Wikipedia

Ballaban Pasha: Dallime mes rishikimesh

Browse history interactively
(View all pending changes)
[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
← Redaktim më i vjetërNdryshimi më pas →
Content deleted Content added
PamorTekst wiki
v →‎Kundër Skënderbeut: +++ referencat do i rregulloj me vone
Rreshti 17:
Pas katër betejave të ashpra që u zhvilluan në vitin 1465 mes ushtrisë arbërore dhe ushtrive osmane të drejtuara nga Ballaban Pasha (e para ishte beteja e Vajkalit, dhe të tjerat ishin [[Beteja e Meçadit]], [[Beteja e Dytë e Vajkalit]] dhe [[Beteja e Kasharit]]), ku arbërorët dolën fitimtarë, sulltan Mehmeti II mendoi se kishte ardhur koha për një goditje vendimtare të të gjitha forcave ushtarake të Perandorisë Osmane. Në pranverën e vitit 1466 sulltani u nis në krye të gjithë ushtrisë osmane për të rrethuar Krujën.<ref name="Setton279"/><ref>{{harvnb|Franco|1539|pp=343–344}}</ref> Mehmedi, me kryekomandant Ballabanin, kishte për taktikë ta izolonte Krujën. Ushtria osmane u dërgua në dy drejtime: njëra nga lugina e [[Shkumbini]]t dhe tjetra nga lugina e [[Drini|Lumit Drin]]. Të dyja ushtritë kishin shqiptarë e sllavë renegatë që filluan të masakronin popullsinë lokale, duke djegur çdo fshat që rezistonte. Si rezultat, popullsia u arratis sa të mundte nga këto zona.<ref name="Frasheri424">{{harvnb|Frashëri|2002|p=424}}</ref>
 
Skënderbeu nuk ishte në gjendje të ndalonte një avancim të tillë. Sipas një akti të lëshuar në Monopoli, Pulia, ushtria osmane nën Ballaban Pashën komandant, e Sulltanin kryekomandant, kishte masakruamasakruar 14000 njerëz dhe plaçkitur shumë zona të populluara e Skënderbeu do iktearratisej së shpejti në Itali.<ref name="Frasheri424"/> Gjithsesi, Skënderbeu ndenji në Shqipëri, popor dërgoi në Itali 12 anije me banorëtbanorë etë Krujës, mes të cilëve [[Donika Kastrioti|Donikën]] e [[Gjon Kastrioti II|të birin]].<ref name="Frasheri425">{{harvnb|Frashëri|2002|p=425}}</ref><ref name="Freely110"/>
 
Skënderbeu për vete u tërhoq nenë malet rreth Shkodrës ku mblodhiorganizoi burratnjë qëushtri me burra për të hiqtehequr rrethimin e Krujës.<ref name="Schmitt374">{{harvnb|Schmitt|2009|p=374}}</ref> [[AkıncıAkinçi]]jtejtë e Mehmedit, nën komandën e Ballabanit, filluan të shkatërrojneshkatërrojnë ndërkaq vendin, gjë që sipas Mehmed Neshriut, ishte një akt ndëshkimi ndaj luftërave që Skënderbeu kishte bërë kundër Ballabanit në 1464 dhe 1465, ndërsa Idris Bitlisi thotë që fushata e Mehmedit e Ballabanit ishte përgjigje e thyerjes së armëpushimit të vitit 1463 kur Skënderbeu mësoi se kryqëzata kundër osmanëve, e organizuar nga [[Pius II]], ishte gati të nisej nga [[Ancona]].<ref name="Frasheri427">{{harvnb|Frashëri|2002|p=427}}</ref> Rezistenca e shqiptarëve përshkrohet nga Tursun Beu: shqiptarët kishin marrë malet dhe rrinin në luginat ku kishin kullat e tyre, po kur u kapën nga forcat e Sulltanit e të Ballabanit, u shndërruan në skllevër, dhe do shiteshin me 3000–4000 [[akçe]] për frymë. Mikel Kritobuli, një historian grek i sulltanit, përshkruan rezistencën sesi shqiptarët zotëronin malet dhe arratiseshin në to,<ref name="Frasheri428">{{harvnb|Frashëri|2002|p=428}}</ref><ref name="Freely109"/> kurse këmbesoriakëmbësoria e lehtë osmane ngjitej drejt tyre ku i masakronte nënëpër maja. Shumë shqiptarë hidheshin nga shkëmbinjtë që t'i shpëtonin masakrës.<ref name="Frasheri428"/><ref name="Freely109">{{harvnb|Freely|2009|p=109}}</ref><ref>{{harvnb|Hodgkinson|1999|pp=209–210}}</ref> Ushtarët e Ballabanit ktheheshin nga malet me skllevër dhe plaçkë.<ref name="Frasheri429">{{harvnb|Frashëri|2002|p=429}}</ref><ref name="Hodgkinson210">{{harvnb|Hodgkinson|1999|p=210}}</ref> Mehmedi urdhëroi forcat e Ballabanit të prisnin gjithë pyjet ku kalonin rrugët kryesore. Në këtë mënyrë rrugët ishin të sigurta për ushtritë osmane.<ref name="Schmitt380">{{harvnb|Schmitt|2009|p=380}}</ref>
 
