[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Fapaf (diskuto | kontribute)
meqe politikberja e tij nuk ka ndonje gje te bujshme t'i permendet nga burimet e perdorura, por mandati i deputetit sidoqofte eshte
Udha (diskuto | kontribute)
zhbërje e zhbërjes kompulsive
Rreshti 1:
{{Infobox person|emri=Avni Rrustemi|emër tjetër=|foto=Avni Rustemi.jpg|përshkrimi=|datëlindja=22 shtator, 1895|vendlindja=[[Libohova|Libohovë]], [[Perandoria Osmane]]|data e vdekjes=22 prill, 1924|vendvdekja=[[Tirana|Tiranë]], [[Principata e Shqipërisë]]|qyteti ku jeton=|kombësia=shqiptarShqiptar|nënshtetësia=|arsimimi=pedagogji|shkolla=|profesioni=arsimtarMësues, deputetDeputet, Publicist|vepra të njohura=atentatiAktivist ndaji Esadlëvizjes pashëdemokratike të kryesuar nga Fan ToptanitNoli|vitet aktiv=|kompania=|organizata="AtdheuBashkimi" , "BashkimiAtdheu"|titulli=|posti politik=deputetDeputet i pref. Kosovës|paraardhësi=|pasardhësi=kryetar i organizatës "Bashkimi" [[Llazar Fundo]]|partia=|statusi civil=|bashkëshortja=|bashkëshorti=|fëmijë=|prindër=|çmime=[[Hero i Popullit]]Kombit}}'''Avni Rustemi''' ([[Libohova|Libohovë]], [[22 shtator]] [[1895]] - [[Tirana|Tiranë]], [[22 Prill|22 prill]] [[1924]]) ishte mësues, publicist, atentatorpatriot dhe deputet shqiptar. Themelues dhe drejtues i shoqatës "Bashkimi" dhe anëtar i opozitës demokratike para [[Lëvizjadrejtuar enga qershorit|LëvizjesFan së qershorit]]Noli.
 
== Jeta ==
Lindi [[22 shtator]] 1895 në qytetin e Libohovës, në një familje të rëndësishme të këtij qyteti<ref name=":2">[[Eqrem bej Vlora|Vlora E.]], [[Kujtime 1885-1925 (Eqrem bej Vlora)|''Kujtime: 1885-1925'']], Tiranë: IDK, 2008. ISBN 99927-780-6-7</ref>. Mësimet fillore i merr në vendlindje dhe ato të mesme në Janinë. Në moshën 15-16 vjeçare ndjek liceun në Stamboll, e më pas më 1912 vazhdon studimet per pedagogji në Gjenevë.
Lindi [[22 shtator]] 1895 në qytetin e Libohovës, i biri i një qehajai të [[Asllan Pashallinjtë|Arsllan-Pashalinjve]], oxhakut të Libohovës<ref name=":2">[[Eqrem bej Vlora|Vlora E.]], [[Kujtime 1885-1925 (Eqrem bej Vlora)|''Kujtime: 1885-1925'']], Tiranë: IDK, 2008. ISBN 99927-780-6-7</ref>. Mësimet fillore i mori në vendlindje dhe 12 vjeç e dërgojnë në Janinë për studime. Kur ishte 15-16 vjeç shkoi në [[Stambolli|Stamboll]] ku vazhdoi një lice turk, më pas më 1912 në [[Gjeneva|Gjenevë]] ku qëndroi një vit në një kolegj pedagogjik. Dy vjet më vonë, në kohën e [[Princ Vidi|Vidit]], luftoi kundër andartëve grekë e vorio-epirotë në jug të vendit. Më 1915 ishte kthyer në [[Janina|Janinë]] për të studiuar në një institut të mbajtur prej Lidhjes Botërore Izraelite. Më 1917 mori në [[Vlora|Vlorë]] një diplomë italiane për arsim, u emërua mësues në [[Tepelena|Tepelenë]]. Në mosmarrëveshje me drejtorin italian të shkollës, u zhvendos në një shkollë vajzash në Vlorë, prej ku u pushua po për shkak mosmarrëveshjesh me drejtoreshën. Në janar të 1919 shkoi në [[Kalabria|Kalabri]], ku hyri student në kolegjin e Shën Mitër Korones<ref>[[Ilir Ikonomi|Ikonomi I]]., ''Esat pashë Toptani'', Tiranë: UET press, 2016. ISBN 978-9928-190-91-8</ref>. Në mbarim dha provimet dhe më 1920 shkoi në [[Roma|Romë]] ku u regjistrua në Fakultetin Pedagogjik. Gjatë majit të 1920 bën shpesh vajtje-ardhje nga [[Italia]] në [[Shqipëria|Shqipëri]], ku u kërkoi shtimin e bursës autoriteteve shtetërore, qëndroi deri më 21 maj<ref name=":kd">{{cite book|author=Kastriot Dervishi|title=Plumba politikës|pages=18-73|url=https://books.google.al/books/about/Plumba_politik%C3%ABs.html?id=2HgtAQAAIAAJ&redir_esc=y|date=2010|publisher="55"|isbn=978-99943-56-43-0}}</ref>.
 
