[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
No edit summary
Rreshti 9:
| SIPERFAQJA = 12
| POPULLSIA = {{formatnum:124000}}
| POPULLSIA_DENDESIA = 10,.333
| SHTETI = [[Shqipëria]]
| RRETHI = [[Rrethi i Vlorës]]
Rreshti 36:
 
===Sundimati i Vlorës ===
Sundimati i Vlorës dhe i qytetit, krahinës dhe kështjellës së Kaninës ishte pjesë e [[Perandoria Bizantine|Perandorisë Bizantine]], i nënshtrohej pushtetit të një sebastokratori, që sipas [[Eqrem bej Vlora|Eqrem bej Vlorës]] e kishte selinë në kalanë e [[Ploç]]-[[Sevaster|Sevasterit]] (pranë [[Kudhës|Kudhësit]]), por në vitin 1205 ra nën pushtetin e [[Despotat|Despotatit]] [[Despotati i Janinës|të sapoformuar të]] [[Janina|Janinës]].<ref name="Vlora562" /> Më 1258 Vlora është ndër zotërimet që i kalojnë si pajë mbretit të Napolit, Manfredit të Hohenshtaufënve, pasi mori për grua Helenën e despotit Mihal II. Pasi vdiq Manfredi më 1266, kështjellari i Vlorës, ''Jacques de Baligny'', nuk ia dorëzoi kështjellën Anzhuinëve në mars 1272 dhe për sa qe gjallë mori prej Karlit I Anzhu "''castrum Canine, Caninian et Avelloman cum archondiis''". De Baligny ndejti vetëm për një vit pasi mori disa vende në krahinën e Beratit dhe Bazilikatës në Itali në këmbim të Kaninës dhe Vlorës.<ref name=":1">{{Cite book|title=Serbët dhe shqiptarët|last=Shuflaj|first=Milan|authorlink=Milan Šufflay|publisher=Toena|year=2004|origyear=1925|isbn=99927-1-854-4|location=Tiranë|pages=48-49|trans_title=Srbi i Arbanasi|translator=Hasan Çipuri}}</ref> Nga viti 1315 deri në vitin 1320 u pushtua sërish prej bizantinëve dhe pushtetar i saj qe ''sevastokrator'' Dhimitër Ganza'','' të cilin e pasoi i biri, Nikolla. Më 1345 qyteti ra në sundimin serb, edhe vëllai i mbretit Aleksandër të Bullgarisë, Johan Azen Komneni, arriti të futej në Vlorë.<ref name="Vlora562" /> Më 1357 Këshilli i Lartë i Senatit të [[Republika e Venedikut|Venedikut]] i lejonte qytetarët e vet të zgjidheshin për kryetarë e nëpunës (''pro rectoribus et officialibus'') në Vlorë dhe vende të tjera të despotatit (''locus Avalone et alia loca despotatus'').<ref>Shuflaj 2004, p. 57.</ref> Më 1372 Johan Azen Komnenin e dëbojnë Balshajt dhe [[Muzakajt]].<ref name="Vlora562" />
 
Kaloi në [[Shekulli XIV|shek. XIV]] nën sundimin e [[Balshajt|Balshajve]], por pas vdekjes së [[Balsha II|Balshës II]] më 1385 në [[Beteja e Savrës|betejën e Savrës]], nuk mund ta mbanin më.<ref>Shuflaj 2004, p. 164.</ref> Pas vdekjes së Balshës, vendin e pasoi e veja, Komita Muzaka-Komnena, e bija e despotit të Beratit dhe Vlorës.<ref name=":0">{{Cite book|title=[[Zeta dhe Dinastia e Balshajve]]|last=Gelchich|first=Giuseppe|authorlink=Giuseppe Gelcich|publisher=55|year=2009|origyear=1899|isbn=9789994356539|location=Tiranë|pages=147|trans_title=La Zedda e La Dinastia dei Balšidi|ref=harv|translator=Laura Leka}}</ref> Ishte e dëgjuar për punimin e hekurit, të shpatave, të mëndafshit, për nxjerrjen e kripës etj.{{Cn}}
 
===Gjatë sundimit osman ===
<blockquote>''Shiko edhe: [[Sanxhaku i Vlorës]]''</blockquote>Nga viti 1481 deri në vitin 1538 sanxhaku i Vlorës është mbajtur për një "Serhad„Serhad sançagi"sançagi“ dhe autoriteti i tij më i lartë si një "serhad„serhad bej"bej“ (serhad = turq. kufi). Sanxhakbeu ishte komandant i trupave turke të sanxhakut, sidomos të zonës bregdetare midis Durrësit e Prevezës; sepse atë kohë, administrata civile e përfaqsuar nga kadiu, kishte një peshë shumë më të vogël dhe Vlora ishte nën urdhrat e marinës (të Kapidan-i Derga-it). Kur [[Sulejmani I|Sulejmani i Madh]], gjatë udhëtimit të tij në Shqipëri (1538), organizoi administratën civile, sanxhaku i Vlorës u vu nën varësinë e zyrës së vezirit të madh. Sanxhakbeu quhej tani përfaqsues i Sulltanit (mëkëmbës). Këtë post e kanë mbajtur dhe trashëguar thuajse pa ndërprerje (nga 1481 deri në 1828) jo vetëm "de„de jure"jure“, por edhe "de„de facto"facto“ nga [[Vlorajt]].<ref>{{Cite book|title=[[Lebenserinnerungen|Kujtime 1885-1925]]|last=Vlora|first=Eqrem bej|publisher=IDK|year=2003|isbn=99927-780-6-7|location=Tiranë|pages=37-38}}</ref>
 
