[Redaktim i kontrolluar][Redaktim i kontrolluar]
Content deleted Content added
po jua shohim njehere zellin qe keni ndaj historise, se per te qene «kundra» i pervisheni palles tastierike
Rreshti 15:
| vendi_varrimit = [[Xhamia e Selimies]]
}}
'''Gjergj Kastrioti''' (l. 6 maj 1405 – v. 17 janar 1468), i njohur si '''Skënderbeu''' (nga [[Gjuha osmane|osmanishtja]]: اسکندر بگ ''İskender Bey''), ishte një fisnik dhe udhëheqës ushtarak [[Shqiptarët|shqiptar]]. Ai i shërbeu [[Perandoria Osmane|Perandorisë Osmane]] në vitet 1423–43 dhe pas largimit nga shërbimi i saj, aikishte udhëhoqimarrëdhënie njëvasaliteti me [[BesëlidhjaRepublika e LezhësVenedikut|luftëVenedikun]] shqiptarëvevitet kundër1443-47 Perandorisëdhe Osmanesë fundi me [[Mbretëria e Napolit|Mbretërinë e Napolit]] gjer në vdekje. Pas largimit nga shërbimet që i bëri Perandorisë Osmane, udhëhoqi një kryengritje kundër kësaj perandorie në atë që sot është Shqipëria e Maqedonia. Skënderbeu gjithmonë e nënshkroi veten si ''Zot i Arbërisë'' ([[latinisht]]: ''Dominus Albaniae''), dhe nuk pretendoi tituj të tjerë përveç tij në dokumentet zyrtare.<ref name=":0">{{Citation|last=Anamali|first=Skënder|title=Historia e popullit shqiptar në katër vëllime|volume=I|year=2002|publisher=Botimet Toena|oclc=52411919|pages=379}}</ref>
 
Një anëtar i familjes fisnike të [[Kastriotët|Kastriotëve]], aime usistemin dërguae si[[Devshirmeja|Devshirmesë]] pengu dërgua në oborrin perandorak osman, ku u arsimua dhe hyri në shërbim të [[Sulltani|sulltanit]] për njëzet vitet e ardhshme. Ai uU ngrit sipasndër gradave, duke kulminuar në emërimin si sanxhakbej i [[Sanxhaku i Dibrës|Sanxhakut të Dibrës]] në vitin 1440. Në vitin 1443, ai braktisidezertoi osmanët gjatë [[Beteja e Nishit|betejës së Nishit]] dhe u bë sundimtar i [[Kruja|Krujës]], [[Koxhaxhiku|Svetigradit]] dhe [[Modriçi|Modriçit]]. Në vitin 1444, ai u emërua prijës i [[Lidhja e Lezhës|Lidhjes së Lezhës]], që konsolidoi fisnikërinë në atë që sot është [[Shqipëria|Shqipëri]]. Përkundër vlerësvlerave ushtarake tij ushtaraketij, ai nuk ishte në gjendje të bënte më shumë se sa të mbante zotërimet e tij brenda një treve shumë të vogël në Shqipërinëterritorin e veriutShqipërisë Veriore të sotme, ku ndodhën pothuajse të gjitha fitoret e tij kundër osmanëve.<ref name="Pitcher1972">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=8gs4AAAAIAAJ&pg=PA88|title=An Historical Geography of the Ottoman Empire: From Earliest Times to the End of the Sixteenth Century|author=Donald Edgar Pitcher|first=|publisher=Brill Archive|year=1972|isbn=|location=|pages=88|id=GGKEY:4CFA3RCNXRP}}</ref> Për 25 vjet, nga viti 1443 deri në vitin 1468, ushtria 10,000 anëtarëshe e Skënderbeut luftoi e fitoi kundër [[Ushtria osmane|forcave osmane]], të cilat ishin vazhdimisht më të mëdha dhe më të furnizuara.,<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=JQP2F2q9xDkC&hl=en|title=The later Crusades, 1274–1580: from Lyons to Alcazar|last=Housley|first=Norman|publisher=Oxford university press|year=|isbn=978-0-19-822136-4|location=|pages=90}}</ref> Gjëgjë për të cilën u admirua.<ref>{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=X6DM4szwUpEC|title=Catholics and Sultans: The Church and the Ottoman Empire 1453–1923|last=Frazee|first=Charles A.|date=2006-06-22|publisher=Cambridge University Press|accessdate=20 April 2012|isbn=978-0-521-02700-7}}</ref>
 
