|
qifsha robt enveristave krejt
{{Kutia Politikan
| Emri = Ramiz Alia
| Seksi = M
| Figura = Ramiz Alia.jpg
| Datëlindja = [[18 tetor]] [[1925]]
| Vendlindja = [[Shkodra|Shkodër]], [[Republika Shqiptare]]
| Datëvdekja = [[7 tetor]] [[2011]]
| Vendvdekja = [[Tirana|Tiranë]], [[Republika e Shqipërisë]]
| Kombësia = Shqiptar
| Profesioni = Politikan
|Detyra=Kryetar i Presidiumit të Kuvendit Popullor|Fillimi i afatit=22 nëntor, 1982|Mbarimi i afatit=30 prill, 1991|Detyra2=Sekretar i Parë i Komitetit Qendror|Fillimi i afatit2=1985|Mbarimi i afatit2=30 prill, 1991|Detyra3=President i Republikës së Shqipërisë|Fillimi i afatit3=30 prill, 1991|Mbarimi i afatit3=3 prill, 1992|Paraardhësi=[[Haxhi Lleshi]]|Paraardhësi2=[[Enver Hoxha]]|Paraardhësi3=Vendosja e Republikës së 4të|Detyra4=Ministër i Arsimit dhe i Kulturës|Fillimi i afatit4=24 qershor, 1955|Mbarimi i afatit4=5 shkurt, 1958|Paraardhësi4=[[Bedri Spahiu]]|Pasardhësi=|Pasardhësi2=|Pasardhësi3=[[Sali Berisha]]|Pasardhësi4=[[Manush Myftiu]]}}
'''Ramiz Alia''' ([[Shkodra|Shkodër]], [[18 tetor]] [[1925]] - [[Tirana|Tiranë]], [[7 tetor]] [[2011]]) ka qenë një nga figurat më të rëndësishme të [[Partia e Punës e Shqipërisë|Partisë së Punës së Shqipërisë]], i cili udhëhoqi Shqipërinë mes viteve [[1984]] – [[1990]] dhe president i republikës.<ref>[http://www.gazetaexpress.com/?cid=1,5,64386 "VDIQ RAMIZ ALIA"] - E hapur me 7 tetor 2011</ref>
== Karriera e hershme jetës dhe politike ==
[[Skeda:Ramiz Alia partizan.jpg|thumb|left|250px|Ramiz Alia partizan]]
U lind më 18 tetor 1925, shkoi me familjen në Tiranë më 1933. Regjistrohet në liceun e Tiranës.
Në prill 1943 pranohet anëtar i Partisë Komuniste duke braktisur shkollën. Më 1945 përfundon gjimnazin. Dërgohet në Berat për të punuar me rininë e atjeshme të qarkut. Në mars 1944 anëtar i seksionit politik në brigadën e 7-të, që u përfshi në divizionin e 2-të, pjesë e korparmatës së 3-të. Në dhjetor 1944 - prill 1955 komisar politik i divizionit të 5-të (me brigadat 3, 5, 25) që vepronte në [[Kosova|Kosovë]]<ref name=":0">[[Kastriot Dervishi|Dervishi K]]., ''Kryeministrat dhe ministrat e shtetit shqiptar në 100 vjet'', Tiranë: "55", 2012. fq. 75. ISBN 9789994356225</ref>.
Më 1951-54 ndjek shkollën e partisë për filozofi dhe ekonomi politike në [[Moska|Moskë]].