Në kohën e princ [[Princ Vidi|Vidit]], luftoi kundër mësymjeve të andartëve grekë e në jug të vendit. Më 1915 u kthye në Janinë ku vazhdoi studimet në Institutin e Lidhjes Botërore Izraelite. Më 1917 filloi të japë mësim në shkollat e Tepelenës dhe të Vlorës.
=== Atentati ndaj Esad pashë Toptanit ===
Më 31 maj kishte shkuar në [[Parisi|Paris]] me qëllimin për t'iu afruar [[Esad pashë Toptani|Esad pashë Toptanit]], zuri një dhomë në në hotelin "Prince Albert". Ndërroi vend dy herë dhe më pas mori një banesë me qira në nr. 32 të lagjes Montmartre, në hotelin "Toulerie" ku hyri më 2 qershor. Kishte bërë një vizitë mjekësore për sëmundje veneriane.
 
Në janar të 1919 shkon në Kalabri<ref name=":1" />, ku vazhdon studimet në kolegjin e Shën Mitër Korones<ref>[[Ilir Ikonomi|Ikonomi I]]., ''Esat pashë Toptani'', Tiranë: UET press, 2016. ISBN 978-9928-190-91-8</ref>. Në pranverë të vitit 1919 në Kalabri krijon "''Lidhjen e Rinisë Shqiptare" e cila kishte si qëllim mbrojtjen e shtetit shqiptar.'' Pas një periudhe qëndrimi në Romë, në pranverë të vitit 1920 kthehet në Vlorë. Në atë kohë Shqiperia po kalonte një kaos në arenën politike dhe ishte kjo periudhë në të cilën Avni Rustemi merr kontakte me patriotë të tjerë shqiptarë, të cilët ishin gjithashtu të shqetësuar për të ardhmen e Shqipërise. Ata vendosin të vrasin Esad Pashë Toptanin, i cili konsiderohej nga shqiptarët si tradhëtar i kombit për vrasjen e Hasan Riza Pashës, komandantit të Shkodrës, në Prill të vitit 1913, dhe më pas shkëputjen e Shkodrës nga Shqipëria dhe dhurimit të saj Malit të Zi.
Më [[13 qershor]] [[1920]] i bëri atentat Esad Pashës duke i shtënë dy herë pas shpine, tek po dilte nga restoranti ku po drekonte, në rr. Castiglione. Rustemi u rrah nga kalimtarët, shoferët dhe personelët e hotelit e çarmatosën, u mbajt në hotel deri kur mbërriti policia. Në gjyqin që iu bë u radhitën dëshmitë: Rustemi që kur kishte mbërritur në Paris kishte kërkuar për një dyqan armësh dhe një poligon, i kishin gjetur një shumë parash në kartmonedha franceze e italiane - për të cilën deklaroi se ia kishte dhënë vëllai, kishte zënë me qira një shtëpi pranë hotelit ku kreu atentatin dhe hante në restorant. Më 1 dhjetor 1920 vendimi i gjykatës i jep pafajësinë, sipas burimeve të përdorura nga historiani [[Kastriot Dervishi]], atentati ishte i shtyrë nga [[Aqif Pashë Elbasani|Aqif pashë Biçakçiu]] - djali i tezes dhe rivali politik i Esad Pashës - dhe paratë për ta financuar u nxorrën nga fondet e [[Këshilli i Naltë i Regjencës|Këshillit të Naltë]]<ref name=":kd" />.
 
=== AtentatiVrasja ndaje Esad pashëPashë Toptanit ===
Më 31 maj kishte shkuar në [[Parisi|Paris]] me qëllimin për t'iu afruar [[Esad pashë Toptani|Esad pashë Toptanit]], zuri një dhomë në në hotelin "Prince Albert". Ndërroi vend dy herë dhe më pas mori një banesë me qira në nr. 32 të lagjes Montmartre, në hotelin "Toulerie" ku hyri më 2 qershor. Kishte bërë një vizitë mjekësore për sëmundje veneriane.
 
Më [[13 qershor]] [[1920]] i bëri atentat [[Esad pashë Toptani|Esad Pashës]] duke i shtënë dy herë pas shpine, tek po dilte nga restoranti ku po drekonte, në rr. Castiglione. Rustemi u rrah nga kalimtarët, shoferët dhe personelët e hotelit e çarmatosën, u mbajt në hotel deri kur mbërriti policia.
 