Në vitin 1451, ai njohu ''de jure'' suzerenitetin e [[Mbretëria e Napolit|Mbretërisë së Napolit]] nëpërmjet [[Traktati i Gaeta-s|Traktatit të Gaetës]], për të siguruar një aleancë mbrojtëse, edhe pse ai mbeti një sundimtar ''de facto'' i pavarur.<ref>{{Citation|last=Fine|first=John Van Antwerp|title=The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest|url=https://books.google.com/books?id=LvVbRrH1QBgC&pg=PA558|year=1994|publisher=University of Michigan Press|isbn=978-0-472-08260-5}}</ref> Në vitet 1460–61, ai mori pjesë në luftërat civile të Italisë në mbështetje të [[Mbretëria e Napolit|Ferdinandit I të Napolit]]. Në vitin 1463, ai u bë komandanti kryesor i [[Kryqëzatat|forcave kryqtare]] të [[Piu II|papa Piut II]], por papa vdiq ndërsa ushtritë ende po mblidheshin. Së bashku me [[Republika e Veneciës|venedikasit]] ai luftoi kundër osmanëve gjatë Luftës osmano–venedikase të viteve 1463–79, deri në vdekjen e tij në janar të vitit 1468.
 
Aftësitë ushtarake të Skënderbeut përbënin një pengesë të madhe për zgjerimin osman, dhe ai u konsiderua nga shumë njerëz në [[Evropa Perëndimore|Evropën Perëndimore]] si një model i rezistencës së krishterë ndaj osmanëve myslimanë. Sot,Pas ndër[[Rilindja shqiptarëKombëtare|Rilindjes Kombëtare]], Skënderbeu njihet si heroi kombëtar inga tyre, trashëgim e të cilit është e dukshme në të gjithë [[Shqipëria natyrale|trevat shqiptare]]shqiptarët.
 
== Emri ==
Forma origjinale latine e mbiemrit, ''Castrioti'' (gjithashti si ''Castriothi'' in 1408),<ref name="Ljubić1875">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=CtFhAAAAcAAJ&pg=PA120|title=Listine o odnošajih izmedju južnoga slavenstva i Mletačke Republike: Od godine 1403 do 1409|author=Simeon Ljubić|publisher=Jugoslavenska akademija znanosti i umjetnosti|year=1875|pages=120–}}</ref> në historiografinë e sotme shqiptare paraqitet si ''Kastrioti'', ndërsa emri i tij si ''Gjergj''.<ref name=":0" /> Charles du Fresne (1610–1688), duke shkruar në latinisht, përdori ''Georgius Castriotus Scanderbegus'' në veprën e tij.<ref>Du Fresne, [http://www.documentacatholicaomnia.eu/20vs/205_Du_Cange/1610-1688,_Du_Cange_C,_Historia_Byzantina_Familiae_Byzantinae_Index,_LT.pdf Historia Byzantina Familiae Byzantinae], 1688</ref> C. C. MoorenëMoore në veprën biografike për Skënderbeun (1850) përdori ''Castriot.''<ref>{{Citation|last=Moore|first=Clement Clarke|title=George Castriot, Surnamed Scanderbeg, King of Albania|url=https://books.google.com/books?id=P3wKAAAAMAAJ|year=1850|publisher=D. Appleton & Co.|location=New York|oclc=397003}}</ref> MbiemeriMbiemri rrjedh nga [[latinishtja]] ''castrum'' nëpërmjet fjalës [[Gjuha greke|greke]] ''κάστρο'' ([[Gjuha shqipe|shqip]]: kështjellë).<ref name="Michaelides2003">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=G-hPAAAAMAAJ|title=The Aegean crucible: tracing vernacular architecture in post-Byzantine centuries|last=Michaelides|first=Constantine E.|date=30 November 2003|publisher=Delos Press|accessdate=24 March 2012|isbn=978-0-9729723-0-7|page=118}}</ref><ref>{{Citation|last=von Thallóczy|first=Ludwig|others=Konstantin Jireček; Milan von Šufflay; Theodor A Ippen; Ernst C Sedlmayr|title=Illyrisch-albanische Forschungen|url=https://archive.org/stream/illyrischalbanis00thaluoft/illyrischalbanis00thaluoft_djvu.txt|year=1916|publisher=VERLAG VON DüNCKER & HUMBLOT|location=MÜNCHEN UND LEIPZIG|language=German|oclc=10224971|page=80}}</ref> Sipas [[Fan Noli|Fan Nolit]], mbiemri është një toponim, që rrjedh nga fshati [[Njësia administrative Kastriot|Kastriot]] në [[Shqipëria|Shqipërinë e sotme]] verilindore.<ref>{{Citation|last=Noli|first=Fan S.|authorlink=Fan S. Noli|year=1947|title=George Castrioti Scanderbeg (1405–1468)|publisher=International Universities Press|oclc=732882}}</ref><ref>{{Citation|last=Masson|first=Margaret|title=The unwritten law in Albania|url=https://books.google.com/books?id=XfcxAQAAIAAJ|year=1954|publisher=University Press}}</ref>
 