E kishte arritur me shpejtësi nën patronazhin evHoxhës dhe nga 1961 ishte një anëtar i plotë i Byrosë Politike në pushtet. Hoxha Alia zgjodhi për disa arsye. Së pari, Alia kishte qenë prej kohësh një ndjekës militant e marksizmit-leninizmit dhe i mbështetur politikën e Hoxhës e vetë kombëtare besim. Alia edhe u favorizua nga gruaja e Enver Hoxhës, [[Nexhmije Hoxha]], e cila dikur kishte qenë mësuese e tij në Institutin e [[marksizmit-leninizmit]]. Përvojë politike Alia ishte i ngjashëm me atë të Hoxhës, dhe duke qenë se ai u paraqit për të shkëmbyer pikëpamjet e Enver Hoxhës në çështjet më të huaj dhe vendas, ai me lehtësi veten për të vendosur regjimin totalitar i Partisë. Se ai kishte arritur të mbijetonte disa valë të gjerë purges bespoke aftësitë e tij politik dhe kapaciteti për mbijetesë.
== Sekretari i parë i Partisë së Punës Shqiptare Ramiz Alia me Enver Hoxhën ==
Kur Alia mori si sekretar i parë i PPSH-së, vendi ishte në vështirësi të rënda. Apati politike dhe cinizëm u përhapur, me segmente të mëdha të popullsisë që ka hedhur poshtë vlerat e qeverisë. Ekonomi, e cila vuante nga produktiviteti i ulët dhe mungesa e përhershëm të produkteve ushqimore më elementare, tregoi asnjë shenjë të përmirësimit. Kontrolle Sociale dhe vetë-disiplinë kishte gërryer. Inteligjencës ishte fillimi për të rezistuar kontrollin e rreptë të partisë dhe të kritikojnë dështimin e qeverisë për të respektuar standardet ndërkombëtare të të drejtave të njeriut. Me sa duket duke njohur thellë dhe shtrirjen e kësaj pafuqie shoqërore, Alia me kujdes dhe ngadalë filloi të bënte ndryshime në sistem. Objektivi i tij i parë ishte sistemi ekonomik. Në një përpjekje për të përmirësuar efiçencën ekonomike, Ramiz Alia prezantoi një decentralizim ekonomik dhe reformën e çmimeve në sektorë të veçantë. Edhe pse këto ndryshime shënoi një largim nga qeveria e Hoxhës, ata nuk kanë ditur një reformë themelore të sistemit ekonomik.
Alia nuk ndaloi censurën, por ai lejoi diskutimet publike të problemeve shoqërore në Shqipëri dhe debatet e inkurajoi midis shkrimtarëve dhe artistëve në çështjet kulturore. Në përgjigje të kritikës ndërkombëtare të të dhënave të Shqipërisë mbi të drejtat e njeriut, udhëheqja e re loosened disa kontrolle politike dhe pushuar të aplikojë shtypje në një shkallë masive. Rusova rregull, megjithatë reduktuar në masë të madhe këtë përpjekje në një reputacion të mirë. Në vitin 1989, solli amnisti e përgjithshme për lirimin e të burgosurve shumë afatgjatë. Alia mori gjithashtu hapa për krijimin e lidhjeve më të mira me botën e jashtme, forcimin e marrëdhënieve me Greqinë, [[Italia]], [[Turqia]] dhe [[Republika Socialiste Federative e Jugosllavisë|Jugosllavia]]. Një loosening e kufizimeve të udhëtimit dhe turizmit ka rezultuar në një pikëpamje më premtuese për tregti të Shqipërisë turistike.
Detyrat më të rëndësishme kanë qenë: Sekretar i Parë i KQBRPSH ([[1949]]-[[1955]]), Ministër i Arsimit dhe Kulturës ([[1955]]-[[1958]]), anëtar i Byrosë Politike dhe Sekretar i KQ PPSH-së për ideologjinë ([[1961]]-[[1985]]), deputet, Kryetar i Presidiumit të Kuvendit Popullor ([[1982]]-[[1990]]), Sekretar i Parë i KQ të PPSH-së ([[1985]]-[[1991]]) dhe kryetar i Këshillit Presidencial ([[1991]]).
Pas zgjedhjeve të para shumëpartiake në Shqipëri të zhvilluara më [[31 Mars|31 mars]] [[1991]], parlamenti i ri pluralist i dominuar nga deputetët e PPSH-së, më [[30 prill]] [[1991]] me propozim të PPSH-së e zgjodhi Ramiz Alinë, President të Republikës.