Faza e parë e fushatës së osmanëve ishin të izolonin Krujën për dy muaj.<ref name="Frasheri429"/> Sipas Barletit, Skënderbeu kishte 4400 burra nën [[Tanush TopiajnTopiaj]]n si mbrojtës të kështjellës.<ref name="Noli330">{{harvnb|Noli|1947|p=330}}</ref> Kjo forcë përfshinte 1000 venecianë nën [[Baldasarr PerducinPerduçi]]n,<ref name="Babinger252"/> dhe 200 pushkatarë e shigjetarë napolitanë.<ref name="Schmitt372">{{harvnb|Schmitt|2009|p=372}}</ref> Skënderbeu i hoqi burrat e tjerë nga Kruja, ndërkaq që Mehmedi me Ballabanin e ushtritë e tyre po i drejtoheshin Krujës.<ref name="Frasheri430"/> Ballabani i ofroi para trupave shqiptareqë mbronin Krujën, që të dorëzoheshin, po këto nuk pranuan dhe filluan të bombardojnë pozicionet osmane.<ref name="Franco343">{{harvnb|Franco|1539|p=343}}</ref> Osmanët pastaj, nën Ballabanin, filluan të bombardojnë kështjellën, po pa rezultat.<ref name="Freely110">{{harvnb|Freely|2009|p=110}}</ref><ref name="Frasheri430">{{harvnb|Frashëri|2002|p=430}}</ref><ref name="Karaiskaj">{{harvnb|Karaiskaj|1981|p=}}</ref> Sipas burimeve dokumentare, rrethimi filloi në mes të qershorit, një muaj pasi Mehmedi filloi fushatën masakruese të Shqipërisë lindore.<ref name="Frasheri431"/>
 
Pasi dy muaj luftimesh të ashpra ai u bind se Kruja nuk pushtohej me forcën e armëve prandaj vendosi ta mbante nën një rrethim të vazhdueshëm derisa mbrojtësit e Krujës të dorëzoheshin nga uria. Mehmeti la 18000 kalorës dhe 5000 këmbësorë nën Ballaban Pashën në Shqipëri dhe, në qershor 1466, u tërhoq me pjesën tjetër të ushtrisë.<ref name="Setton279"/><ref>{{harvnb|Franco|1539|pp=343–344}}</ref> Gjithashtu sulltani hoqi rrethimin e Durrësit ku vodhi e plaçkiti në territoret përreth qytetit.<ref name="Babinger252">{{harvnb|Babinger|1978|p=252}}</ref><ref name="Setton279">{{harvnb|Setton|1978|p=279}}</ref> Gjithashtu mori me vete 3,000 shqiptarë rob.<ref name="Babinger253">{{harvnb|Babinger|1978|p=253}}</ref>▼
 
▲Pasi dy muaj luftimesh të ashpra aiMehmedi u bind se Kruja nuk pushtohej me forcën e armëve prandaj vendosi ta mbante nën një rrethim të vazhdueshëm derisa mbrojtësit e Krujës të dorëzoheshin nga uria. MehmetiSulltani la 18000 kalorës dhe 5000 këmbësorë nën Ballaban Pashën në Shqipëri dhe, në qershor 1466, u tërhoq me pjesën tjetër të ushtrisë.<ref name="Setton279"/><ref>{{harvnb|Franco|1539|pp=343–344}}</ref> Gjithashtu sulltani hoqi rrethimin e Durrësit ku vodhi e plaçkiti në territoret përreth qytetit.<ref name="Babinger252">{{harvnb|Babinger|1978|p=252}}</ref><ref name="Setton279">{{harvnb|Setton|1978|p=279}}</ref> Gjithashtu mori me vete 3,000 shqiptarë rob.<ref name="Babinger253">{{harvnb|Babinger|1978|p=253}}</ref>
 
Përveç se sulltani i la Ballaban Pashës drejtimin e ushtrisë osmane në Arbëri, për të dobësuar pronat e Skënderbeut dhe për të ushtruar presion të vazhdueshëm në viset e lira arbërore sulltani organizoi [[Sanxhaku i Dibrës|Sanxhakun e Dibrës]] në Shqipërinë lindore . Gjithashtu sulltani ndërtoi [[kalaja e Elbasanit|kalanë e Elbasanit]] për të dobësuar forcën e Krujës dhe për ta mbajtur si bazë për sulme të mëvona osmane.<ref name="Frasheri431">{{harvnb|Frashëri|2002|p=431}}</ref>
 