Më [[1531]], kur sanxhakbej ish Kara Sinan Pashë Vlora, sipas [[Evlija Çelebi|Çelebiut]] Sulltan Sulejmani i Madh urdhëroi që të ndërtohej kalaja e Vlorës në mes të gjirit të Vlorës dhe atij të Dukatit, mbi një hundë ranore. Struktura e fortesës ka qenë oktagonale me muret "njëzet„njëzet kut të lartë dhe dhjetë kut të trashë"trashë“ dhe plot me topa në çdo kënd.<ref>{{Cite book|title=Shqipëria para tre shekujsh|last=Çelebi|first=Evlija|publisher=Besa|year=2000|isbn=|location=Tiranë|pages=71-72|oclc=730022167|translator=[[Salih Vuçitërni]]}}</ref> Më 1685 Vlora u sulmua nga ana e detit, me këtë rast, hebrenjtë e këtij qyteti u tërhoqën dhe zunë vend në Berat.<ref>{{Cite book|title=Dokumente të shekujve XVI-XVII për historinë e Shqipërisë IV (1675-1699)|last=Pulaha|first=Selami|authorlink=Selami Pulaha|last2=Zamputti|first2=Injac|authorlink2=Injac Zamputti|publisher=Akademia e Shkencave e RPS të Shqipërisë: Instituti i Historisë|year=1990|isbn=|location=Tiranë|pages=65|oclc=164916955}}</ref>
 
Zona në të cilën ishte e ndërtuar Kalaja e Skelës u deklarua Monument kulture në vitin [[1963]]. Në vitin [[1997]], KKRT e qytetit Vlorë dha leje ndërtimi edhe për këtë zonë të qytetit. Në vitin [[2000]] gjatë punimeve për hedhjen e themeleve të një pallati shumëkatësh u zbuluan pjesë të themeleve të Kalasë së Skelës. Ndërtimi vazhdoi dhe nuk u krye asnjë studim i materialit arkeologjik të zbuluar.<ref>Kalaja e Skelës : Në gropën e zezë të pallateve. Datë 17.04.2006 [http://www.shekulli.com.al www.shekulli.com.al]</ref> Një ndërtesë tjetër që shpreh lulëzimin kulturor është edhe [[Xhamia e Muradies]] [[1542]]. Në [[Shekulli XVII|shek. XVII]]-[[Shekulli XVIII|XVIII]] qyteti u bë përsëri një qendër e rëndësishme ekonomike-tregtare dhe port eksporti e importi. Ali Pasha e mori me [[1812]].{{Cn}}
 
Vlora ishte kryeqyteti i parë i Shqipërisë së pavarur. Me [[28 nëntor]] [[1912]] këtu Kuvendi Kombëtar shpall Pavarësinë në Sarajet e [[Vlorat|Vlorajve]] dhe formoi qeverinë me [[Ismail Qemali|Ismail Qemal Bej Vlorën]] në krye. Por në dhjetor [[1914]] u pushtua nga italianët. Më [[1920]] u krijua komiteti "Mbrojtja„Mbrojtja Kombëtare"Kombëtare“, i cili organizoi forcat që morën pjesë ne [[Lufta e Vlorës]] dhe pushtuesit italiane të thyer u detyruan të pranojnë tërheqjen më [[2 shtator]] [[1920]]. Qyteti kishte 4.000{{formatnum:4000}} banore, ai vijoi të ishte vatër e lëvizjes atdhetare e demokratike. Me rastin e varrimit të Avni Rustemit më [[30 prill]] [[1924]], u ngrit komiteti i cili organizoi kryengritjen e cila çoi në Revolucionin e qershorit [[1924]]. Në nëntor u hap shkolla e mesme tregtare. U çlirua më [[15 tetor]] [[1944]]. Gjate periudhës komuniste qyteti u rrit në sipërfaqe dhe në numër duke arritur {{formatnum:72000}} banore në [[1989]].
 
Në [[1997]], Vlora ishte qendra e demonstratave popullore kundër firmave piramidale (Ponzi scheme), gjë që solli dhe rënien e qeverisë.{{Cn}}