Ismail Kadare: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
heqje e nje pjese te pareferencuar, futje e qendrimit te Malcolm qe kontekstualizon periudhat perkatese (1953, 1975)
Rreshti 31:
Shkollën fillore dhe të mesme e mbaroi në Gjirokastër. Kur u vendos [[Republika Popullore e Shqipërisë|diktatura komuniste në Shqipëri]] ai ishte vetëm 8 vjeç.<ref>{{cite book |last=Kadare |first=Ismail |title=VEPRA: Vëllimi i njëzetë|publisher=Onufri|date=2009 |page=210 |chapter=Pesha e Kryqit |isbn=978-99943-42-99-0}}</ref> Në moshën 12 vjeçare arrestohet nga regjimi i sapovendosur komunist nën akuzën “falsifikues monedhash”, meqë gjatë lojës me shokun e tij kishin krijuar me plumb të shkrirë monedha 5-lekëshe dhe ua kishin treguar gjithkujt me hare. Policia i arrestoi gjatë orës së mësimit në shkollë, dy ditë përpara ditës së votimeve dhe Ismaili bëri dy ditë burg derisa ndërhyri avokati i Kadarenjve dhe e liruan për shkak të moshës së mitur. Si ndëshkim, në shkollë iu thye nota e sjelljes nga pesë në tre. Më vonë do t'i përshkruante këto ndodhi në novelën ''Koha e parasë.'' Sipas Kadaresë qe skenar i mirëkalkuluar, në mënyrë që të goditej gjenerali [[Tahir Kadare]].<ref>{{cito uebin|title=Biografia, Kadare u arrestua në moshën 12-vjeç për falsifikim monedhash|url=http://www.panorama.com.al/biografia-kadare-u-arrestua-ne-moshen-12-vjec-per-falsifikim-monedhash/|website=Panorama Online|accessdate=30 Shtator 2017|date=13 Tetor 2013}}</ref><ref>{{cite book|last1=Kulla|first1=Ndriçim|title=[[Ylli i Shkrimtarit (Ndriçim Kulla)|Ylli i Shkrimtarit]]|date=2013|publisher=Plejad|location=Tiranë|isbn=978-9928-4170-3-9}}</ref>
 
Në moshën 13 vjeçare zbuloi Makbethin, një ndër veprat e [[William Shakespeare|Shekspirit]] dhe kështu i lindi dashuria për letërsinë. Tregimin e parë, të titulluar "Në dheun e huaj" e shkroi në vitin [[1953]] në moshën 17 vjeçare,{{Cn}} kursemoshë një vit cilën vonëshkroi dy poezi për Stalinin, gjë që sipas Malcolm, ndihmoi në botimin e librit të tij të parë në moshën 18 vjeçare,<ref ename=":0">{{Cite botonweb|url=http://www.nybooks.com/articles/1998/01/15/in-the-palace-of-nightmares-an-exchange/|title=‘In librinthe ePalace parë,of Nightmares’: An Exchange|date=15 janar 1998|website=nybooks.com|last=Malcolm|first=Noel}}</ref> një përmbledhje poetike e quajtur "Frymëzime djaloshare".
 
[[File:Главное здание Литературного института имени Горького.JPG|thumb|Instituti Gorki]]
Rreshti 55:
Kadare u detyrua ta rishikonte disa herë romanin sipas udhëzimeve nga lart. Pas disa përpunimeve ai u ribotua në vitin 1977 nën titullin e ndryshuar "Dimri i madh" dhe u përkthye edhe në frëngjisht.{{sfn|Morgan|2011|p=153-157}}
 
Në vitin 1975 Kadare hyri prapë në telashe me autoritetet kur çoi për botim një poemë me titullin "[[Në mesditë Byroja Politike u mblodh]]". PublikimiU ilargua poemësnga uTirana pezulluasi formë momentetdënimi, eku funditu dhekthye kopjanga e sajfundi i ravitit duke dorëvijuar vetë Enverkishte Hoxhëspozitën ie cili u tërbuadeputetit.<ref Siname=":0" ndëshkim, Kadare u dërgua në [[Myzeqeja|Myzeqe]] të kryente punë fizike në fushë disa muaj me radhë.{{cn}}/>
 