[[Osmanët]] i dhanë atij emrin اسکندر بگ, ''İskender bey'' ose ''İskender beğ'', që do të thotë "zoti Skënder" ose "zoti Aleksandër", që në gjuhën shqipe paraqitet si ''Skënderbej'' ose ''Skënderbeu''.<ref>{{Citation|last=Hodgkinson|first=Harry|title=Scanderbeg: From Ottoman Captive to Albanian Hero|year=2005|publisher=I. B. Tauris|isbn=1-85043-941-9}}</ref> Në letrën e vitit 1450 në gjuhë sllave me gërma cirilik'''e''' dërguar [[Republika e Raguzës|Republikës së Raguzës]] nga Skënderbeu, ai u nënshkrua si ''Скедерь бегь'' ("Skeder beg"), dhe në vitin 1459 si ''Скендьрь бегь'' ("Skender beg").<ref name="Cyrillic-name">{{cite web|last=Jovanović|first=Gordana|year=1990|title=Starosrpski jezik u dva pisma Đurđa Kastriota Dubrovčanima|work=Stanovništvo slovenskog porijekla u Albaniji|url=http://www.rastko.rs/rastko-al/zbornik1990/gjovanovic-kastriot_l.php|location=Cetinje|publisher=Rastko}}</ref> I latinizuar nga [[Marin Barleti|Barleti]] si ''Scanderbegi'', ky emër është supozuar të ketë qenë një krahasim i aftësive ushtarake të Skënderbeut me ata të [[Leka i Madh|Aleksandrit të Madh]].<ref>{{Citation|last=Rosser|first=John Hutchins|title=Historical dictionary of Byzantium|url=https://books.google.com/books?id=qU9lmX2xYlUC&pg=PA363|year=2001|publisher=Scarecrow Press|isbn=978-0-8108-3979-3}}</ref> Në vitin 1463, emri i tij u shkrua në latinisht si ''Zorzi Castrioti.''<ref name="Novak1936">{{cite book|url=https://books.google.com/books?redir_esc=y&hl=de&id=MQsWAQAAMAAJ&focus=searchwithinvolume&q=Zorzi|title=Jugoslovenski istoriski časopis|author=Viktor Novak|first=|publisher=Jugoslovensko istorisko društvo|year=1936|isbn=|location=|pages=|p=410}}</ref><ref name="ClewingSchmitt2005">{{cite book|url=https://books.google.com/books?id=4eXlZq6aBrkC&pg=PA150|title=Südosteuropa: von vormoderner Vielfalt und nationalstaatlicher Vereinheitlichung : Festschrift für Edgar Hösch|author1=Konrad Clewing|author2=Oliver Jens Schmitt|authorlink2=Oliver Jens Schmitt|author3=Edgar Hösch|publisher=Oldenbourg Verlag|accessdate=20 July 2013|year=2005|isbn=978-3-486-57888-1|page=150|quote=Zorzi Castrioti, Signor de Croia}}</ref>
 
== Biografia ==
[[Skeda:Skenderbeg-busti.jpg|200px|parapamje|left|Skënderbeu]]
Ka pasur shumë teori mbi vendlindjen e tij,<ref name="Frashëri2002pp54-62">{{harvnb|Frashëri|2002|pp=54–62}}</ref> biografi i tij, [[Kristo Frashëri|Frashëri]], ka interpretuar librin e gjenealogjive të [[Gjon Muzaka|Gjon Muzakës]], burimet e Raffaele Maffei (1451–1522) dhe defterin osman të 1467, dhe e vendoi lindjen e Skënderbeut në fshatin [[Sina e Sipërme|Sinë]], një nga dy fshatrat zotërime të gjyshit të tij [[Pal Kastrioti]].<ref name="Frashëri2002pp62-66">{{harvnb|Frashëri|2002|pp=62–66}}</ref> Vendosja e datëlindjes më 1405 nga ana e [[Fan Noli|Fan Nolit]] ka gjetur dakordësi të gjerë, pas mospajtimeve nistore dhe mungesës së të dhënave për lindjen e tij dhe motrave e vëllezërve.<ref name="Frashëri2002pp72–77">{{harvnb|Frashëri|2002|pp=72–77}}</ref>
 
Gjergj Kastrioti ishte djali më i vogël i [[Gjon Kastrioti]]t dhe i princeshës [[Vojsava Tribalda|Vojsava]], fëmija i fundit midis 4 djemve dhe 5 vajzave. Mendohet se lindi më [[6 maj]] [[1405]] në Dibër. U mor peng si nizam pas thyerjes së të atit nga Sulltan Murati më [[1421]] dhe u dërgua në oborrin e Sulltanit në [[Adrianopojë]]. Atje, zgjuarsia dhe shkathtësia e quan Gjergjin në shkollën e sulltanit ([[içogllanëve]]) që përgatiste komandantë e nëpunës.