Wikipedia

Lazër Radi: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
[Redaktim i kontrolluar][redaktim i pashqyrtuar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
Artikull i shkruar ne menyre jo enciklopedike, ne konflikt interesi plot furça nga i biri
Rreshti 1:
{{pa referenca}}
{{për përmirësim|Dhjetor 2017}}
{{Kutia Shkrimtar
| Emri = Lazër Radi
Line 7 ⟶ 9:
| Emri i lindjës =
| Datëlindja = [[29 janar]] [[1916]]
| Vendlindja = [[Prizreni|Prizren]], [[Mbretëria Jugosllave|Mbretëria Serbo-Kroato-Sllovene]]
| Datëvdekja = [[23 shtator]] [[1998]]
| Vendvdekja = [[Tirana|Tiranë]], [[Shqipëria|Shqipëri]]
| Pseudonimi =L.R., Lara, Lapredi, Ladi, “Ushtima e Sharrit”
| Kombësia = Shqiptar
| Profesioni = avokatProzator, publicistpoet, botuespërkthyes
| Zhanri = publicistikëProzë, poezi, prozë memuaristike-historikepublicistikë
}}
'''Lazër Radi''' ([[Prizreni|Prizren]], [[29 janar]] [[1916]] - [[Tirana|Tiranë]], [[22 shtator]] [[1998]]) ishte jurist, publicist, prozator, poet, përkthyes, si dhe mbështetës i flaktë i ideologjisë fashiste, fakt që më tej u bë shkak për internimet e përkthyesshumta gjatë periudhës së komunizmit.
 
== BiografiaJetëshkrimi ==
 
Lindi në Prizren më 29 janar 1916.
U lind në Prizren më 1916 më 29 janar i fundit i pesë fëmijëve të Prend Çup Radit dhe Gonxhes së Kolë Vilës nga [[Shkodra]]. Radët ishin një fis i vendosur në Bishtazhin pasi kishin rënë nga Mirdita në ato vise.<ref name=":0">{{Cito web|url=http://www.radiandradi.com/legjenda-e-radeve-ese-nga-jozef-radi/|title=Legjenda e Radëve|date=2 shkurt 2016|accessdate=4 prill 2018|website=radiandradi.com|last=Radi|first=Jozef}}</ref> Shkollën fillore e ndoqi dhe e kreu në qytetin e lindjes në vitet 1922 - 1929.<ref name=":1">{{Cito web|url=http://www.radiandradi.com/biografia-dr-lazer-radi-1916-1998/|title=Biografia e Dr. Lazër Radit|website=radiandradi.com|last=Radi|first=Jozef}}</ref>
 
Entuziast i ideologjisë fashiste, Radi shkruan broshurën [https://m.facebook.com/1432000753709508/photos/a.1432035883705995.1073741827.1432000753709508/1619019458340969/?type=3 "Fashizmi dhe fryma shqiptare"] me parathënje të ''neo-shqiptaristit'' [[Vangjel Koça]].
Për shkak të mosparaqitjes së të vëllezërve në thirrjen për shërbimin e detyrueshëm ushtarak në [[Mbretëria Jugosllave|Mbretërinë Serbo-Kroato-Sllovene]], familja merr katandinë dhe u vendosën së pari në [[Tirana|Tiranë]] e më pas në [[Durrësi|Durrës]]. Lazri riosh nis punë tek restoranti i vëllait të madh, Prenkës. Më 1931 u vdes i zoti i shtëpisë, Prendi.<ref name=":0" /> Më 1930 - 1931 nisi të nxënit në shkollën e mesme në gjimnazin e Tiranës. Më 1931 iu akordua nga ministri i Arsimit [[Hilë Mosi]] bursë për në gjimnazin e Shkodrës deri më 1938 dhe u vendos në konviktin “Malet Tona”,<ref name=":1" /> në shoqërinë e nxënësve kosovarë [[Emin Duraku]], [[Hajdar Dushi]] dhe [[Haki Taha]] e ''grupit përparimtar'' me [[Qemal Stafa|Qemal Stafën]], [[Xhemal Broja]] e [[Arshi Pipa]], bën pjesë në celulat e para komuniste të [[Grupi Komunist i Shkodrës|Grupit Komunist të Shkodrës]].<ref name=":2">{{Cito web|url=http://gazeta-shqip.com/lajme/2015/10/04/lazer-radi-kontributi-i-pavleresuar-i-nje-publicisti-te-talentuar/|title=Kontributi i pavlerësuar i një publicisti të talentuar|date=4 tetor 2015|accessdate=5 prill 2018|website=gazeta-shqip.com|publisher=Shqip|last=Sulika|first=Erilda}}</ref><ref>{{Cite book|title=Lëvizja komuniste në vitet 1924-1944 dhe formimi i PKSH-së|last=Dervishi|first=Kastriot|authorlink=Kastriot Dervishi|publisher=55|year=2016|isbn=9789928106384|location=Tiranë|pages=147-149}}</ref> Verën e vitit 1936 shkoi në shkollën verore të Pukës, ku jepte mësim e motra dhe u njoh me poetin [[Migjeni]].
 