Në vitin 1978 botoi romanet "''[[Muzgu i perëndive të stepës]]''", "''[[Ura me tri harqe]]''", "''[[Kamarja e turpit]]''" dhe "''[[Komisioni i festës]]''" në një vëllim të përbashkët.<ref>{{cito uebin|title=Ura me tri harqe: triptik me një interzexo|url=https://bpl-polaris.bibliocommons.com/item/show/2150997075?active_tab=bib_info|website=Boston Public Library|accessdate=30 shtator 2017}}</ref> Me përjashtim të romanit të parë të përmbledhjes i cili ishte autobiografik, tre të tjerët ishin me tema historike.<ref>{{cito uebin|last1=Gibbs|first1=Jonathan|title=Soviet satire skilfully mixes the personal and the political|url=http://www.independent.co.uk/arts-entertainment/books/reviews/twilight-of-the-eastern-gods-by-ismail-kadare-trans-david-bellos-book-review-soviet-satire-skilfully-9707151.html|website=The Independent|accessdate=30 shtator 2017}}</ref><ref>{{cito uebin|title=The Three-arched Bridge|url=https://books.google.com/books/about/The_Three_arched_Bridge.html?id=p5eAAAAAIAAJ|website=Google Books|accessdate=30 shtator 2017}}</ref><ref>{{cito uebin|last1=Gauss|first1=Karl-Markus|title=Rrëfimi i Kadaresë për rezistencën e Shqipërisë kundër shtypjes fetare|url=http://www.gazetadita.al/rrefimi-i-ismail-kadarese-per-rezistencen-e-shqiperise-kunder-shtypjes-fetare/|website=Gazeta Dita|accessdate=30 shtator 2017|date=6 korrik 2015}}</ref>
Rreshti 71:
Romani u dënua rreptësisht në një mbledhje të Lidhjes së Shkrimtarëve të Shqipërisë dhe u ndalua. Kadare u përball me akuzuat se vepra kishte aluzione kundër regjimit komunist dhe që Pallati i Ëndrrave ishte në fakt ndërtesa e Komitetit Qendror të PPSH-së. Kadare i shpëtoi arrestimit për shkak të njohjes ndërkombëtare dhe ndërhyrjes së presidentit francez në mbrojtje të tij. <ref>{{cite web |url=http://www.panorama.com.al/rrefimi-ndryshe-i-sali-berishes-a-ka-qene-mjek-personal-i-kapos-pse-u-arrestua-fatos-nano344/ |title=Berisha e pranon për herë të parë: hapëm depot e armëve më '97, ja pse|date=23 mars 2017 |website=Panorama Online |access-date=September 13, 2017}}</ref>
 
Sidoqoftë, dokumente të vitit 1982 dëshmojnë se [[Sigurimi]] kishte përgatitur prova që e përfshinin Kadarenë në një përbetim kundër regjimit komunist dhe prisnin dritën e gjelbër për ta arrestuar.{{Cn}}
 
Në vitin 1985 vdiq Enver Hoxha. Po atë vit u ndalua romani "[[Nata me hënë]]" që bënte fjalë për përpjekjet e partisë komuniste dhe shoqërisë komuniste për të shkatërruar jetën e një vajze të pafajshme. <ref>{{cite web |url=http://www.elsie.de/pdf/reviews/R1994KadareClaire.pdf |title=Ismail Kadare: A moonlit night |last=Elsie |first=Robert |date=1994 |website=Robert Elsie |access-date=September 13, 2017}}</ref> Romanin tjetër "[[Vajza e Agamemnonit]]" ku në mënyrë të hapur shpreh mendimet kundër regjimit komunist, e shkroi atë vit dhe bashkë me disa vepra tjera anti-komuniste e nxori fshehtas jashtë shtetit nëpërmjet botuesit dhe mikut të tij francez [[Claude Durand]], me udhëzimin që të botohesin në rast se regjimi e eliminonte Kadarenë pas shpine.<ref>{{cite book |last=Durand |first=Claude |editor-last=Kadare |editor-first=Ismail |title=Agamemnon's Daughter: A Novella and Stories|publisher=Arcade Publishing |date=2006 |translator-last=Bellos |translator-first=David |pages=ix–xii |chapter=About Agamemnon's Daughter: Adapted from the Publisher's Preface to the French Edition |isbn=978-1-559-70788-6}}</ref>
 