Më [[13 qershor]] [[1920]] i bëri atentat Esad Pashës duke i shtënë dy herë pas shpine, tek po dilte nga restoranti ku po drekonte, në rr. Castiglione. Rustemi u rrah nga kalimtarët, shoferët dhe personelët e hotelit e çarmatosën, u mbajt në hotel deri kur mbërriti policia. Në gjyqin që iu bë u radhitën dëshmitë: Rustemi që kur kishte mbërritur në Paris kishte kërkuar për një dyqan armësh dhe një poligon, i kishin gjetur një shumë parash në kartmonedha franceze e italiane - për të cilën deklaroi se ia kishte dhënë vëllai, kishte zënë me qira një shtëpi pranë hotelit ku kreu atentatin dhe hante në restorant. Më 1 dhjetor 1920 vendimi i gjykatës i jep pafajësinë, sipas burimeve të përdorura nga historiani [[Kastriot Dervishi]], atentati ishte i shtyrë nga [[Aqif Pashë Elbasani|Aqif pashë Biçakçiu]] - djali i tezes dhe rivali politik i Esad Pashës - dhe paratë për ta financuar u nxorrën nga fondet e [[Këshilli i Naltë i Regjencës|Këshillit të Naltë]]<ref name=":kd1" />.
 
=== Rikthimi në Atdhe ===
Më 24 dhjetor u kthye në Shqipëri<ref name=":kd1" />, u shkoikthye në Itali për të mbaruar kursin pedagogjik në Romë<ref>[[Ali Këlcyra|Këlcyra A]]., ''Shkrime për historinë e Shqipërisë'', përgatitur nga Tanush Frashërit, Tiranë: Onufri, 2012, fq. 124. ISBN 978-99956-87-81-6</ref>. Kur u kthye u përpoq të bashkonte shoqëritë e ndryshme, kongresi i mbajtur më 25-28 prill [[1921]] në Vlorë krijoi një shoqëri që mori emrin federata "Atdheu" me 25 shoqëri dhe 15 katundari.
 
Kur u kthye u përpoq të bashkonte shoqëritë e ndryshme, kongresi i mbajtur më 25-28 prill [[1921]] në Vlorë krijoi një shoqëri që mori emrin federata "Atdheu" me 25 shoqëri dhe 15 katundari. Kryetar nderi i saj u zgjodh Avni Rustemi, [[Kolë Tromara|Tromara]] sekretar, [[Karl Gurakuqi|Gurakuqi]] sekretar, [[Seit Qemali]] këshilltar e [[Bedri Pejani|Pejani]] inspektor. Deputetët miratuan një ndihmë financiare për këtë federatë, të cilën e hoqën pak kohë më pas. Federata kishte qëllim depërtimin tek nëpunësit e shtetit. Nisur nga kjo, qeveria [[Xhaferr bej Ypi|Ypi]] urdhëroi mbylljen e kësaj federate. Në këto kushte Rustemi më [[13 tetor]] [[1922]] themeloi në Tiranë shoqërinë "Bashkimi". Prej kontakteve me të dërguarit sovjetik në Romë, shoqëria qe vendosur të krijohej që kur ndodheshin në kryeqytetin italian Rustemi, Jonuz Blakçori dhe S. Gàzulli. Synimi i kësaj shoqërie ishte tërheqja e rinisë në radhët e saj dhe shkatërrimi i klasës politike në pushtet<ref name=":0">Dervishi K., ''Lëvizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSH-së'', Tiranë: 55, 2016. ISBN 978-9828-106-38-4</ref>.
 
Në këto kushte Rustemi më [[13 tetor]] [[1922]] themeloi në Tiranë shoqërinë "Bashkimi". Prej kontakteve me të dërguarit sovjetik në Romë, shoqëria qe vendosur të krijohej që kur ndodheshin në kryeqytetin italian Rustemi, Jonuz Blakçori dhe S. Gàzulli. Synimi i kësaj shoqërie ishte tërheqja e rinisë në radhët e saj dhe shkatërrimi i klasës politike në pushtet<ref name=":0">Dervishi K., ''Lëvizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSH-së'', Tiranë: 55, 2016. ISBN 978-9828-106-38-4</ref>.
Në zgjedhjet e 27 dhjetorit 1923 i rreshtuar si armik i [[Mbreti Zogu I|Zogut]] dhe duke pasë bërë aleancë me [[Bajram Curri|Bajram Currin]], kandidoi në dy zona: në [[Qarku i Gjirokastrës|prefekturën e Gjirokastrës]] ku kishte vendlindjen dhe në [[Qarku i Kukësit|prefekturën e Kosovës]] (Kukësit sot). Rustemi humbi në trevën e tij dhe fitoi në atë të Kosovës falë ndërhyrjes së Currit në këto votime. Por edhe në prefekturën ku doli fitues, në dy qendra mori zero vota. Qendra e vetme që nxorri fitues Rustemin, njohu forcën e çdollojshme të Bajram Currit<ref>Dervishi K., ''Plumba Politikës..''. fq. 94.</ref>.
 