== Tranzicioni në presidencë dhe demokraci ==
'''''Shiko dhe''': [[Rënia e komunizmit në Shqipëri]]''
Pavarësisht nga përpjekjet e Alia për të vazhdojë me ndryshimin në një bazë të kufizuar, të matur, e reformave nga lart kërcënuar se do të kthehet në reforma nga poshtë, kryesisht për shkak të kërkesave gjithnjë e më të ashpër të të rinjve të Shqipërisë. Më 9 dhjetor, 1990, demonstruesit marshuan student nga Universiteti Enver Hoxha (sot Universiteti i Tiranës) në Tiranë nëpër rrugët e kryeqytetit duke hedhur parulla dhe duke kërkuar dhënien fund të diktaturës. Në dhjetor të 11, numri i pjesëmarrësve kishte arritur pothuajse 3.000. Në një përpjekje për të shuar trazirat e studentëve, gjë që kishte çuar në përleshje me policinë e ndërhyrjes së shpejtë, Alia u takua me studentë dhe ranë dakord për të marrë hapa të mëtejshëm drejt demokratizimit. Informuar studentët Alia që donin të krijojnë një organizatë e pavarur politike të studentëve dhe të rinjve. Përgjigja Alia ishte se një organizatë e tillë duhej të ishte regjistruar me Ministrinë e Drejtësisë.
[[Skeda:Alia me studentet.jpg|thumb|300px|Alia në takimin historik me studentët]]
Në mesazhin e tij tradicionale të Vitit të Ri për të popullit shqiptar, Ramiz Alia përshëndeti ndryshimet që kishin qenë që ndodhin në vend dhe deklaroi që 1991 do të jetë një pikë kthese në kushtet e ekonomisë. Por, pavarësisht nga shenjat pozitive të ndryshimit, shumë shqiptarë janë ende duke u përpjekur për të lënë vendin e tyre. Në fund të vitit 1990, deri në 5.000 shqiptarë kaluar kufirin malor në Greqi. Të rinjtë e motivuar me pakënaqësinë ekonomike bërë deri pjesa më e madhe e refugjatëve.
Në shumë aspekte, Alia ishte një i mbijetuar politik. Kishte arritur të mbetej një figurë e rëndësishme nëpër disa kriza politike. Edhe pse kishte disa shqetësime të vërteta për stabilitetin dhe vazhdimësinë, nuk ishte i papërkulur. Ndryshoi në përgjigje të rrethanave dhe kërkesave të vendosur reformatorët. Megjithatë, me Shqipërinë në grahmat e një krize të rëndë ekonomike, Alia kishte për t'u përballur me sfidat me të cilat ai nuk mund të kapërcente. Pas rënies së qeverisë së koalicionit në dhjetor 1992 dhe [[Partia Demokratike e Shqipërisë]] korri një fitore dërrmuese në zgjedhjet e përgjithshme të pranverës 1992, ai dha dorëheqjen si president më 3 prill, 1992. Më 9 prill, Kuvendi Popullor zgjodhi kreun e PD-së, [[Sali Berisha]] si kreun e ri të shtetit shqiptar.
Më 12 shtator 1992 vendoset me arrest shtëpie dhe një vit më pas arrestohet<ref name=":0" />.
Më 21 maj, 1994, zyrtarë të lartë të regjimit komunist, përfshirë edhe Ramiz Alia, shkoi në gjyq. Alia u akuzua për shpërdorim të pushtetit dhe shpërdorim të fondeve shtetërore, siç ishte [[Adil Çarçani]], [[Manush Myftiu]] dhe [[Rita Marko]]. Në gjykatë pretendoi se ishte viktimë e një gjyqi politik tregojnë dhe kërkoi që gjyqi të transmetohej në televizion, një kërkesë mohuar nga gjyqtari kryesues. Gjyqi u monitorua nga një përfaqësues i Human Rights Watch - Helsinki dhe vazhdoi me vetëm disa parregullsi proceduriale të vogla. Dhjetë të pandehurit ishin gjetur fajtorë si të akuzuar dhe të dënuar me ndërmjet tre dhe nëntë vjet në burg; Alia mori një dënim nëntë vjeçar.