Më 23 nëntor 1944, [http://www.gazetatema.net/2014/05/04/nje-shkrim-i-panjohur-i-qemal-stafes-ne-gazeten-e-fashizmit-ne-tirane/ arrestohet në Tiranë nga partizanët] që kishin marrë pjesë në çlirimin e Tiranës. Dorëshkrimet iu sekuestruan, shkrimet iu censuruan dhe u gjykua në prill të 1945 në atë që njihet si ''[[Gjyqi special (1944-1945)|Gjyqi special]]'', ku u dënua me 30 vjet burgim.
Më 1937 iu akordua një bursë shtetërore dhe më 1938 nisi vitin e parë akademik për Jurisprudencë në Universitetin "La Sapienza" në Romë, i ndihur nga [[Musine Kokalari]] për të gjetur banesën e parë. Më 1942 u diplomua me 110/110 në Filozofinë e së drejtës dhe u ftua si asistent profesor në katedrën e prof. Vito Cesarini Sforza. Por u kthye më 1942 në Shqipëri dhe nis stazhin e avokatisë pranë studios së avokat Golgotës në Durrës.
 
Ndërroi jetë në Tiranë në vitin 1998, pasi e shoqja ishte ndarë më herët nga jeta dhe fëmijët kishin shtegtuar drejt shtigjeve të tjera përtej detit.
Në dhjetorin e 1943 u martua me Vitore Vushmaqin. Më 1944 mori liçencën e avokatit dhe nis ta ushtrojë atë. Më 23 nëntor 1944 u arrestua nga partizanët që kishin shtënë në dorë kryeqytetin shqiptar. Lista që përshkruante veçoritë e të arrestuarve politikë nga Komanda e lagjes Laprakë për komandën e qarkut u përpilua nga [[Arben Puto]].<ref name=":4">{{Cite book|title=Arben Puto spiunon Lazër Radin, i cili u dënua me 30 vjet burg dhe punë të detyruar: gjyqi special 1945|last=Hoxha|first=Çelo|publisher=[[Standard (gazetë)|Standard]]. - Nr. 2168|year=13 shkurt 2012|isbn=|location=Tiranë|pages=10-11}}</ref> U gjykua në prill të 1945 në [[Gjyqi Special, 1945|Gjyqi Special]], ku u dënua me 30 vjet burgim për përfshirjen e tij në politikë me anë të publicistikës. Më 1944 - 1954 vijoi odisenë e pafund burgjeve,<ref name=":1" /> ku ndau qelinë edhe me [[Petro Marko|Petro Markon]], [[Jusuf Vrioni|Jusuf Vrionin]] dhe [[Andrea Varfi|Andrea Varfin]];<ref name=":3">{{Cito web|url=http://www.elsie.de/pdf/B1997HistLetShqip.pdf|title=Historia e Letërisë Shqiptare|date=1997|accessdate=5 prill 2018|website=elsie.de|publisher=Dukagjini|last=Elsie|first=Robert|authorlink=Robert Elsie|publication-place=Tiranë-Pejë}}</ref> më 1952 u arrestua edhe e shoqja pas ngjarjeve të bombës tek ambasada sovjetike, u dënua me dhjetë vite burg dhe punë të detyruar.<ref name=":4" /> Më 1954, lirohet nga burgu dhe pa mbushur dy javë interrnohet fillimisht në Savër e më pas në kampin e intelektualëve, në Kuç të Kurveleshit deri më 1958. 1956-1957, lirohet nga burgu e shoqja dhe u lind fëmija i parë. Në vitet 1958-1962 u internua në kampet e Shtyllasit, Radostinës, Gradishtës dhe Çermës. Më 1959 u lindi fëmija i dytë dhe më 1963 i treti. Në vitet 1962-1990 u internua në kampin e Savrës. Punoi si mekanik, murator, marangoz, hekurkthyes, dizenjator dhe punëtor krahu në bujqesi. Më 1976 doli në pension pleqërie. 1982, demaskohet publikisht si armik i popullit dhe i pakënaqur nga regjimi.
 