Në zgjedhjet e 27 dhjetorit 1923 i rreshtuar si armik i [[Mbreti Zogu I|Zogut]] dhe duke pasë bërë aleancë me [[Bajram Curri|Bajram Currin]], kandidoi në dy zona: në [[Qarku i Gjirokastrës|prefekturën e Gjirokastrës]] ku kishte vendlindjen dhe në [[Qarku i Kukësit|prefekturën e Kosovës]] (Kukësit sot). Rustemi humbi në trevën e tij dhe fitoi në atë të Kosovës falë ndërhyrjes së Bajram Currit në këto votime. Por edhe në prefekturën ku doli fitues, në dy qendra mori zero vota. Qendra e vetme që nxorri fitues Rustemin, njohu forcën e çdollojshme të Bajram Currit<ref>Dervishi K., ''Plumba Politikës..''. fq. 94.</ref>.
Veprimi i shoqërisë "Bashkimi" dhe simpatizantëve të saj ishte orvatja për vrasjen e Zogut në sallën e Kuvendit Kushtetues nëpërmjet [[Beqir Valteri|Beqir Valterit]] më 23 shkurt 1924. Organizator i ngjarjes ishte Rustemi dhe të tjerë të implikuar ishin Sali Hidri (Hoxha), [[Sejfulla Malëshova]], [[Omer Nishani]], etj<ref name=":0" />.
 
Veprimi i shoqërisë "Bashkimi" dhe simpatizantëve të saj ishte orvatja për vrasjen e Zogut në sallën e Kuvendit Kushtetues nëpërmjet [[Beqir Valteri|Beqir Valterit]] më 23 shkurt 1924. Organizator i ngjarjes ishte Rustemi dhe të tjerë të implikuar ishin Sali Hidri (Hoxha), [[Sejfulla Malëshova]], [[Omer Nishani]], etj<ref name=":0" />. Rrustemi pasi kishte marrë pjesë për herë të fundit në Kuvendin Kushtetues më 12 prill 1924, rikthehet në Tiranë më 20 prill duke u paraqitur në Kuvend për të kërkuar leje tremujore. Kishte nisur procedurat për marrjen e një vize amerikane.

Rreth orës 16-17.00 i shoqëruar nga disa miq, po shkonte për të takuar në shtëpi min. e Arsimit, [[Fahri Rashiti|Fahri Rashit Gjilanin]]. Kur personat arritën në Varrezat e Pashës (më pas sheshi "Avni Rrustemi", Pazari i Ri) në çastin që Rrustemi u ndal të përshëndeste dhe shkëmbente dy fjalë me [[Hoxhë Kadriu|Hoxhë Kadrinë]], qëllohet me një plumb nga mullixhiu Jusuf Reçi. [[Ali Këlcyra]] e strehoi në shtëpi, më pas u çua në spital. Pas një qëndrimi dyditor në spital, Rrustemi vdiq më 22 prill 1924 nga hemoragjia<ref name=":kd1">Dervishi K., ''Plumba Politikës - Historitë e përgjakjes së politikanëve shqiptarë,''Tiranë: "55", 2010. fq. 47-73. ISBN 978-99943-56-43-0</ref>.
 
== Varrimi ==
Opozita organizoi një varrim me efekte revolucionare të Rustemit në Vlorë. Ceremonitë e varrimit u bënë në Tiranë dhe në Vlorë: filluan më 28 prill me ceremonitë e zhvilluara para sheshit të xhamisë së vjetër në Tiranë. Një kamion i mbuluar me të zeza ka bartur trupin e viktimës nga Tirana për në Durrës, ku shoqëruesit hipën në vaporin "Beograd", i cili ka nisur rrugën drejt Vlorës me flamujt jugosllavë e shqiptarë, për të mbërritur më 29 prill 1924. Xhenazja u bart përsëri nga një kamion i zi për në xhaminë e qytetit, ku u bënë sërish lutjet e rastit<ref name=":kd1" />.
 
== Trashëgimia politike ==
Line 40 ⟶ 48:
[[Kategoria:Lindje 1895]]
[[Kategoria:Vdekje 1924]]
[[Kategoria:MësuesPolitikanë shqiptarë]]
[[Kategoria:Atentatorë shqiptarë]]
[[Kategoria:Deputetë të Kuvendit të Shqipërisë]]
[[Kategoria:Njerëz nga Libohova]]
[[Kategoria:Atentatorë shqiptarë]]
[[Kategoria:Hero i Popullit]]