Një gjykatë e apelit u reduktuan disa nga dënimet, i Alisë në pesë vjet. Alia, Myftiu, Çarçani, Stefani dhe Isai janë urdhëruar gjithashtu që të paguajë shuma të ndryshme të shtetit. Më 30 nëntor, Gjykata e Kasacionit reduktuar afat Alia e nga një tre vite të tjera. Më 7 korrik, 1995, Ramiz Alia ishte liruar nga burgu. Pas daljes nga burgu, arrestohet dhe dënohet për genocid, por del nga burgu pas trazirave të marsit 1997. Amnistohet për shkak të moshës<ref name=":0" />.
== Jeta pas daljes nga burgu ==
Pas daljes nga burgu ai u tërhoq në jetë private, shpesh herë merrte pjesë si i ftuar në dokumentare të ndryshme të cilat kishin për temë zbardhjen e disa enigmave të periudhës komuniste. Vitet e fundit Alia ka qënë ne vorbullën e debatit mbi masakrën e Tivarit si përgjegjës direkt ndaj atij krimi, akuzë te cilën nuk e ka pranuar kurrë.
Në vitin 2010 Alia publikoi një libër mbi jetën e tij të titulluar ''Jeta ime'', në këtë libër ai pranon disa nga gabimet e Enver Hoxhës me luftën e klasave.
Pasi vuante nga një komplikacion në mushkëri, (trenboembolia pulmonare) u shua në spitalin e sanatoriumit të Tiranës. Me vdekjen e tij mbyllet një epokë ai ishte presidenti i fundit komunist dhe i pari pluralist.[[Skeda:Alia.jpg|thumb|200px|Ceremonia mortore]]
=== Ceremonia mortore ===
Homazhet për ish-udhëheqësin e fundit të regjimit komunist dhe ish-presidentin e parë pluralist pas viteve ‘90, Ramiz Alia u zhvilluan sipas Protokollit Shtetëror në Shtëpinë Qendrore të Ushtrisë. Në homazhe përveç familjarëve, njerëzve të afërt kanë marrë pjesë edhe deputetë të Partisë Socialiste si [[Gramoz Ruçi]] e Namik Dokle, Servet Pëllumb dhe kryetari i [[Lëvizja Socialiste për Integrim|LSI]] [[Ilir Meta]] ky i fundit ishte i vetmi politikan i cili i bëri ngushëllimet publike familjes së Alisë. Pjesëmarrës ishte dhe [[Fatos Nano]].
== Familja ==
[[Semiramis Alia|Semiramis Xhuvani Alia]] vajza e [[Aleksandër Xhuvani]]t ishte bashkëshortja e Alisë me të cilën pati tre fëmijë. Dy vajza, Zanën, Besën, si dhe një djalë, Arbenin.
== Lidhje të jashtme ==
*[http://www.president.al/shqip/ramizalia.asp Ramiz Alia - Amëza Zyrtare Presidenciale]
== Burime ==
<references/>
{{Kryetarë të Shqipërisë}}
[[Kategoria:Biografi shqiptarësh]]
[[Kategoria:Komunistë shqiptarë]]
[[Kategoria:Partizanë shqiptarë]]
[[Kategoria:Ministra të Shqipërisë]]
[[Kategoria:Kryetarë të Shqipërisë]]
[[Kategoria:Njerëz nga Shkodra]]
[[Kategoria:Diktatura komuniste]]
[[Kategoria:Lindje 1925]]
[[Kategoria:Vdekje 2011]]
| 