Lidhja e Prizrenit: Dallime mes rishikimesh

[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
Rreshti 7:
Lufta Ruso-Turke e viteve 1877-78 i dha goditje të rëndë fuqisë osmane në Ballkan, duke i lënë Perandorisë Osmane në zotërim vetëm vilajetet shqiptare dhe Ballkanin Lindor. Nga fundi i 1877 qëndresa u bë e vështirë; më 13 dhjetor 1877 Serbia i shpalli luftë Perandorisë Osmane, edhe Mali i Zi po ashtu. Të dy shtetet mbështeteshin nga Ushtria Ruse dhe i shtrinë sulmet e tyre në Shqipërinë Veriperëndimore dhe Verilindore.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com.au/books?id=wPOtzk-unJgC&printsec=frontcover&dq=The+crescent+and+the+eagle:+Ottoman+rule,+Islam+and+the+Albanians,+1874-1913+lexicon&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwiT94zl8ebXAhWJT7wKHYRLADEQ6AEIJjAA#v=onepage&q&f=false|title=The Crescent and the Eagle: Ottoman Rule, Islam and the Albanians, 1874-1913|last=Gawrych|first=George|publisher=I.B.Tauris|year=2006|isbn=9781845112875|location=|pages=43-44|ref=harvnb}}</ref> Pas pushtimit të këtyre territoreve, ofiqarët osmanë shumica prej tyre të etnisë shqiptare, lironin territoret dhe/ose dëboheshin. Gjatë kësaj lufte, ushtria serbe [[Dëbimi i shqiptarëve 1877-1878|shpërnguli dhe dëboi shumicën e popullsisë muslimane]] në [[Sanxhaku i Nishit|sanxhakun e Nishit]] dhe rrethinat e [[Toplica (Serbi)|Toplicës]] drejt vilajetit të Kosovës duke rritur trazimet që parapërgatitën frymën e Lidhjes si kundërpërgjigje ndaj Krizës së Madhe Lindore.<ref name="Frantz460461">{{cite journal|last=Frantz|first=Eva Anne|year=2009|title=Violence and its Impact on Loyalty and Identity Formation in Late Ottoman Kosovo: Muslims and Christians in a Period of Reform and Transformation|url=http://www.tandfonline.com/doi/abs/10.1080/13602000903411366|journal=Journal of Muslim Minority Affairs|volume=29|issue=4|pages=460–461|ref=harv}} "In consequence of the Russian-Ottoman war, a violent expulsion of nearly the entire Muslim, predominantly Albanian-speaking, population was carried out in the sanjak of Niš and Toplica during the winter of 1877–1878 by the Serbian troops. This was one major factor encouraging further violence, but also contributing greatly to the formation of the League of Prizren. The league was created in an opposing reaction to the Treaty of San Stefano and the Congress of Berlin and is generally regarded as the beginning of the Albanian national movement.</ref>[[Skeda:27vula4.jpg|thumb| [[Vula e Lidhjes s'Prizrenit|Vula e Lidhjes se Prizrenit]] |majtas]]Droja e shqiptarëve se mos territoret e tyre do të ndaheshin mes Malit të Zi, Serbisë, Bullgarisë dhe Greqisë i mbushi me zell për të bërë qëndresë.<ref>{{Harvnb|Gawrich|2006|page=38}}.</ref><ref>{{Cite book|url=https://books.google.al/books?id=8QPWCgAAQBAJ&dq=The+Albanian+National+Awakening&lr=&source=gbs_navlinks_s|title=The Albanian National Awakening|last=Skëndi|first=Stavro|authorlink=Stavro Skëndi|publisher=Princeton University Press|year=2015|origyear=1967|isbn=9781400847761|location=|pages=33-34|ref=harvnb}}</ref> Në Traktatin e parë të pasluftës, në Shën Stefan, u nënshkrua dorëzimi i disa territoreve të Perandorisë Osmane, ndër to edhe territore të banuara nga shqiptarë.<ref>{{Harvnb|Skëndi|1967|pages=33-34}}.</ref> Perandoria Austro-Hungareze dhe Britania e Madhe e bllokuan marrëveshjen, duke qenë se do t'i jepte Rusisë pozicione kyçe në Ballkan, duke prishur kësodore peshoren e fuqive. Për ta zgjidhur këtë çështje, një konferencë paqeje u mbajt po atë vit në [[Berlini|Berlin]].<ref name=":1">{{Harvnb|Gawrich|2006|pages=44-45}}.</ref><ref>{{Harvnb|Skëndi|1967|pages=43-44}}.</ref>
 
Krejt situata çoi në organizimin e shqiptarëve me këshillimin e Stambollit<ref name=":0" /> në këshilla vendorë për të mbrojtur territoret e banuara nga shqiptarët.<ref>{{Harvnb|Gawrich|2006|page=40}}.</ref> Të nxitur nga rrethanat, në dhjetor të 1877 Abdyl Frashëri organizoi [[Komiteti i Stambollit|Komitetin e Stambollit]] - anëtarët bënë një mbledhje të përgjithshme majin e 1878.<ref name=":1" /><ref name=":3">{{Harvnb|Skëndi|1967|pages=36-3738}}.</ref>
 