== VepraBurimet ==▼
Më 1990 mbas viteve ndër burgje dhe kampe internimi e pune, u kthye në Tiranë dhe nis veprimtarinë për demokratizimin në opinionin kryeqytetas. Më 1991 pas gjysmë shekulli vizitoi Romën, ku u njoh dhe ndihmoi gazetarët [[Blendi Fevziu]] dhe [[Armand Shkullaku]]. Më 1992 u zgjodh kryetar i degës së Tiranës, për partinë e Unitetit Kombëtar, prej ku jep dorëheqjen vitin pasues. Së bashku me një grupim patriotësh formoi Lëvizjen Demokratike të Bashkimit të Shqiptarëve, me të cilën organizoi takime të shumta ndër qytetet e Shqipërisë nga 1992 deri më 1998.
* [http://www.radiandradi.com/biografia-dr-lazer-radi-1916-1998/ Jozef Radi: Curriculum vitae e Lazër Radi]
 
* [[Robert Elsie]]: [http://www.albanianhistory.net/texts20_2/AH1944_3.html Vjeshta e 1944]
Më 1998 pas mërgimit të fëmijëve, vdekjes së gruas më 1997 dhe rëndimit të shëndetit të tij, ndërroi jetë në Tiranë mëngjesin e 22 shtatorit. Më 23 shtator, Shoqata e të Përndjekurve Politikë i organizoi një varrim madhështor.<ref name=":1" />
• [https://m.facebook.com/1432000753709508/photos/a.1432035883705995.1073741827.1432000753709508/1619019458340969/?type=3 Fashizmi dhe Fryma shqiptare - Lazër Radi, 1940]
 
▲== Vepra ==
 
=== Publicistikë ===
Në vitet 1935-1938, filloi botimet e para në shtypin e kohës "Shtypi", "Kombi", "Drita", "Diana", kryesisht me emër, me inicialet ''L.R.'', apo me pseudonimet ''Lara'', ''Lapredi'', ''Ladi''.
 
Ishte ndër të parët (në mos i pari, njoftuar nga motra e Milloshit) që nxorri shkrime kushtuar vdekjes së Migjenit, tek "Drita" në shtator 1938 dërgon "Migjeni si poet e si njeri". Pas pushtimit italian dhe bashkimit të kurorës, bashkëpunon me gazetën “Tomorri” dhe “Tomorri i vogël” me një seri artikujsh, gjersa ndalohet me protestë të ambasadës jugosllave.<ref name=":1" /> Pas kapitulimit të Italisë, në vitet 1943-1944, bashkëpunon me gazetën “Bashkimi i Kombit”, që drejtoi [[Akile Tasi]].<ref name=":2" />
 
Më 1991, pas viteve të shumta në burgime e internime, bëri përpjekjet e para për të botuar shkrimet e para në shtypin opozitar. Më 1992 nisi të botonte intervista dhe artikuj të shumtë në shtyp (Z. Rinisë, RD, Kombi, Drita Islame, Patrioti).
 