Mundja e osmaneve tregoi se Skënderbeu nuk mposhtej dot akoma kollaj.<ref name="Frasheri450">{{harvnb|Frashëri|2002|p=450}}</ref> Kjo fitore e lejoi Skenderbeun t'i bënte vizitë Ferdinandit paranë seItali të niseshpo nga Italia, po ai mori vetem 1000 dukatë, 300 karro me grurë dhe 500 dukatë me municione. Ndërkaq kur Skënderbeu ishte te Ferdinandi, ky i fundit pranoi një ambasador nga Mehmedi, i cili ofronte paqe dhe thonte se osmanët nuk kishin qëllime agresive ndaj Napolit. Ferdinandi e pranoi propozimin e paqes dhe Skënderbeu në prill 1467 u kthye në Shqipëri.<ref name="Frasheri451">{{harvnb|Frashëri|2002|p=451}}</ref><ref name=":1" /> Ndërkaq Ballabani vazhdoi të forconte rrethimin e Krujës. Mbasi Skënderbeu u kthye në Shqipëri, situata politike filloi të ndryshojë. Fisnikët shqiptarë, dikur të ftohtë me Skënderbeun, mes të cilëve [[Lekë Dukagjini]], tashmë ishin bindur që ishin në rrezik dhe bënë aleancë me Skënderbeun. Sakaq edhe venecianët nuk bënë më pazar me Mehmedin dhe bënë edhe ata aleancë me Skënderbeun. Skënderbeu u takua me Lekë Dukagjinin e shqiptarë fisnikë të tjerë dhe në [[Lezhë]] bën plan të sulmonin forcat e Ballabanit.<ref name="Frasheri453">{{harvnb|Frashëri|2002|p=453}}</ref> Bashkë me 400 kalorës të Dukagjinit dhe një numër të madh kalorësish, 600 ushtarë italianë, dhe 4000 ushtarë vendas nga Durrësi, Shkodra, Lezha, Drivasti, Drishti, dhe Tivari, Skënderbeu mblodhi rreth 13400 burra që të hiqte rrethimin e Ballabanit.<ref>{{harvnb|Franco|1539|pp=344–345}}</ref>
 
Kampi i Ballabanit ishte mbi kodrat në jugperëndim të Krujës, pra poshtë malit Sarisalltëk, ku ai kishte forcat kryesore. Pjesa tjetër e ushtrisë rrethonte Krujën.<ref name="Karaiskaj"/> Skanderbeu dhe aleatët e tij marshuan nëpërmjet gojës së [[Lumi i Matit|lumit të Matit]] dhe kaluan nëpërmjet zotërimeve të Jonimës deri te kufijtë e Krujës.<ref name="Schmitt400">{{harvnb|Schmitt|2009|p=400}}</ref> Komandantët e Skënderbeut kishin grupime të ndryshme për një sulm mbi trupat e Ballabanit: shqiptarët e veriut ishin nën komandën e Dukagjinit, batalionet veneciane nën komandën e Monetës, dhe garda e Skënderbeut ishin nën të direkt, kurse mbrojtësit e Krujës brenda në kala do vazhdonin ta mbronin atë. Forcat e Monetës dhe burrat e Dukagjinit do sulmonin forcat rrethuese të Ballabanit nga veriu dhe burrat e Skënderbeut do sulmonin nga jugu i Krujës, duke bllokuar edhe ndonjë furnizim të mundshëm të osmanëve nga lindja.<ref name="Frasheri454"/> Skënderbeu në fillim sulmoi gardën e Ballabanit dhe i mori pikën strategjike.<ref name="Karaiskaj"/> Më vonë Skënderbeu mundi forcat e të vëllait të Ballabanit, Jonuzit, të cilin e kapi rob, së bashku me të birin.<ref name="Karaiskaj">{{harvnb|Karaiskaj|1981|p=}}</ref><ref name="Noli333">{{harvnb|Noli|1947|p=333}}</ref> Katër ditë më vonë, më 23 prill 1467, ushtria arbërore së bashku me mbrojtësit e Krujës sulmuan dhe shpartalluan ushtrinë e Ballabanit duke e lënë këtë të fundit të vdekur.<ref name=":1" /> Vrasësi i Ballabanit ishte Gjergj Aleksi (''Georgius Alexius''), një ushtar i gardës së Skënderbeut, i cili i kishte gjuajtur me një arkbys (pushkë e shekullit XV).<ref name="Drizari1968">{{cite book|author=Nelo Drizari|title=Scanderbeg; His Life, Correspondence, Orations, Victories, and Philosophy|url=https://books.google.com/books?id=QYppAAAAMAAJ|year=1968|publisher=National Press|quote=An alert soldier on his security staff stole the bloody show: He shot Ballaban Pasha dead with his flintlock gun. His name: Gjergj Aleksi}}</ref>.<ref name="Frasheri454">{{harvnb|Frashëri|2002|p=454}}</ref><ref name="Franco345">{{harvnb|Franco|1539|p=345}}</ref>
Marrë nga "https://sq.wikipedia.org/wiki/Ballaban_Pasha"