== Mbledhjet në Prizren ==
Rreshti 14:
Në ''Kararnamé'' u dokumentua vullneti nistor i organizimit, ku flitej për tërësinë territoriale të perandorisë dhe t'u rikthehej status quo-ja e para Luftës Ruso-Turke.<ref name=":2">{{Harvnb|Gawrich|2006|page=47}}.</ref><ref>{{Harvnb|Skëndi|1967|page=45}}.</ref> Synimi kryesor ishte mbrojtja ndaj rreziqeve të mënjëhershme,<ref name=":2" /> lakohej mbrojtja e ''[[Dini|Dinit]], [[Shteti|Devletit]]'' dhe ''Vatanit,''<ref>{{Cite web|url=http://gazetaimpakt.com/lidhja-e-prizrenit-nuk-ishte-lidhje-shqiptare-por-ishte-lidhje-islamike/|title=Mbi identitetin islamik të Lidhjes së Prizrenit|date=1 qershor 2007|website=gazetaimpakt.com|publisher=Gazeta Impakt|last=Jazexhiu|first=Olsi}}</ref> mosnjohja e Bullgarisë dhe rikthimi me armë i territoreve të pushtuara nga Serbia dhe Mali i Zi nëse nuk do t'i dorëzonin me vullnet të lirë.<ref name="albanianhistory.net" />
 
Delegatët ngritën një organizim, Lidhjen e Prizrenit, nën drejtimin e një komiteti qendror që kishte fuqinë të vendoste taksa dhe të mobilizonte një ushtri.<ref name=":3" /><ref name=":4">{{Harvnb|Skëndi|1967|pages=54-56}}.</ref> Lidhja përbëhej nga dy degë madhore: e veriut me qendër në Prizren dhe e jugut.<ref name=":1" /><ref name=":4" /> Dega e Prizrenit drejtohej nga Iljaz pashë Çoku me përfaqësues nga Kërçova, Tetova, Prishtina, Mitrovica, Vuçitërna, Shkupi, Gjilani, Manastiri, Dibra dhe Gostivari.<ref name="albanianhistory.net" /> Komisioni i Degës së Shkodrës përbëhej kryetarit Daut efendi Boriçit, Selim efendi Çoba, Shaban beu i [[Bushatllinjtë|Bushatllinjve]], Haxhi agë Lohja, Selim agë Gjyrezi, Et'hem agë Kazazi, Ibrahim efendi Dragusha, Ibrahim Idriz Hoxha, Osman Bekteshi, Filip Çeka, Ndrekë Shiroka, Gjon Muzhani e Zef Simoni. Për këtë degë, Et'hem agë Kazazi qëndronte gjithnjë në Prizren.<ref name=":22" /> Dega e jugut që kishte mbajtur një takim po të tillë në Gjirokastër, drejtohej prej Abdyl Frashërit dhe përbëhej prej përfaqësuesve të Kolonjës, Korçës, Artës, Beratit, Pargës, Gjirokastrës, Përmetit, Paramithisë, Filatit, Margëlliçit, [[Vlora|Vlorës]], [[Tepelena|Tepelenës]] dhe [[Delvina|Delvinës]].<ref>{{cite journal|last=Skendi|first=Stavro|title=Beginnings of Albanian Nationalist and Autonomous Trends: The Albanian League, 1878–1881Author|journal=American Slavic and East European Review|publisher=American Slavic and East European Review|volume=12|page=4|jstor=2491677|quote=The southern branch of the League was formed at Gjinokastër (Argyrokastro), where;Albanian leaders held a meeting at which the districts of Janina, Gjirokastër, Delvina, Përmet, Berat, Vlora (Valona), Filat, Margariti, Ajdonat, Parga, Preveza, Arta, Tepelena, Kolonja, and Korca were represented.}}</ref> Në këto vise lëvizja mbështetej më së shumti tek elementi musliman, për arsye se elementi ortodoks ishte më së shumti nën ndikimin grek.<ref name="Skendi108">{{harvnb|Skendi|1967|p=108.}}</ref> Nga ana tjetër, në veri muslimanët me katolikët ishin bërë palë për synimet e Lidhjes.<nowiki><ref name=":3">{{harvnb|Skendi|1967|pp=38, 108.}}"</ref><ref name="Skendi108" /nowiki> Të dy komitetet hynin në kontakt me njëri-tjetrin nga njerëz të besuar që piqeshin në [[Elbasani|Elbasan]].<ref name=":02">{{Cite web|url=http://www.albanianhistory.net/1916_Ippen/index.html|title=Kontribute historís së mbrêndshme të Shqipnís në qv. XIX" nga ''Vëzhgime iliro-shqiptare''|date=2004|last=Ippen|first=Theodor|trans_title="Beiträge zur inneren Geschichte Albaniens im XIX. Jahrhundert" auf ''Illyrisch-Albanische Forschungen''|location=Shkodër|origyear=1916|page=180|translator=[[Mustafa Kruja]]|isbn=99927-56-34-9}}</ref>
 
:''Artikulli kryesor: [[Kriza lindore dhe lëvizja shqiptare]]''