=== Organe shtypi ===
Së bashku me grupin e përbërë nga Stafa, Broja, Pipa përgatiti për botim gazetën “Shkëndija”.<ref name=":1" />
 
Së bashku me të birin, Jozefin, botoi revistën "Arbëria" herët në vitet '90.<ref name=":2" /> Në vitet 1994 - 1998 botoi gazetën “Bashkimi i Shqiptarëve” në 52 numra.
 
=== Libra ===
U kaplua nga entuziazmi i fashizmit, tashmë vendlindja e tij ishte bashkuar më trungun amtar, dhe shkruan broshurën "Fashizmi dhe fryma shqiptare" me parathënie të ''neo-shqiptaristit'' [[Vangjel Koça]]; për të keqen e tij më vonë.<ref name=":3" />
 
Më 1985-1990, nis të shkruajë kujtimet në tre vëllime, përgatit dy libra me poezi, plotëson veprën “Një verë me Migjenin”, përmbledh kujtimet mbi [[Mirash Ivanaj]]n, përkthen librin “Qytete dhe Fantasma” të Duçiqit. Më 1993 botoi së bashku me të birin “Muret e Muzgut”. Më 1994 botoi librat dokumentarë "Misteret e një Ministri" mbi Ivanajn dhe “Rrëfim për Dinejt e Dibrës”, më 1995 botoi librat me përkthime "Epopeja e njeriut" të vëllezërve Ivanaj. Më 1996 botoi librin e dytë poetik "Shpresa vdes e fundit" dhe monografinë "Njeriu i rrugës së gjatë".
 
Më 1997-1998 botoi të parin studim mbi Gjyqin Special me titull "I pari Gjyq Special në Shqipëri”, memorialin “Shqipëria në vitet ‘30”, vëllimin poetik “Anzave të Sharrit” dhe novelën “Apollogjia e Sokratit në Tiranë”. Ditën kur dha shpirt doli nga shtypi libri “Një verë me Migjenin” që kishte aq për zemër, ku përshkruan 110 ditët e kaluara me poetin në Pukë dhe rolin e tij në botimin e vëllimit "Vargjet e lira".<ref>{{Cito web|url=http://www.radiandradi.com/lazer-radi-ne-kerkim-te-kohes-se-humbur/|title=Në kërkim të kohës së humbur, intervistë Lazër Radit|date=26 mars 2013|accessdate=5 prill 2018|website=radiandradi.com|publisher=[[Klan (Revistë)|Revista Klan]] nr. 46 (2)|last=Fevziu|first=Blendi|authorlink=Blendi Fevziu|origyear=22 shkurt 1998}}</ref>
 
=== Përkthime ===
Më 1988 përktheu poemën e jashtëzakonëshme të Jevrem Bërkoviqit “Stalini, Moxarti dhe Maria Judina”, e cila qarkulloi fshehtas dorë më dorë dhe u botua vetëm më 1994. Më 1995 botoi përkthimin e veprës "Jeta dhe zakonet e shqiptarëve" të prijësit fisnor dhe ushtarakut malazez, [[Mark Milani]]. Në vitet 1997-1998 vijoi të botonte përkthimet “[[Platoni]], vepra”, dhe “Qytete dhe Fantazma” të Jovan Duçiqit.<ref name=":1" /> Edhe pse në kushte tejet të vështira, ai arriti të përkthejë disa vepra të [[Sigmund Freud|Frojdit]], [[Carl Jung|Jungut]] dhe një “Enciklopedi të historisë së botës”. Përveç tyre, disa vepra të rëndësishme të përkthyera nga Lazër Radi kanë mbetur akoma në dorëshkrim.<ref name=":2" />
 
== Polemika ==
 
== Referencat ==
<references />
 
{{DEFAULTSORT:Radi, Lazër}}
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Lazër_Radi"