se serbët, humbën<ref>Frashëri 1964, p. 198.</ref>. Përmes kësaj ndërhyrjeje kryengritja u shtyp, forcat serbe arrestuan Qamilin dhe prijësit e tjerë dhe ia shpunë qeverisë së Esadit në Durrës, ku iu bë një gjyq kryesuar nga [[Xhelal bej Zogu]] dhe u dënuan me varje<ref>Pearson 2004, p. 90.</ref>, Haxhi Qamili u var më 16 gusht duke pranuar se i kishte djegur vetë sarajet e pashait<ref>Ikonomi 2016, p. 406.</ref>.
== Trashëgimia ==
[[Enver Hoxha]] besonte se kryengritja fshatare nën drejtimin e Qamilit ishte kryesisht e fshatarëve të varfër, të cilët mbështeteshin tek forma tradicional qeverisëse si kuvendet e fshatit për të organizuar dhe drejtuar një përpjekje kundër interesave feudale<ref>Hoxha 1977, p. 142.</ref>. Qamili predikonte se çdo pronë që tejkalonte nevojat personale t'u kalonte skamnorëve, duke cituar Kuranin dhe duke përcjellur mësimin e tarikatit Melami, i cili mëson kundër pronës private<ref>Pollo, Puto 1981, pp. 164-165.</ref>. Kryengritësit fshatarë nën komandën e Qamilit konfiskuan çifligjet e feudalëve, dogjën sarajet e bejlerëve dhe ndihmuan të varfërit, të pamundurit dhe jetimët<ref>Frashëri 1964, p. 196.</ref>.
== Vepër që e trajton ==
* Floqi, Thanas (2008). ''Fytyra e vërtetë e Haxhi Qamilit: kujtime për vitet e mbrapshta 1914-1915.'' Tiranë: 55.
== Referencat ==
====
{{reflist|colwidth=20em}}
==== Burimet ====
* {{cite book|title=A Biographical Dictionary of Albanian History|last=Elsie|first=Robert|publisher=I.B. Taurus & Co Ltd|year=2012|isbn=|location=London|pages=|ref=harv|via=}}
* {{cite book|title=The History of Albania: A Brief Survey|last=Frashëri|first=Kristo|publisher=|year=1964|isbn=|location=Tirana|pages=|ref=harv|via=}}
* {{cite book|title=Vepra|last=Hoxha|first=Enver|publisher=Shtëpia Botuese "8 Nëntori"|year=1977|isbn=|volume=23|location=Tirana|pages=|ref=harv|via=}}
* {{cite book|title=Albania and King Zog: Independence, Republic And Monarchy 1908–1939|last=Pearson|first=Owen|publisher=New York University Press|year=2004|isbn=|location=New York|pages=|ref=harv|via=}}
* {{cite book|title=The History of Albania: From its Origins to the Present Day|last=Pollo|first=Stefanaq|last2=Puto|first2=Arben|publisher=Routledge & Kegan Paul Ltd|year=1981|isbn=|location=London|pages=|ref=harv|via=}}
[[Kategoria:Biografi shqiptarësh]]
[[Kategoria:Lindje 1876]]
[[Kategoria:Vdekje 1915]]
[[Kategoria:Shqiptarë të ekzekutuar]]
[[Kategoria:Shqiptarë myslimanë]]
|