Në vitin 1986 botoi romanin "[[Krushqit janë të ngrirë]]" që fliste për dhunën dhe terrorin që përdornin serbët kundër shqiptarëve në Kosovë. Romani ishte frymëzuar nga demonstratat e shqiptarëve të Kosovës më 1981 dhe kishte filluar ta shkruante po atë vit mirëpo autoritetet komuniste në Shqipëri nuk lejuan botimin e tij për disa vite për të mos zemëruar Jugosllavinë.<ref>http://www.akllapi.net/t2513-dialogu-i-ramiz-alise-me-foto-camin-kadare-i-pari-shkrimtar-qe-kritikoi-dritero-agollin</ref>
Rreshti 79:
=== Arratisja nga Shqipëria dhe rënia e komunizmit ===
Në vitin 1990 Shqipëria ishte i vetmi vend komunist në Evropë. Regjimet komuniste në vendet tjera evropiane kishin rënë një vit më parë. Përveç kësaj ishte edhe vendi i vetëm stalinist në botë, kur stalinizmi në vendet tjera kishte rënë disa dekada më parë. Në fillim të atij viti Kadare i kërkoi udhëheqësit të Shqipërisë, Ramiz Alisë që të bënte ndryshime në vend, mirëpo shumë shpejt iu bë e qartë se udhëheqja komuniste nuk e kishte në plan të dorëzonte pushtetin. Në vjeshtën e vitit 1990, i zhgënjyer nga përpjekjet e udhëheqjes komuniste për t'i zgjatur jetën regjimit, Ismail Kadare vendosi të arratiset nga Shqipëria në Paris dhe të kërkojë nëpërmjet mediave perëndimore vendosjen e demokracisë. Me ndihmën e botesit francez arrin të organizojë ikjen e familjes së tij. Ikja e tij u mirëprit nga ata që donin demokratizimin e Shqipërisë, kurse autoritetet e diktaturës komuniste e dënuan largimin e Ismail Kadaresë dhe e shpallën tradhtar. Krijimtaria e tij nuk arriti të ndalohej sepse librat e tij gjendeshin kudo në Shqipëri, dhe ti hiqje veprat e tij nga gjitha libraritë,shtëpitë dhe tekstet shkollore ishte gati e pamundur. Rreth asaj kohe filluan të përhapen shpifje për gjoja fyerjet që Kadare u kishte bërë refugjatëve shqiptarë që arratiseshin nga Shqipëria, sipas të cilave ai i kishte quajtuar "jashtëqitje e kombit", shpifje që vazhduan të përhapeshin edhe më vonë.
Pas rënies së komunizmit në vitin 1992, ai u rikthye në Shqipëri. Nga viti 1990 e më pas vepra e tij bëhet shprehja më e fuqishme e vlerave gjuhësore dhe artistike të shqipes letrare, brenda dhe jashtë vendit. Letërsia e Ismail Kadaresë pas vitit 1990 bart të njëjtat tipare thelbësore të asaj të mëparshme: frymën etnografike dhe shpërfaqjen e identitetit shqiptar. Duke shtuar lirinë e autorit për të trajtuar tema që më parë nuk mund të trajtoheshin lirshëm.{{Cn}}
 
=== Jeta mes Parisit dhe Tiranës ===